پنجشنبه, ۹ فروردین(۱) ۱۴۰۳ / Thu, 28 Mar(3) 2024 /
           
فرصت امروز
نقش امیرکبیر در روند توسعه به روایت اقتصاددانان

معمای توسعه نیافتگی ایران

5 سال پیش ( 1397/10/22 )
پدیدآورنده : ایمان ولی‌پور  

بیستم دی ماه، سالروز کشته شدن امیرکبیر است و نقش او در تاریخ معاصر ایران انکارنشدنی است. میرزا تقی خان امیرکبیر اگرچه 36 ماه بیشتر صدارت نکرد، اما در همین مدت کوتاه هم توانست نمونه اصلاحات مترقی در تاریخ یکصد سال اخیر ایران باشد و این مهم در شرایط آن روز ایران عصر قجری، ارزشی دوچندان می یابد. شیوه تفکر امیرکبیر در پیشبرد امور، متکی بر هدف گذاری عمرانی و تقویت کانون های فکری و تحرک در لایه های اجتماعی بود و او توانست در مدت کوتاه مسئولیتش از خود کارنامه ای درخشان به جای بگذارد.

همانطور که اشاره شد، بیستم دی ماه، سالروز شهادت امیرکبیر است و از چندی پیش، این روز از سوی جمعی از متفکران حوزه توسعه به عنوان «روز ملی توسعه» انتخاب شد. به همین مناسبت، هفته گذشته همزمان با سالروز شهادت امیرکبیر شماری از پژوهشگران و پویشگران توسعه در مراسم نمادین «روز ملی توسعه» در باغ فین کاشان گردهم آمدند و به هم اندیشی درباره نقش امیرکبیر در روند توسعه ایران پرداختند.

معمای توسعه نیافتگی ایران

در این مراسم، محسن رنانی اقتصاددان از فاصله توسعه با دغدغه عمومی در ایران و لزوم شکل دهی گفتمان ملی توسعه سخن گفت، نعمت الله اکبری، عضو هیات علمی دانشگاه اصفهان از لزوم آینده پژوهی به جای آینده نگاری در روند توسعه حرف زد، تقی آزاد ارمکی استاد دانشگاه تهران از نقش روشنفکران در تاریخ معاصر انتقاد کرد و فریدون الهیاری عضو هیات علمی دانشگاه اصفهان بر ضرورت بازخوانی تاریخ ایران از منظر توسعه تاکید کرد. در یک کلام، ترجیع بند سخنان این اقتصاددانان این مساله بود که با وجود اجرای برنامه های توسعه در 70 سال گذشته، هنوز توسعه به مساله ملی و دغدغه عمومی ایرانیان تبدیل نشده است.

فاصله توسعه با دغدغه عمومی در ایران

محسن رنانی، اقتصاددان و عضو هیات علمی دانشگاه اصفهان در ابتدای سخنانش به طرح این پرسش پرداخت که چرا ما اینجاییم؟ چون باید اینجا باشیم و البته نیم قرن دیر به اینجا آمده ایم. ما 70 سال است در حال برنامه ریزی و اجرای برنامه های توسعه هستیم اما هنوز مجمعی از نخبگان برای هم افزایی اندیشه توسعه نداریم.

وی ادامه داد: در این سال ها ما همه حوزه ها را رونق دادیم، انواع جشنواره های فرهنگی و هنری و ورزشی را راه اندازی کردیم، جشنواره کتاب، جشنواره سینما، جشنواره صنعت، جشنواره های ورزشی و نظایر آنها داریم، اما در حوزه توسعه که این همه برای آن هزینه کرده ایم و بخش اعظم منابع ملی خود را برای رسیدن به آن نابود کرده ایم، هیچ رویداد ملی نداریم.

رنانی تاکید کرد: متاسفانه نتوانسته ایم مساله توسعه را به یک مساله ملی و یک دغدغه عمومی تبدیل کنیم. آگاهی و دانش عمومی جامعه نسبت به مفهوم، مولفه ها و پیش نیازهای توسعه پایین است و در سطح کلان نیز فاقد گفتمان ملی و یک نظریه اجماعی در مورد توسعه بوده ایم. این ناشی از کم کاری، همکاری نکردن و گفت و گو نکردن بین نخبگان اندیشگی ما بوده است.

نویسنده کتاب «چرخه های افول اخلاق و اقتصاد» گفت: در غیاب نخبگان فکری توسعه، دولت ها آمدند و برای خودشان برنامه توسعه نوشتند؛ برنامه هایی که فاقد تئوری توسعه بود و هر دولت آرزوهای خود و منویات مقامات را در برنامه های توسعه گنجاند و مصوب شد، منابع ملی را صرف آن کرد و حاصل این شد که ما نه تنها هنوز داریم در جا می زنیم، بلکه با توسعه ای نامتوازن و در هم ریخته روبه رو شده ایم.

این استاد دانشگاه گفت: امروز ما اینجاییم تا اعلام کنیم پراکنده اندیشی در حوزه توسعه بس است. برای توسعه به شکل گیری گفتمان ملی توسعه نیازمندیم و برای این، لازم است نخبگان فکری ما با هم تعامل و همفکری داشته باشند.

وی ادامه داد: نخبگان فکری ما تک تک حرف های بسیاری در حوزه توسعه دارند اما هنوز نتوانسته ایم به یک نظریه یا چارچوب تحلیلی اجماعی در توسعه دست پیدا کنیم و اتفاق نظری در حوزه توسعه حاصل نکرده ایم.

رنانی ادامه داد: بنابراین، دولت ها هم دیدگاه های نخبگان را نادیده گرفته و راه خود را رفته اند اما امروز که دیگر منابع نفتی کفاف درآمد مورد نیاز دولت ها را نمی دهد، دیگر دولت ها نمی توانند نقش خود را به عنوان متولی توسعه بازی کنند و این فرصتی است برای پژوهشگران، کنشگران و اندیشه ورزان حوزه توسعه که دست در دست هم بگذارند و جامعه را به سمت و سوی فرآیندهای توسعه آفرین سوق بدهند.

وی افزود: بدون گفت و گو، تعامل و همگرایی روشنفکران و اندیشمندان کشور، ما همچنان در سرگردانی قدم خواهیم زد. ما دستمان از ادعا و اختلاف و الگوهای متعارض پر است.

رنانی تاکید کرد: ما باید به این ناتوانی پایان دهیم و در یک فرآیند گفت وگوی بین نخبگانی، به یک همگرایی در حوزه توسعه دست یابیم. بدون شکل دهی گفتمان ملی توسعه، دولت ها همچنان به اسم توسعه و به نام برنامه های توسعه، منابع ملی ما را نابود خواهند کرد.

آینده پژوهی به جای آینده نگاری

نعمت الله اکبری، عضو هیات علمی دانشگاه اصفهان و رئیس سازمان مدیریت و برنامه ریزی این استان نیز گفت: وقتی خبر محاکمه دو پزشک اصفهانی را از تلویزیون شنیدم که به سبب کاربرد ایمپلنت تقلبی در ستون فقرات و بدن بیماران محاکمه شده بودند، با خود گفتم «ما اقتصاددانان، برنامه ریزان و جامعه شناسان چقدر ایمپلنت تقلبی و پروتزهای غلط در پیکره اجتماع گذاشتیم که کسی متوجه نیست و مابه ازای عینی ندارد و بابت آن محاکمه نیز نمی شویم.»

وی افزود: مشکلی که ما اقتصاددانان، سیاستگذاران و برنامه ریزان داشته ایم، این است که به دستاوردها توجه نمی کنیم. ما دانشگاهیان، نخبگان، جامعه شناسان، عالمان سیاسی و سازمان ها، متهمان ردیف نخست هستیم.

اکبری با تاکید بر اینکه بسیاری چیزها که افتخار ما به ویژه علوم اجتماعی ها بود، امروز دردسرساز شده است، گفت: همه الگوهای برنامه ریزی ما توسعه را نابود کرد.

وی با تاکید بر لزوم تقویت «پویش فکری توسعه» که اکنون به همت برخی دانش آموختگان جوان علوم اجتماعی و انسانی راه اندازی شده است، افزود: توسعه در گرو آینده پژوهی است. ما باید دست از آینده نگاری برداریم و به آینده پژوهشی روی بیاوریم.

انتقاد از نقش روشنفکران در تاریخ معاصر

همچنین تقی آزاد ارمکی، عضو هیات علمی دانشگاه تهران نیز از نقش روشنفکران در یک صد سال اخیر انتقاد کرد و گفت: روشنفکران ما ناخواسته به جای آنکه جامعه مدنی را تقویت کنند، قدرت را تقویت کرده اند. آنان بدون توجه به اینکه تا جامعه توانمند نشود، هیچ اصلاحی در حوزه سیاست بادوام نخواهد بود و به جای آنکه همت خود را مصروف تقویت جامعه مدنی کنند، همه توجه خود را به نقد قدرت معطوف کرده اند و صاحبان قدرت همواره در واکنش به نقد آنان، بر سرکوب خود افزوده اند و بهانه ای برای بستن بیشتر و سرکوب بیشتر پیدا کرده اند.

آزاد ارمکی ادامه داد: در واقع، شیوه برخورد ما با اصحاب قدرت موجب شده است آنان فرصت پیدا کنند دشمنان خیالی بتراشند و برای مبارزه با این دشمنان به سرکوب و محدودسازی جامعه مدنی دست بزنند.
این استاد جامعه شناسی گفت: امیرکبیر نه چنان قهرمان بود که همه چیز را در او خلاصه کنیم و نه چنان سرکوب گر بود که بخواهیم به او حمله کنیم. امیرکبیر یک تلاشگر توانمند و خلاق در مسیر توسعه بود و روشنفکران ما برای تبیین راه توسعه، از امیرکبیر نیز باید عبور کنند.

بازخوانی تاریخ از منظر توسعه

فریدون الهیاری، عضو هیات علمی دانشگاه اصفهان هم در این نشست گفت: دوران قاجار، غروب دیوانسالاری ایران بود و در این دوره، ناکارآمدی سیاسی نمود پیدا کرد که بازخوانی تاریخ با نگاهی متفاوت، ضرورت جست و جوی توسعه نیافتگی کشور را پس از آن زمان مشخص می کند.

وی ادامه داد: نوسازی و اصلاحات در کشور از زمانی آغاز شد که متوجه شدیم توانایی ایستادگی در برابر توسعه یافتگی و فناوری را نداریم. همان زمان گروهی مخالفت با توسعه را به بهانه لطمه وارد شدن به دین در پیش گرفتند، گروهی الگوگیری از غرب و توسعه حتی به بهانه از دست دادن دین را پیگیر بودند و برخی مانند امیرکبیر نیز فناوری و توسعه همراه با دین و سنت را معنا می کردند.

به گفته وی، امیرکبیر با آگاهی از آماده سازی بستر اجتماعی، در راه توسعه گام برداشت و راه اندازی دارالفنون از جمله این بسترسازی بود.

الهیاری به کم توجهی ها در شناساندن شخصیت ها اشاره کرد و افزود: امیرکبیر، جهان و ایران را می شناخت و این آگاهی، دلیل دید و اندیشه توسعه یافتگی در وی بود؛ ما نیز با مطالعه تاریخ و شناخت این شخصیت های برجسته می توانیم در راه توسعه گام برداریم.

محوریت توسعه، بسترساز بروز خلاقیت و نبوغ بشری است

عباس عصاری، عضو هیات علمی دانشگاه تربیت مدرس نیز گفت: محور قرار گرفتن توسعه، بسترساز بروز خلاقیت و نبوغ بشری است که این مهم را امیرکبیر 200 سال پیش درک کرده بود.

رئیس پژوهشکده اقتصاد دانشگاه تربیت مدرس افزود: دانایی و دانشی که در انسان تجلی پیدا می کند، به خلاقیت منجر می شود و تمدن جدید، توسعه را به وجود می آورد که در دو سده گذشته در این مسیر تلاش های بسیار انجام و حتی جان هایی نیز فدا شده است که یکی از بزرگ ترین فداکاری ها و جوانمردی ها، حرکت میرزا محمدتقی خان فراهانی مشهور به امیرکبیر بود.

وی بیان داشت: مفاهیم متفاوتی در این سال ها از توسعه شکل گرفته و حرکت هایی که در آن نقطه آغازین مشاهده می شود، همچنان بر تارک این کشور می درخشد.

به گفته عصاری، برای پی بردن به اهمیت امیرکبیر، فقط راه اندازی دارالفنون کافی است که 289 نفر از دانش آموختگانش در اثر نهالی که امیرکبیر کاشت، به صدارت رسیدند که 28 نفر آنها وزیر آموزش و پرورش بودند.

 

برچسب ها : اخبار امروز
لینک کوتاه صفحه : www.forsatnet.ir/u/dP2sUY7i
به اشتراک گذاری در شبکه های اجتماعی :
نظرات :
قیمت های روز
پیشنهاد سردبیر
آخرین مطالب
محبوب ترین ها
وبگردی
مشاوره کسب و کاروکیلقطعات لیفتراکدستگاه برش لیزرابزارآزمایشگاه تجهیزات اعلام حریق آریاکخرید فالوورلیفتراکپرس لاین ساخت پرسشنامهرمان پرطرفدارسررسید 1403طراحی سایت فروشگاهشیر برقی گازتیزهوشان پایه ششمخرید نرم افزار حسابداریخرید سی پی کالاف دیوتی موبایلتقویم رومیزیقیمت ورق گالوانیزهخرید قسطیتعمیر کاتالیزورخرید گوشی آیفون 13نهال گردومریم شفیعی مدیرعامل کانون ایران نوین و برگزارکننده نمایشگاه تهرانتخت خواب دو نفرهلایک اینستاگرام ارزانخرید از چینتور استانبولخدمات پرداخت ارزی نوین پرداختآژانس تبلیغاتیچک صیادیتور اماراتدوره مذاکره استاد احمد محمدیخرید فالوور فیکخرید نهال گردوماشین ظرفشویی بوشدوره رایگان Network+سریال جنگل آسفالتکفش مردانهتلویزیون شهریMEXCتبلیغات در گوگللپ تاپ قسطیآی نودانلود رمانآموزش آرایشگریقصه صوتیریل جرثقیلگیفت کارت استیم اوکرایناسکرو کانوایرخرید لایک اینستاگرامپنجره دوجدارهخدمات سئولوازم یدکی تویوتا
تبلیغات
  • واتساپ : 09031706847
  • ایمیل : ghadimi@gmail.com

كلیه حقوق مادی و معنوی این سایت محفوظ است و هرگونه بهره ‌برداری غیرتجاری از مطالب و تصاویر با ذكر نام و لینک منبع، آزاد است. © 1393/2014
بازگشت به بالای صفحه