جغرافیای سوانح هوایی ایران

سوانح هوایی در چند هفته گذشته در آسمان ایران شتاب گرفته و چرایی آن به موضوع بحث افکار عمومی تبدیل شده است. درحالی که جامعه ایران هنوز از شوک سقوط هواپیمای بویینگ ۷۳۷ خطوط هواپیمایی اوکراین بر اثر خطای انسانی در هجدهم دی ماه خارج نشده است، بروز سوانح هوایی در یکی دو هفته گذشته در آسمان ایران شدت گرفته است. البته علت این حوادث همچون سقوط هواپیمای خطوط هواپیمایی اوکراین به افزایش تنش های ژئوپلیتیکی در خاورمیانه مربوط نیست و بیشتر به فرسودگی ناوگان هوایی ایران و همینطور اشتباه خلبان و یا وضعیت جوی برمی گردد.

در تازه ترین دور از این سلسله حوادث، صبح دیروز بود که یک فروند ایرباس ۳۱۹ شرکت هواپیمایی ایران ایر که تهران را به مقصد کرمانشاه ترک کرده بود، در ساعت شش صبح به هنگام فرود در فرودگاه کرمانشاه از باند خارج شد. پس از این حادثه شرکت «هما» بلافاصله با تکذیب خروج هواپیما از باند، خبر منتشرشده را این گونه اصلاح کرد که «هواپیمای پرواز ۲۸۳ کرمانشاه از باند خارج نشده و تنها هنگام خروج هواپیما از باند و ورود به پارکینگ، چرخ جلوی هواپیما وارد چمن کنار پارکینگ می شود که بر این اساس، خبر خروج هواپیما از باند فرودگاه تکذیب می شود.» خوشبختانه این حادثه تلفاتی به همراه نداشت.

از تعلیق خلبان تا تعلیق پروازهای ایران و چین

همچنین در میانه هفته گذشته و در حادثه ای دیگر، پرواز تهران-ماهشهر به هنگام فرود در فرودگاه ماهشهر از باند خارج شد و در اتوبان ماهشهر-بندر امام خمینی به روی زمین نشست. در این حادثه، چرخ های هواپیمای بویینگ کنده شد و بلافاصله مسافران از درهای اضطراری هواپیما خارج شدند.

در تازه ترین خبرها، محمد اسلامی، وزیر راه و شهرسازی از تعلیق خلبان پرواز تهران-ماهشهر خبر داده است. حسن رضایی فر، مدیرکل بررسی سوانح سازمان هواپیمایی کشوری نیز درباره تعلیق خلبان پرواز تهران-ماهشهر گفته است که هدف، تعلیق خلبان نیست، بلکه انجام اقدامات اصلاحی برای پیشگیری از وقوع مجدد چنین حوادثی است. به گفته رضایی فر، خلبان پرواز تهران-ماهشهر نیز به دلیل بروز این حادثه نیاز به جلسات روان کاوی دارد تا از نظر ایمنی بتواند مجددا به شرایط پرواز برگردد.

او همچنین درباره آخرین وضعیت جعبه سیاه هواپیمای اوکراینی هم گفت که هم اکنون هیچ یک از کارشناسان اوکراینی و کانادایی در کشور حضور ندارند و ایران درخواست خود را برای خرید تجهیزات موردنیاز برای بازسازی و خواندن جعبه سیاه هواپیما به کشورهای کانادا، فرانسه و آمریکا ارسال کرده است. برخی از این کشورها اعلام کرده اند که در حال بررسی این درخواست هستند و برخی دیگر نیز گفته اند که امکان ارسال این تجهیزات به ایران وجود ندارد.

به گفته رضایی فر، هیچ کشوری نمی تواند بررسی این سانحه را از اختیار ایران خارج کند و طبق استانداردهای بین المللی، این ایران است که می تواند تعیین کند جعبه سیاه هواپیما کجا خوانده شود.

لغو پروازها به مقصد چین با شیوع ویروس «کرونا»

پس از سقوط هواپیمای اوکراینی به واسطه افزایش تنش های سیاسی میان ایران و آمریکا، حالا شیوع ویروس کشنده «کرونا» است که بر معادلات ایرلاین های هوایی تاثیر گذاشته است، چنانچه بسیاری از پروازهای خارجی به مقصد چین در چند روز گذشته لغو شده اند.

با افزایش تعداد مبتلایان به «کروناویروس» از یکی دو هفته پیش تاکنون توجه افکار عمومی به سرزمین اژدهای زرد و شهر ووهان دوخته شده است؛ شهری 11میلیون نفری که با شیوع این ویروس مرگبار حالا از آن با نام «شهر ارواح» یاد شده و تمام شهروندان آن قرنطینه شده اند. اگرچه هفته گذشته خبرهایی درباره شیوع این بیماری در یکی دو شهر ایران نیز منتشر شد، اما بلافاصله از سوی دولتمردان تکذیب شد. هرچه هست، این ویروس هنوز به مرزهای ایران نرسیده، اما دولت، تدابیر احتمالی را انجام داده است. در همین زمینه، وزیر بهداشت از معاون اول رئیس جمهور درخواست کرده تا تمامی پروازها از مبدأ چین به ایران لغو شوند. این درخواست با اجابت اسحاق جهانگیری همراه شده و حالا تمام پروازها بین چین و ایران تعلیق شده اند. در این باره، رضا جعفرزاده، سخنگوی سازمان هواپیمایی کشوری با اشاره به تعلیق پروازهای ایران و چین، از اتخاذ تدابیری برای بازگشت ایرانیان ساکن در چین خبر داده و گفته که ایرانیان باقیمانده در چین نگران بازگشت به ایران نباشند، زیرا برای بازگشت آنها تدابیر لازم اتخاذ خواهد شد.

بررسی سوانح هوایی ایران در چند دهه گذشته

بررسی ها نشان می دهد در تاریخ هوانوردی ایران، نزدیک به 2هزار نفر در سوانح هوایی مختلف کشته شده اند؛ حوادثی که برای هواپیماهای متعلق یا تحت اجاره خطوط هوایی ایران و یا هواپیماهای متعلق به خطوط هوایی خارجی در خاک ایران رخ داده است.

اگر بخواهیم تیتروار به دلخراش ترین سوانح هوایی ایران اشاره کنیم، ابتدا باید به پرواز 655 ایران ایر در 12 تیرماه 1367 از تهران به مقصد دوبی اشاره کنیم که تمامی 290 سرنشین آن ازجمله 66 کودک با شلیک موشک از ناو یواس اس وینسنس نیروی دریایی آمریکا در آب های خلیج فارس جان باختند. این سانحه هشتمین حادثه هواپیمایی از نظر تعداد مسافرین کشته شده در دنیاست. سقوط هواپیمای نظامی در کرمان با ۲۷۶ کشته در سال ۱۳۸۱ نیز دیگر حادثه مهیب در تاریخ هوانوردی ایران است.

همچنین سقوط هواپیمای توپولوف در نزدیکی قزوین در سال ۱۳۸۸ و کشته شدن تمامی 168 سرنشین آن، دیگر اتفاقی بود که بار دیگر انتقادها به پرواز هواپیماهای توپولوف در آسمان ایران را حسابی داغ کرد. حوادثی که در مجموع، ایران را به عنوان یکی از پرحادثه ترین کشورهای جهان از نظر سوانح هوایی، معرفی کرده است.

در این میان، بررسی سوانح هوایی در دوره زمانی 1358 تا 1393 نشان می دهد تهران در صدر فهرست سوانح هوایی ایران جای دارد. این آماری است که چندی قبل، وزارت راه و شهرسازی اعلام کرد و از یک هزار و ۹۸۵ نفر کشته در این بازه زمانی در کشور خبر داد.

به گفته وزارت راه و شهرسازی، تعداد تلفات ناشی از سقوط هواپیما از سال ۱۳۵۸ تا ۱۳۹۳ به رقم یک هزار و ۹۸۵ نفر رسید، در حالی که تعداد کل آمار سقوط، ۷۴ سانحه و تعداد سقوط های پرتلفات (فوت بیش از سه نفر) ۳۳ واقعه بود. از سوی دیگر، جغرافیای سوانح هوایی ایران نشان می دهد استان تهران با ۹ سانحه، بیشترین آمار سوانح هوایی در این بازه زمانی را داشته است. پس از تهران نیز استان های خراسان رضوی و اصفهان هر یک با سه سانحه، آذربایجان غربی، کرمان و فارس هر یک با دو سانحه در صدر حوادث هوایی کشور قرار دارند.

اشتباه خلبان، نقص فنی، خرابکاری و دیگران

همچنین براساس مطالعات جهانی علل وقوع سوانح هوایی در ۵۰ سال گذشته، اشتباه خلبان با 50درصد بیشترین سهم را در سوانح هوایی داشته است و نقص فنی با ۲۲درصد، شرایط جوی با ۱۲درصد، خرابکاری با ۹درصد، خطاهای انسانی با ۶درصد و سایر علل با یک درصد در رتبه های بعدی ایستاده اند.

مطالعات همچنین نشان می دهد زمان وقوع حوادث نیز بی تاثیر در بروز سوانح هوایی نیست. طبق گزارش شرکت فرودگاه ها و ناوبری هوایی ایران، ۲۵درصد سوانح هنگام فرود، ۱۲درصد سوانح بر روی باند، ۱۲درصد سوانح هنگام جدا شدن از باند، ۱۱درصد هنگام حرکت نهایی به سمت باند، ۱۰درصد هنگام رسیدن به اوج پرواز، ۱۰درصد موقع حرکت اولیه به سمت باند، 8درصد هنگام حرکت در ارتفاع، 4درصد در زمان کاهش ارتفاع و 8درصد هنگام ارتفاع گیری اولیه رخ داده است.

ارتباط با نویسنده: IvanKaramazof@yahoo.com