افزایش قدرت چانه زنی ایران با توسعه صادرات فرآورده‌های نفتی

توافق هسته‌ای امید را به صنعت نفت ایران بازگردانده است و حضور سرمایه‌گذاران خارجی و هیات‌های متعدد از اروپا این امید را دو چندان کرده است اما در این میان حل شدن مشکلات حمل‌و‌نقل محصولات نفتی شرایط صادرات فرآورده‌های نفتی را تسهیل خواهد کرد تا قدرت چانه‌زنی ایران نه‌تنها در منطقه، بلکه در سطح وسیع‌تر افزایش یابد. بخش‌خصوصی در حوزه بانکرینگ و سوآپ ورود جدی دارد. در سال‌های اخیر با اعمال تحریم‌های چندجانبه در بخش‌های حمل‌و‌نقل، انتقال ارز، بیمه، دریافت فاینانس و غیره فضا برای این بخش محدودتر شده بود، به‌طوری که مانع از توسعه و دستیابی به جایگاه پایدار حتی در منطقه شده است. براساس برنامه پنجم توسعه، وزارت نفت موظف به آماده‌سازی و اجرای طرحی جامع برای افزایش سالانه حداقل 20درصدی بانکرینگ است، اما شاهد هستیم تنها 3/5 میلیون تن بانکرینگ انجام می‌شود.

علت اصلی عدم محقق شدن این مسئله از دید فعالان این بخش نبود زیرساخت‌های لازم و تحریم است، حال با لغو تحریم باید بخش‌خصوصی آستین بالا بزند تا بتواند سهم 10‌درصدی خود را در منطقه خلج فارس به‌دست آورد به‌طوری که تا پایان سال 95 ایران سالانه 7 میلیون تن بانکرینگ داشته باشد. براساس اطلاعات موجود تمامی زیرساخت‌های موجود برای بانکرینگ در بنادر موجود کشور 400 هزار تن است درحالی‌که کشور رقیب ایران یعنی امارات متحده عربی در فجیره 7 میلیون تن مخازن برای ذخیره دارد.

مرتضی فیروزی، رییس کمیسیون نفت، سوآپ، بانکرینگ و ترانزیت اتحادیه صادرکنندگان فرآورده‌های نفتی با اشاره به اینکه لغو تحریم‌ها گام کلانی بود، به «فرصت امروز» می‌گوید: «با لغو تحریم‌ها شاهد تحولات جدی هستیم، به‌طوری که کشورهای اروپایی برای سرمایه‌گذاری در ایران گرایش خود را اعلام کرده‌اند و ایران به سمتی هدایت می‌شود که موقعیت ممتازی نسبت به گذشته داشته باشد.» وی با بیان اینکه اروپایی‌ها به دنبال تحول در انرژی مصرفی‌شان در میان‌مدت و بلندمدت حاضر به سرمایه‌گذاری در ایران هستند، می‌افزاید: «نفت‌خام ایران 18 درصد نفت‌خام اروپا را پیش از تحریم‌ها تامین می‌کرد، همچنین سوآپ کشورهای حوزه دریای خزر برای دستیابی به بازار گرم کشورهای آسیای جنوب شرقی کشور ایران بود و سوخت مورد نیاز کشتی‌ها در محدوده خلیج‌فارس یا مازوت و گازوییل توسط ایران تامین می‌شد، تحریم‌ها این فرصت را از ایران سلب کرده است و باید با لغو آن مجددا کشور به حالت قبل بازگردد.»

به گفته فیروزی، با لغو تحریم‌ها تمام مشکلات حمل‌و‌نقل محصولات نفتی حل خواهد شد و این مسئله قدرت چانه‌زنی ایران را در مقابل مشتری‌ها سنتی خود همچون هند، چین و کره افزایش خواهد داد، همچنین به‌زودی شاهد ورود تکنولوژی روز برای بهره‌مندی از ذخایر مشترک گاز و نفت خواهیم بود تا سهم صادرات افزایش یابد. اما در این میان این سوال مطرح می‌شود که حضور سرمایه‌گذاران اروپایی و خارجی چقدر می‌تواند در حل مشکلات زیرساخت‌های بانکرینگ موثر باشد. فیروزی در این باره معتقد است که لازمه توسعه ایجادتعامل است و اگر ایران تعامل نداشته باشد متضرر خواهد شد. با این حال با لغو تحریم‌ها و حل مشکلات حمل‌و‌نقل فرآورده‌های نفتی کشتی‌ها برای تامین سوخت نگرانی از لیست سیاه دارند و این فرصت خوبی است گرچه مشکلات ما برای تامین خدمات مورد نیاز کشتی‌ها همچنان پابرجاست. برای نمونه یک هتل خوب وجود ندارد و همچنان عقب هستیم.

خوشبختانه 95 درصد از بانکرینگ یعنی نفت کوره توسط ایران تامین می‌شود و در دوران پساتحریم این سوخت مستقیما توسط ما صادر خواهدشد. اما عامری، مدیرعامل شرکت بنا گستر کرانه دوران پساتحریم را فرصتی برای سرمایه‌گذاری می‌داند و به «فرصت امروز» می‌گوید: «بانکرینگ واقعی زمانی رخ خواهد داد که بتوانیم تاسیسات ساحلی را تکمیل کنیم و ایجاد اشتغال داشته باشیم تا آبادانی بنادر را شاهد باشیم. صادرات فرآورده‌های نفتی یعنی دستیابی به زنجیره. بدون شک در این زنجیره می‌توانیم برای 6 هزار نفر ایجاد اشتغال کنیم.»

وی با بیان اینکه لغو تحریم‌های حمل‌و‌نقل فرآورده‌های نفتی در چند ماه آینده اعمال خواهدشد، می‌گوید: «اگر بانکرینگ و صادرات فرآورده‌های نفتی به خوبی انجام شود در آینده ایران دارای قدرت می‌شود و می‌تواند سهم 40 درصدی صادرات فرآورده‌های نفتی را داشته باشد. بدون شک در این شرایط به‌راحتی به هر دلیلی تحریم نمی‌شود.» از دید این فعال بخش‌خصوصی، سرمایه‌گذاران خارجی در آینده نزدیک تمایل خودرا برای سرمایه‌گذاری در بخش تامین زیرساخت‌های توسعه بانکرینگ اعلام خواهند کرد. از سویی می‌توان از فاینانس برای توسعه زیرساخت‌های لازم بهره گرفت و از آنجا که درآمد حاصله از بانکرینگ و صادرات ارزی است سرمایه‌گذاری مطمئنی است، البته باید امنیت سرمایه‌گذاری در ایران افزایش یابد.