انعقاد قرارداد گازی میان روسیه و اوکراین امکان‌پذیر است

مذاکرات بین روسیه و اوکراین برای انعقاد قرارداد برای صادرات گاز طبیعی در چند ماه گذشته دچار نوعی رکود و ایستایی شده بود و شک و تردیدهای بسیاری بر سرنوشت مذاکرات سایه افکنده بود اما با نزدیک شدن فصل زمستان به نظر می‌رسد رویارویی‌های سیاسی جای خود را به اضطرار داده است.

با سرنگونی ویکتور یانوکوویچ در ماه فوریه گذشته به نظر می‌رسد که دوران خرید گاز با قیمت ایده‌آل برای اوکراین به پایان رسیده است، چرا که روسیه شرایطی را که بر اساس آن گاز طبیعی را به اوکراین صادر می‌کرد تغییر داده و قیمت‌ها از 268.5 دلار به 485.5 دلار در هر هزار متر مکعب افزایش یافته است.

بلافاصله پس از اعلام این تغییر قیمت، دولت اوکراین اعلام کرد که توان پرداخت چنین رقمی را ندارد. نکته‌ای که در این میان اوضاع را وخیم‌تر کرد موضع شرکت گازپروم بود که اعلام کرد، برای صادرات گاز طبیعی با قیمت‌های جدید به اوکراین، این کشور باید بخشی از قیمت گاز را به‌صورت پیش پرداخت به این شرکت بپردازد، رویکردی که مذاکرات بین دو کشور را برای مدت طولانی به محاق فروبرد. در نهایت، در ماه ژوئن شرکت گازپروم صادرات گاز خود به اوکراین را به دلیل عدم پرداخت بدهی‌های معوقه از سوی دولت این کشور قطع کرد.

گفتنی است اختلافات اخیر دو کشور روسیه و اوکراین را از رسیدن یه یک راه‌حل دائمی در زمینه صدور گاز و قیمت آن بازداشته و دو کشور ماه‌هاست که برای رسیدن به توافق مذاکره می‌کنند. نکته مهم در این میان آن است که این یک مشکل دوجانبه بین روسیه و اوکراین نیست. زیرا 40 درصد از گاز مصرفی اتحادیه اروپا از خاک اوکراین عبور می‌کند و اختلاف بر سر تعیین قیمت در یک مقیاس وسیع‌تر اختلافی بین روسیه، اوکراین و اتحادیه اروپا است. قطع صادرات گاز در ماه ژوئن از سوی روسیه این تهدید را بیش از هر زمان دیگری برای اتحادیه اروپا برجسته کرد.

با این وجود به نظر می‌رسد دیگر امکان به تعویق افتادن انعقاد قرارداد گازی بین روسیه و اوکراین وجود ندارد. اخیرا «الکساندر نوواک» وزیر انرژی روسیه اعلام کرده است که اوکراین باید برای صادرات گاز در ماه‌های نوامبر و دسامبر هزینه‌ها را به‌صورت کامل و از پیش پرداخت کند. همچنین یکی دیگر از پیش شرط‌های مطرح شده از سوی روسیه برای انعقاد قرارداد پرداخت بخشی از بدهی‌های معوقه اوکراین به شرکت گاز پروم است.

با وجود مشکلاتی که پیش‌تر ذکر شد، پس از برطرف شدن بخش قابل‌توجهی از اختلافات طرفین انتظار می‌رفت تا دو کشور به‌زودی قرارداد جدیدی را منعقد کنند. به موجب پیشرفت‌هایی که در مذاکرات اتفاق افتاد روسیه و اوکراین بر سر قیمت 385دلار در هر هزار مترمکعب توافق کردند. اگرچه این قیمت به شکل قابل‌توجهی از درخواست اولیه روسیه پایین‌تر است اما همچنان یک پیروزی برای مسکو به شمار می‌آید، چرا که اوکراین ‌باید بالاتر از قیمت متوسطی که مشتریان گازپروم به این شرکت بابت هر هزارمتر مکعب گاز پرداخت می‌کنند یعنی 350 دلار، بپردازد.

باوجود خوشبینی‌های ایجاد شده به دلیل توافق دو کشور بر سر قیمت گاز هیچ قراردادی بین روسیه و اوکراین در بیست‌ویکم اکتبر در بورکسل به دلیل کمبود منابع مالی اوکراین منعقد نشد. نوواک وزیر انرژی روسیه در همین ارتباط گفت: برای صدور گاز در ماه‌های نوامبر و دسامبر مشکل پرداخت هزینه وجود دارد که این مشکل باید به وسیله تامین منابع مالی برای اوکراین حل شود. این به این معناست که اتحادیه اروپا باید این منابع مالی را برای اوکراین تامین کند.

در همین راستا «پترو پروشنکو» رییس‌جمهوری اوکراین از اتحادیه اروپا تقاضای پرداخت دو میلیارد یورو کرده که کمیسیون این اتحادیه تاکنون از پذیرش این درخواست طفره رفته است. با این حال مقامات اروپایی قصد اتلاف وقت نداشته و با نزدیک شدن به فصل سرما می‌خواهند هرچه سریع‌تر مشکل منابع مالی اوکراین حل شود تا این مسئله به یک رویارویی تمام عیار بر سر تامین گاز مورد نیاز این اتحادیه تبدیل نشود. موضوع مهم دیگر در این میان ناتوانی شرکت گازپروم در متقاعد کردن مشتریان اروپایی‌اش در مورد این مسئله است که اختلافات با اوکراین و قطع گاز صادراتی به این کشور، تامین گاز مورد نیاز اروپا را به خطر نخواهد انداخت. در همین راستا ولادیمیر پوتین اخیرا تهدید کرد در صورتی که اوکراین از گاز صادراتی این کشور به اروپا برداشت غیر‌مجاز و غیر‌قانونی داشته باشد، از میزان صادرات گاز به اروپا خواهد کاست.

بنابر گزارش‌هایی که در ماه سپتامبر منتشر شده به نظر می‌رسد که اتحادیه اروپا میزان قابل توجهی گاز برای مواجهه با قطعی یا کاهش احتمالی گاز از سوی روسیه ذخیره کرده‌اند و در صورتی که زمستان آینده شاهد افت دمای شدید نباشیم این ذخایر برای پشت سر گذاشتن سرمای زمستان پیش‌رو کافی خواهد بود. طبق این گزارش ظرفیت مخازن گاز در سراسر اروپا در شرایط حداکثری قرار دارند و مقامات کشورهای اروپایی توافق کرده‌اند تا در صورت قطع شدن یا کاهش میزان صادرات گاز از سوی روسیه، این اتحادیه از ذخایر گازی خود برای ارسال و کمک به کشورهای استقلال یافته از شوروی سابق که در وضعیت ضعیف و شکننده‌ای قرار دارند استفاده کنند.

در نهایت، با وجود عقبگرد در مذاکرات تمام طرف‌ها با یکدیگر توافق کردند تا در اواخر ماه اکتبر با یکدیگر دیدار کنند. به نظر می‌رسد، برای حل تنها موضوع مهم باقی مانده این مذاکرات یعنی منابع مالی مورد نیاز برای انعقاد قرارداد سرانجام اتحادیه اروپا یا صندوق بین‌المللی پول با پرداخت وام به اوکراین این مانع آخر و به عبارتی مهم‌ترین مانع موجود بر سر راه مذاکرات را از میان بردارند، گفتنی است این اخبار انتظارها را برای امضای هرچه سریع‌تر قرارداد صدور گاز طبیعی روسیه به اوکراین بالا برده و این امیدواری را ایجاد کرده تا هرچه سریع‌تر این مشکل از میان برداشته شود.