آزادسازی بلیت هواپیما زیرسایه گران‌فروشی

هرچند در طول ماه‌های گذشته گمانه‌زنی‌های مختلف حکایت از عملی نبودن طرح آزاد‌سازی بلیت هواپیما داشت اما سازمان هواپیمایی کشوری ناگهان در آستانه تعطیلات اربعین خبر از اجرایی شدن این قانون در 170 مسیر داخلی داد تا سنجش شرایط بازار هواپیمایی از آنچه تاکنون بوده نیز دشوارتر شود. آزادسازی نرخ بلیت ماموریتی بود که برنامه پنجم توسعه به سازمان هواپیمایی سپرد تا در چارچوب آن فضای رقابت بین ایرلاین‌ها و البته متنوع ساختن انتخاب‌های مردم فراهم شود، قانونی که عملیاتی شدنش با توجه به محدودیت‌های موجود تا سال پایانی اجرای این برنامه ادامه یافت.

فاصله قابل توجه عرضه و تقاضا، محدودیت‌ ناوگان هوایی کشور در مسیرهای متنوع، شکل‌گیری بازارهای سیاه در ایام پیک سفر و چند برابر شدن قیمت‌ها در این ایام مشکلات و مسائل جدی بود که سازمان هواپیمایی برای طی کردن آخرین گام در راستای آزادسازی نرخ بلیت پیش‌روی خود داشت.

در تابستان سال گذشته علیرضا جهانگیریان، رئیس وقت سازمان هواپیمایی پس از کلید خوردن متنوع‌سازی نرخ بلیت اعلام کرد این مرحله تنها شش ماه زمان خواهد برد و پس از فراهم شدن مقدمات لازم، آزادسازی نرخ بلیت در دستور کار قرار می‌گیرد. در عمل اما نه‌تنها مقدمات مدنظر سازمان فراهم نشد که حتی به دلیل وجود امکان چارتر کردن پروازها، افزایش قیمت بلیت در ایام پیک به شکلی جدی نظم بازار را تهدید کرد. شکل‌گیری بازارهای سیاه در ایام نوروز و رسیدن قیمت تورها به چند برابر نرخ عادی، در کنار روبه‌رو شدن با این واقعیت که ناوگان هوایی ایران فعلاً توان رقابتی شدن ندارد باعث شد رئیس وقت سازمان هواپیمایی از موضع خود عقب‌نشینی کرده و اعلام کند فعلاً امکان آزادسازی وجود ندارد.

امکان صبر کردن تا نوسازی ناوگان وجود نداشت

با تغییر در ریاست سازمان هواپیمایی اما عابدزاده، رئیس جدید این سازمان که سال‌ها سابقه مدیریت ایرلاین‌ آسمان را دارد اعلام کرد تا پایان سال‌جاری مقدمات کار را فراهم کرده و آزادسازی نرخ بلیت را کلید می‌زند. اتفاقی که هرچند نه به‌طور کامل اما برای 170 مسیر داخلی اجرایی شد و البته هنوز 87 مسیر حمایتی باقی خواهد ماند.

این تصمیم که به ظاهر ناگهان اجرایی شد انتقادها و نگرانی‌هایی را بر انگیخته و رئیس سازمان هواپیمایی را بر آن داشته نسبت به دلایل اجرای آن توضیحاتی ارائه کند. رئیس سازمان هواپیمایی با بیان اینکه تنها در مسیرهای پرتردد آزادسازی بلیت هواپیما اتفاق افتاده است، تأکید کرد: قیمت بلیت شبکه پرتردد را آزاد کرده‌‌ایم و نمی‌توانستیم منتظر بمانیم تا نوسازی ناوگان و افزایش ناوگان صورت بگیرد و بعد قانون آزادسازی بلیت را اجرا کنیم. به‌طور قطع کیفیت خدمات زاییده آزادسازی بلیت هواپیما است. ناوگان هوایی کشورمان سن بسیار بالایی دارد چرا که سرمایه‌گذاران برای ورود به این صنعت سودی را متصور نمی‌شوند. بنابراین سرمایه‌گذاری هم در ایرلاین‌ها کاهش یافته است.

علی عابدزاده گفته قیمت بلیت هواپیما بعد از پیروزی انقلاب تا به امروز در حالی 200 برابر شد که هزینه تمام شده شرکت‌ها 700 تا 800 برابر شده است و نرخ سوخت هواپیما هم هزار و 200 برابر شده است. واقعیت این است که ایرلاین‌ها توان فروش ندارند و شرکت‌های هواپیمایی امروز 5هزار میلیارد تومان بدهی دارند.

مسیر دشوار آزادسازی

معاون سابق سازمان هواپیمایی کشوری معتقد است تا زمانی که ایرلاین‌ها برخی پیش شرط‌ها را فراهم نکرده و کار را پیش نبرند نمی‌توان انتظار داشت اتفاق چندان مثبتی در راستای آزادسازی نرخ بلیت اتفاق بیفتد. علیرضا منظری در گفت‌وگو با «فرصت امروز»، تصریح کرد: اصلی‌ترین مانع بر سر راه آزادسازی نرخ بلیت هواپیما هماهنگ نبودن عرضه با تقاضاست. تا زمانی که تعداد هواپیماهای فعال در ناوگان کشور افزایش پیدا نکند این مانع بر سر راه خواهد ماند.

وی با بیان اینکه تعیین نقشه دقیق هزینه و سود از سوی ایرلاین‌ها اهمیت بسیاری دارد، عنوان کرد: از یک‌سو ما در بسیاری از مسیرهای هوایی فعال کشور تعداد محدودی ایرلاین داریم که شاید حرکت آنها به سمت یک فرودگاه شبه انحصاری باشد. از این رو آزادسازی صورت می‌گیرد. ایرلاین فعال در آن مسیر می‌تواند هر طور که خواست نرخ‌ها را بالا ببرد. در کنار آن اگر ایرلاین نقشه‌ای دقیق برای هزینه و درآمدهایش داشته باشد می‌تواند به تناسب قیمت‌ها را افزایش دهد و فضای بازار را بر هم نریزد.

منظری با اشاره به مشکلاتی که بر سر راه آزادسازی نرخ بلیت هواپیما به وجود آمده، گفت: شرایطی که برای سفرهای اربعین در نظر گرفته شده نشان می‌دهد هنوز مقدمات بسیاری باقی مانده و شاید تا زمان نهایی نشدن آنها فکر کردن به برداشتن گام نهایی دشوار باشد. این صحبت‌های منظری در نخستین تجربه پس از آزادسازی نمایان شده است. قیمت بلیت پرواز به مشهد در روزهای منتهی به شهادت امام رضا(ع) به شکلی تصاعدی افزایش یافته و نرخ‌ها حتی به نزدیکی 400 هزار تومان نیز رسیده است.

هرچند از سوی ایرلاین‌ها اعلام شده گران‌فروشی‌های فعلی مربوط به چارترکنندگانی است که از قبل صندلی‌ها را خریده و نرخ‌ها را بالا می‌برند اما به نظر می‌رسد قانون فعلی این آزادی عمل را به وجود می‌آورد که قیمت‌ها در مسیرهای آزاد شده دوباره بالا بگیرد. رئیس سازمان هواپیمایی به وعده خود در آزادسازی نرخ‌ها تا پایان سال عمل کرده و باید دید آیا ابهام‌های موجود در مسیر اجرای این قانون که گران‌فروشی در صدر آنها قرار دارد چاره‌ای پیدا می‌کنند یا باز باید انتظار تغییراتی جدید را کشید.