گمانه زنی رسانه های غربی درباره شوک ارزی ایران / سیف، ترامپ، تحریم و دیگران

فرصت امروز: پایگاه خبری فوربس در گزارشی نوشت که عوامل ژئوپلیتیک و نه مسائل بنیادین اقتصادی موجب کاهش ارزش ریال در ایران شده است. به اعتقاد این پایگاه خبری، بانک مرکزی ایران به رغم اجرای اقدامات جدید ارزی در طی یک هفته گذشته، توفیق چندانی در احیای ارزش پول ملی این کشور نداشته است.

همچنین بلومبرگ در گزارشی به شوک ارزی ایران اشاره کرد و نوشت که نیمی از اعضای پارلمان ایران در نامه ای به حسن روحانی رئیس جمهور، با متهم کردن ولی الله سیف، رئیس کل بانک مرکزی ایران به سوء مدیریت در نظام بانکی و بازار ارزی، خواستار برکناری وی شده اند. اما به نظر نمی رسد که برکناری رئیس کل بانک مرکزی، مشکل بازار ارز ایران را چندان حل کند.

دلایل گرانی ارز در ایران

پایگاه خبری فوربس با اشاره به تأثیر عوامل ژئوپلیتیک و نه عوامل اقتصادی در کاهش ارزش ریال ایران، گزارش داد که دولت ایران در روز 10 آوریل نرخ هر دلار آمریکا را 42 هزار ریال تعیین و اعلام کرد هر کس با نرخی غیر از نرخ اعلام شده اقدام به خرید و فروش ارز کند، تحت پیگرد قضایی قرار خواهد گرفت. در آن زمان، نرخ هر دلار آمریکا در بازار آزاد به حدود 61 هزار ریال رسیده بود و ارزش ریال نسبت به ابتدای ماه 22درصد و نسبت به ابتدای سال 2018، 30درصد افت کرده بود.

به گزارش تسنیم، هرچند بانک ها گزینه دیگری جز تبعیت از دستورالعمل های بانک مرکزی ندارند، اما نرخ غیررسمی ارز در بازار آزاد همچنان بالاست. به گفته برخی منابع در ایران، بعد از اقدامات دولت ارزش ریال در برابر دلار اندکی افزایش یافت و به حدود 55 هزار ریال رسید. اما پس از این کاهش، نرخ دلار مجددا بالا رفته و تا روز 17 آوریل به 56 هزار و 500 ریال رسیده است.

احتمالا نگرانی بزرگ تر برای اقتصاد ایران، تهدید کمبود ارز است. دولت تلاش کرده به مردم اطمینان دهد که کمبود ارز رخ نخواهد داد. دسترسی به ارزهای خارجی در ایران محدود شده است. بانک مرکزی به صرافی ها دستور داده که دیگر نباید خودسرانه اقدام به خرید و فروش ارز کنند، بلکه آنها تنها باید ارزی را که از بانک مرکزی و بانک های مشخص دریافت می کنند به گروه های مشخص از جمله بیمارانی که برای درمان به خارج از کشور سفر می کنند بفروشند. اما ولی الله سیف، رئیس کل بانک مرکزی شایعات در مورد قصد بانک مرکزی برای بستن صرافی ها را تکذیب کرده است.

آشفتگی در بازار ارز و تأثیر اقدام دولت در محدود کردن خرید و فروش ارز می تواند موجب تهدید سلامت کل اقتصاد ایران شود. واردکنندگان و صادر کنندگان در صورت عدم دسترسی آسان به ارز، در زمینه مبادلات تجاری خود با دشواری مواجه خواهند شد و کاهش ارزش ریال احتمالا موجب بالا رفتن قیمت ها خواهد شد.

به عقیده تحلیلگران، عوامل ژئوپلیتیک و نه عوامل بنیادین اقتصادی موجب کاهش ارزش ریال شده است. اکثر تحلیلگران، احتمال بازگشت تحریم های آمریکا علیه ایران را عامل اصلی نوسانات ارز می دانند.

اما بعید است مواضع سختگیرانه ترامپ در قبال ایران در آینده نزدیک فروکش کند. وی تا روز 12 ماه می (22 اردیبهشت) به متحدان اروپایی اش فرصت داده تا ایرادات توافق برجام را برطرف کنند، در غیر این صورت واشنگتن از برجام خارج خواهد شد. ضرب الاجل تعیین شده از سوی ترامپ بدان معناست که بعید است بازار ارز ایران و فعالان تجاری این کشور تا یک ماه آینده به وضعیت ثبات بازگردد. محمد بردستانی و محیا سنوسی، محققان مؤسسه آکسفورد اکونومیکس در یادداشتی نوشتند: «ما انتظار داریم درصورت خروج آمریکا از برجام، صرف نظر از هرگونه تنش ژئوپلیتیک، ارزش ریال تثبیت شود.»

برکناری سیف، مشکل بازار ارز ایران را حل می کند؟

همچنین خبرگزاری آمریکایی بلومبرگ گزارش داد که نیمی از اعضای پارلمان ایران در نامه به رئیس جمهور، با متهم کردن رئیس کل بانک مرکزی ایران به سوء مدیریت، خواستار برکناری ولی الله سیف شده اند. این نامه در حالی منتشر می شود که با نزدیک شدن 12 می، موعد تعیین شده از سوی ترامپ برای اصلاح برجام یا بازگشت تحریم های ایران، ارزش ریال در برابر دلار آمریکا به شدت کاهش یافته است. در جریان سخنرانی سیف در مجلس در اوایل ماه جاری، نمایندگان دور وی حلقه زدند و شعار «استعفا» سر دادند.

اما حتی اگر سیف هم برکنار شود، بعید است جانشین وی قدرت حل مشکلات ساختاری گسترده موجود در اقتصاد ایران را داشته باشد، به خصوص در شرایطی که تحریم های آمریکا مجددا ایران را تهدید می کند.

مزدک رفعتی، مدیر مؤسسه مشورتی لودوار در امارات که به شرکت های اروپایی فعال در خاورمیانه مشاوره می دهد در این باره گفت: «این نامه یک سیگنال قوی است، اما اعضای پارلمان خودشان می دانند که حتی با رفتن سیف هم مشکلات ناپدید نخواهند شد. . . هیچ کس دیگری نمی تواند در این مسند این مسائل را حل کند و راه حل های لازم را ارائه دهد، زیرا حل این مشکلات در دست بانک مرکزی نیست.»

سیف در دوران مدیریت خود دستاوردهایی نیز داشته است. در دوران ریاست وی بر بانک مرکزی نرخ تورم مهار شده و از 40 درصد به 9.6 درصد رسیده است. میزان وام های بازپرداخت نشده با 15درصد کاهش به 26.6 میلیارد دلار رسیده و هم اکنون حدود 11درصد کل وام های اعطایی را شامل می شود.

اما نگرانی ایران در مورد بازگشت تحریم های آمریکا با خروج ترامپ از برجام، موجب بروز آشفتگی در بازارهای ارز در طی دو ماه گذشته شده و ارزش ریال در برابر دلار به شدت افت کرده است.

به گفته رفعتی، در این وضعیت یک قربانی لازم است و چه کسی مناسب تر از رئیس بانک مرکزی که مسئولیت بازار ارز را بر عهده دارد.