از راه دور هم می‌شود کمک کرد

فعالیت‌های مجازی مرز ندارد. می‌شود با آن دیه جمع کرد و فرد اعدامی را نجات داد، می‌شود برای پیوند مغز استخوان یک کودک حامی مالی پیدا کرد و می‌شود برای درس دادن به کودکان بازمانده از تحصیل معلم پیدا کرد. موسسه‌های خیریه همه اینها را دریافته‌اند و فعالیت‌های‌شان را در فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی شروع کرده‌اند. صفحه‌های آنها پر است از تبلیغ برای مشارکت مردم در برنامه‌های‌شان و البته گزارش‌هایی از برنامه‌های گذشته و حمایت‌های پیشین. در صفحات مجازی موسسه‌های خیریه گشتی زدیم و از مسئولان آنها درباره اثرگذاری این فعالیت‌های مجازی پرسیدیم.

کمک‌های مجازی، کم اما بهتر از هیچی

موسسه خیریه نیکان در صفحه فیس‌بوکش نوشته: «ما دنیایی می‌خواهیم که در آن تمامی انسان‌ها شاد و سلامت باشند. دنیایی که در آن بیماری‌ها حداقل و درمان آسان باشد. دنیایی که در آن رفع مشکلات آسان و نیازها، فقیر و غنی نشناسند. ما به دنبال دنیایی هستیم که کمک به دیگران بقای هر انسان است نه دستگیری از دیگران و برای تحقق آرمان‌های‌مان تلاش می‌کنیم، یاری می‌گیریم و یاری می‌رسانیم.» پیداست که این موسسه خیریه هم برای دست یافتن به آرمان‌هایش از راه‌های مختلف استفاده می‌کند و به شبکه‌های اجتماعی هم متوسل شده است.

در آخرین پست فیس‌بوکی این موسسه تصویری از یک دختربچه همراه با این گزارش از وضعیت او منتشر شده است: «فروغ ف. دختری 14 ساله است که با بیماری سرطان خون در حال مبارزه است. خوشبختانه آزمایشات نشان می‌دهند نمونه سلول‌های بنیادی مناسب برای او در کشور ایتالیا پیدا شده است. امیدواریم بتوانیم با کمک شما پس از خریداری سلول‌های بنیادی و انتقال آن به ایران این کودک زیبا را نجات دهیم. لازم به ذکر است که شماره حساب داده شده دو امضایی است و خانواده وی بدون اجازه ما قادر به برداشت از حساب نخواهند بود. فروغ برای خرید سلول‌های بنیادی پیوند مغز استخوان حدود دو ماه مهلت دارد تا مبلغ 14000 یورو به ایتالیا ارسال کند. او بعد از خداوند امید زیادی به کمک شما دارد. تنهایش نگذاریم.»

موسسه برای جلب اطمینان کاربران در کامنت‌های این پست نوشته که در نهایت گزارش حسابش را منتشر می‌کند تا حامیان از جزییات آن مطلع شوند. از حیدری مسئول آی‌تی و شبکه‌های اجتماعی موسسه نیکان درباره فعالیت در فضای مجازی و اثرات آن سوالاتی کردیم. او گفت: «از موقعی که فعالیت را در فضای مجازی شروع کردیم به‌خصوص در فیس بوک خیلی خوب جواب گرفتیم. مردم خودشان درگیر این شبکه‌ها هستند و وقت زیادی در آن صرف می‌کنند. درحالی‌که ممکن است برای چیزهای دیگر وقت نگذارند. آنها در این شبکه‌ها دوست دارند حرکتی انجام بدهند و موثر باشند، گرچه بحث اعتمادسازی برای ما سخت است اما در این فضا وقتی نظر مردم جلب می‌شود کمک می‌کنند و حامی ما می‌شوند.»

او در توضیح درباره آخرین پست موسسه و تلاش برای حمایت از دخترک برای عمل پیوند استخوان می‌گوید: «ما برنامه‌هایی برای پیوند مغز استخوان داریم که اجرا کردیم ولی در فضای مجازی آن طور که انتظار داشتیم جواب نداد. پیوند استخوان عملی بسیار گران است که 80 -70 میلیون تومان هزینه دارد. بخشی از این هزینه را از طریق فعالیت در فیس‌بوک و اینستاگرام توانستیم تامین کنیم که بهتر از هیچی است، اما کافی نیست.»

جلب همکاری جوانان در فیس‌بوک

موسسه خیریه پیام امید یکی دیگر از موسسات خیریه‌ای است که در فضای مجازی فعالیت دارد. موسسه‌ای که کارنامه‌اش می‌گوید فقط به یک قشر از نیازمندان فکر نمی‌کند، بلکه اقشار مختلفی را تحت پوشش دارد و تنوع برنامه‌هایش بالاست؛ از تدریس در موسسات بهزیستی گرفته تا تهیه جهیزیه عروسان نیازمند، از كمك به زلزله‌زدگان بم گرفته تا یاری خانواده‌های تحت پوشش و از كمك به درمان بیماران كم‌بضاعت تا فرهنگ‌سازی امور خیریه. ساخت و توزیع قلك‌های پیام امید، برگزاری بازارچه‌های خیریه، برگزاری برنامه‌های فرهنگی و شب شعر و جلب نظر خیرین و حامیان از جمله فعالیت‌های درآمدزای موسسه بوده‌اند که برای انجام آنها از فضای مجازی کمک گرفته‌اند.

مریم صنیعی، مدیر روابط عمومی این موسسه درباره اینکه فعالیت در فضای مجازی چقدر در انجام امور خیریه موسسه موثر بوده است، می‌گوید: «بیشترین کمکی که فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی به ما کرده‌اند از نظر جذب نیروی انسانی بوده. تبلیغ برای جلب همکاری در شبکه‌های اجتماعی خیلی تأثیرگذارتر از تبلیغات در نشریه‌هاست. اکثر مردم به این فضاها دسترسی دارند و در شرایطی که بیشترین نیروی انسانی NGOها را جوانان تشکیل می‌دهند، خیلی خوب می‌شود آنها را در فضای مجازی جذب کرد. البته تبلیغات در نشریه‌ها هم جایگاه خودش را دارد و معمولا در میان افراد با سنین بالاتر موثر واقع می‌شود.»

به گفته او نیاز موسسه به نیروی انسانی در هر مقطعی از زمان برای اهداف خاصی است. مثلا برای شمارش پول در گروه قلک‌ها و وارد کردن اطلاعات به سیستم. او درباره مزیت‌های دیگر فعالیت مجازی توضیح می‌دهد: «برای جلب کمک‌های مردمی در روزنامه‌ها و نشریات دشواری بیشتری داریم چون ممکن است حرکت بعدی یعنی کمک نقدی و غیرنقدی سخت باشد. اما در فضای مجازی شخص می‌تواند همان جا یک لینک باز کند و واریز آنلاین انجام دهد و کمک به همین سادگی انجام می‌شود.»

او از تأثیرگذار بودن عکس‌ها در فضای مجازی هم این طور می‌گوید: «وقتی در صفحه موسسه عکس‌های بیشتری از برنامه‌های اجرا شده آپلود می‌شود و کنارش گزارشی از برنامه قرار می‌گیرد ممکن است افراد خط به خط آن را نخوانند اما کلیتی به دست می‌آورند و مطلب را برداشت می‌کنند. مثلا می‌بینند یک عضو موسسه دارد در بسته‌بندی آذوقه کمک می‌کند. همین مسئله توجه آنها را جلب می‌کند و میل به همکاری را به وجود می‌آورد. این کار را در نشریه هم می‌شود انجام داد ولی هزینه‌بر می‌شود و این تعداد مخاطب را ندارد. ما برای بازارچه‌های خیریه‌، تئاتر خیریه و برنامه‌های فرهنگی‌ که برگزار می‌کنیم اغلب در فضای مجازی و همچنین از طریق اس‌ام‌اس اطلاع‌رسانی می‌کنیم.»

او درباره اینکه چطور به ایده ایجاد صفحه در شبکه‌های اجتماعی رسیده‌اند، می‌گوید: ‌«نخستین دلیل، بازخوردی بود که از فعالیت اولیه در فضای مجازی از طریق سایت‌مان گرفتیم و به این نتیجه رسیدیم که فعالیت مجازی را گسترش بدهیم. ما معمولا از خیران سوال می‌کنیم که چطور با موسسه آشنا شده‌اند و از جواب‌های‌شان برای شناخت راه‌های بهتر تبلیغ و معرفی خودمان استفاده می‌کنیم. بسیاری از آنها گفته‌اند از طریق صفحه‌های مجازی با موسسه آشنا شده‌اند.»

شاد کردن کودکان از راه دور

خیریه طباطبایی به نفع کودکان، هم در فیس‌بوک و هم در اینستاگرام فعالیت دارد. در صفحه اینستاگرام این موسسه خیریه که از آذرماه 1382 به‌عنوان یک سازمان غیرانتفاعی و غیردولتی کارش را شروع کرده و به بهداشت و آموزش کودکان کمک می‌کند، می‌شود گزارش‌هایی از فعالیت‌های آن پیدا کرد. گاه‌گاهی هم عکس‌هایی با متن‌های احساسی، خیران را به همراهی تشویق می‌کنند. این موسسه در تصویری از کتاب‌های اهدایی به کودکان نوشته: «بعد از گذشت یک ماه و نیم از شروع طرح هدیه نوروزی کتاب به کودکان و نوجوانان نیازمند که با استقبال گرم شما دوستان عزیز و فرهنگ‌دوست روبه‌رو شد، امروز آخرین بسته‌های کتاب نیز به مناطق محروم کشور ارسال شد.» بعد در توضیح آمار جمع‌آوری کتاب نوشته: «طی این مدت 3460 نسخه کتاب به ارزش 11 میلیون و 176هزار تومان به بنیاد خیریه طباطبایی برای کودکان اهدا شد. این کتاب‌ها با همکاری خیرین و مدارس در مناطق محروم شهرستان‌های مشهد، کرج، شهریار، تهران، کاشمر، دورود، فنوج و لردگان توزیع شده یا در حال توزیع است.‌»‌

رضایی، مدیر روابط عمومی این موسسه درباره فعالیت‌های مجازی و اثرگذاری آن در جلب نظر خیران به «فرصت امروز» می‌گوید: «تا امروز تمام فعالیت‌های ما در صفحه‌های مجازی آغاز شده و پیش رفته است. اگر این امکان نبود فکر نمی‌کنم کارهای ما اصلا پیش می‌رفت. ما علاوه بر صفحه موسسه در فیس‌بوک و اینستاگرام، یک صفحه اطلاع‌رسانی برای کلیه امور خیریه هم داریم؛ یک گروه با 3هزار و خرده‌ای عضو که فقط در مورد خیریه خودمان نیست. در خیریه خبر یا چریتی نیوز، ما در مورد تمام خیریه‌ها اطلاع‌رسانی می‌کنیم. البته در چریتی نیوز نسبت به صفحه‌های موسسه خودمان استقبال مردم و خیریه‌ها کم است و خودمان تلاش داریم افکارسنجی کنیم که بدانیم علت چیست. اما در صفحه‌های خودمان هر کاری که خواستیم در امور خیریه انجام بدهیم، موفق بودیم.‌»‌ او درباره اینکه چه ایده‌هایی را در فضای مجازی عملی کرده‌اند توضیح می‌دهد: «ما فعالیت مجازی را قبل از عید شروع کردیم. در این مدت طرح هدیه کتاب به مناسبت نوروز را داشتیم. چند هزار جلد کتاب از طریق فراخوان جمع شد و در مدارس مناطق محروم توزیع کردیم. فکر نمی‌کنم بدون کمک فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی موفق به انجام این کار می‌شدیم.‌»‌ او مزایای فعالیت مجازی را نسبت به فعالیت در فضای واقعی، اطلاع‌رسانی راحت‌تر و هزینه کمتر می‌داند: «معمولا در خیریه‌ها همه افراد دوشغله هستند و هیچ‌کس به این فعالیت به‌عنوان منبع درآمد نگاه نمی‌کند. برای همین فعالیت مجازی بسیار کارآمد است و بسیاری از فعالیت‌ها در فضای واقعی اصلا صرف نمی‌کند و دشوار است. حالا هر عضو خیریه می‌تواند از طریق دسترسی به وای‌فای کارهایش را انجام بدهد و فعالیت کند.‌»‌

جوانان بیشتر کمک مجازی می‌کنند

یکی دیگر از موسسات خیریه که در فضای مجازی هم فعالیت دارد، موسسه فرهاد است. زنان نیازمند خودسرپرست مبتلا به سرطان تحت پوشش این موسسه قرار می‌گیرند. در صفحه اینستاگرام این موسسه می‌شود تبلیغ بازارچه خیریه نوروزی و تصاویری از آن را دید، به اضافه تبلیغاتی برای جشن قلک‌شکن موسسه. نبی‌الله عشقی ثانی، مدیر موسسه خیریه فرهاد در گفت‌وگو با «فرصت امروز» درباره منافع فعالیت مجازی برای موسسات خیریه می‌گوید: «چنین موسساتی برای فعالیت وابسته به مشارکت مردم هستند. بسیاری از این موسسات هزینه‌های‌شان را از کانال موسسین تامین می‌کنند؛ یعنی با پشتیبانی یک شرکت یا تعدادی از افراد، اما بخش اصلی خدمت‌رسانی از طریق مشارکت مردمی است. بنابراین هر چقدر بیشتر بتوانند با مردم ارتباط برقرار کنند امید به اینکه منابع بهتری جذب کنند بیشتر می‌شود.‌»‌

او از سایت موسسه به‌عنوان یکی از راه‌های کمک‌رسانی نام می‌برد و توضیح می‌دهد: «مشارکت‌ها از طرق مختلفی انجام می‌شود؛ بخشی از آن مشارکت‌های نقدی است که از چند کانال می‌تواند اتفاق بیفتد، از جمله از طریق حساب بانکی مؤسسه، کارت، قبض‌های ماهانه و چند ماهه برای مشارکت‌کنندگان ثابت و مشارکت‌کنندگان فصلی که در مواقع عید و شروع فصل مدارس و. . . به همکاری روی می‌آورند. در این میان تعدادی از موسسات هستند که سایت دارند. موسسه ما هم از طریق سایت به دریافت کمک‌های مردمی وارد شده و افرادی هستند که کمک مالی خود را از اینترنت به حساب موسسه واریز می‌کنند. در دو سال اخیر ما این سیستم را ایجاد کردیم و الان هم فعال است.‌»‌

او می‌گوید بسیاری از مردم هنوز با این نوع کمک آشنایی ندارند و اغلب جوانان هستند که به کمک‌های اینترنتی روی می‌آورند: «کمک اینترنتی دو مسئله دارد؛ اول اینکه بسیاری از اشخاصی که در کمک‌رسانی فعال هستند به روش‌های سنتی عمل می‌کنند. مثل کسانی که در بازار و مساجد و. . . فعالند. معمولا جوان‌ها بیشتر راغب هستند از طریق سیستم اینترنتی عمل کنند. دوم اینکه برخی از این افراد وقتی مستقیما مراجعه می‌کنند و ارتباط انسانی برقرار و قبضی صادر می‌شود با راحتی خیال بیشتری کمک می‌کنند. این مهم است که موسسات خیریه بتوانند شفاف‌سازی کنند و برای مشتریان‌شان اطمینان ایجاد کنند. می‌توانم بگویم تقریبا بالای 80درصد منابع موسسات از طریق سنتی و دستی و مکانیکی تامین می‌شود تا از طریق سیستم‌های جدید.‌»‌

جلب اعتماد با عکس‌های مستند

مؤسسه خیریه زنجیره امید که خدمات فوق تخصصی درمانی رایگان به بیماری‌های قلبی و ارتوپدی و ناهنجاری‌های ترمیمی و پلاستیک به کودکان محروم ارائه می‌کند هم از جمله موسساتی است که به روش‌های جدید از پیامک گرفته تا فعالیت در شبکه‌های اجتماعی روی آورده. این مؤسسه در آخرین پست اینستاگرامی‌اش نوشته: «لازم است نیکوکارانی که علاقه‌مند کمک به زنجیره امید هستند دقت کنند تا به‌عنوان کمک به مؤسسه خیریه مورد سوءاستفاده قرار نگیرند. روش‌های کمک مالی به مؤسسه شامل این موارد است: کمک مستقیم مالی از طریق دفتر مرکزی، واریز به شماره حساب‌های متعلق به موسسه، از طریق پرداخت آنلاین با عابربانک، پرداخت از طریق آنلاین با کارت، پرداخت از طریق درگاه تلفن همراه.‌»‌

در پستی که مربوط به بازارچه خیریه و برنامه‌های آن است مخاطبان صفحه سوالات‌شان را درباره زمان و مکان برگزاری آن مطرح کرده‌اند و پاسخ‌های‌شان را گرفته‌اند. در پست دیگری درباره اجرای طرح میوه‌رسانی و عیادت بیماران در مرکز طبی کودکان توسط تعدادی از داوطلبان مؤسسه، با انتشار یک عکس از توزیع میوه از سایر داوطلبان دعوت شده به وایبر یا کیک پیام بدهند و برای همکاری اعلام آمادگی کنند. این مؤسسه با انتشار عکس‌هایی از معاینه کودکانی که ناهنجاری استخوانی دارند تلاش کرده اعتماد مخاطبان صفحه‌اش را جلب و آنها را به کمک کردن تشویق کند.