بازار گسترده، سهم اندک

صنعت پرورش ماهیان زینتی در دنیا به سرعت در حال رشد است و به یکی از شاخه‌های کشاورزی پر‌طرفدار در سال‌های اخیر تبدیل شده است، این در حالی است که کشور ما با وجود ظرفیت‌های مناسبی که در این زمینه دارد سهم بسیار اندکی را از بازار جهانی این صنعت در اختیار دارد. به‌طوری که کمتر از یک درصد بازار 20 میلیارد دلاری این صنعت در اختیار کشور ما قرار دارد.

وجود بیش از 80 گونه ماهیان بومی فرصتی را برای سرمایه‌گذاری در این صنعت به وجو آورده که متاسفانه کمتر مورد توجه سرمایه‌گذاران قرار گرفته، به‌طوری که در همین رابطه مدیرعامل اتحادیه ماهیان زینتی کشور چندی پیش با اعلام این خبر گفت: تجارت ماهیان زینتی در دنیا سالانه حدود 20 میلیارد دلار ارزش اقتصادی دارد، اما به‌علت عدم سرمایه‌گذاری، با وجود داشتن مزیت نسبی هنوز اقدامی برای ورود به بازارهای بین‌المللی ماهیان زینتی نداشته‌ایم. صالحی افزود: در ایران 80 گونه بومی و 200 گونه غیربومی تولید می‌شود که امکان صادرات برخی از گونه‌های داخلی به بازارهای بین‌المللی وجود دارد، حتی برخی از گونه‌های غیربومی نیز دارای مزیت نسبی برای صادرات هستند. 

توجه به فرصت‌های سرمایه‌گذاری در تولید ماهیان زینتی با نگاه توسعه صادرات غیر‌نفتی به دلیل وجود مزیت‌های نسبی در هزینه‌های حمل و نزدیکی به بازار‌های هدف، زمینه‌های خوبی را برای سرمایه‌گذاری در این صنعت پیش‌روی سرمایه‌گذاران قرار می‌دهد. مهم‌ترین کشور‌های تولید‌کننده ماهیان زینتی در جهان کشور‌های آسیای جنوب شرقی نظیر تایلند، سنگاپور، مالزی و حتی چین است که ایران هم با وجود مزیت‌های نسبی که در اختیار دارد می‌تواند سهمی از بازار‌های جهانی این صنعت را به خود اختصاص دهد. از این‌رو، می‌توان به‌عنوان یکی از راهکارهای توسعه صادرات و ارز‌آوری حساب ویژه‌ای برای آن باز کرد. 

در این راستا گروه سرمایه‌گذاری «فرصت امروز» به بررسی جنبه‌های مختلف سرمایه‌گذاری در این بازار پرداخته که در ادامه پیش‌رو دارید.

میزان سرمایه‌گذاری و امکانات لازم 

سرمایه‌گذاری در پرورش انواع ماهیان زینتی با توجه به نوع و میزان تولید متفاوت از هم خواهد بود اما آنچه مسرلم است برای سرمایه‌گذاری در پرورش ماهیان آب شیرین با سرمایه‌ای حدود 100 تا 150 میلیون تومان می‌توانید یک مرزعه حرفه‌ای راه‌اندازی کنید. این مقدار از هزینه‌ها شامل سالن تولید (که با توجه به نوع گونه موردنظر طراحی می‌شود)پمپ‌های هوادهی، پمپ مرکزی، هزینه‌های تاسیسات و تامین آب، بخاری، سیستم نوردهی و غیره می‌شود. سرمایه‌گذاری در این بخش به فضایی حدود 60 تا 150 متر احتیاج دارد که یک سطح حرفه‌ای کار به حساب می‌آید. 

نکته جالب اینکه در حوزه پرورش ماهیان‌زینتی از یک فضای دو، سه متری می‌توان کار را آغاز کرد و برای توسعه کار از سطح 150 متر نیز تجاوز کرد که با توجه به سطح کار و گونه موردنظر سود‌آوری متفاوتی را در بر خواهد داشت. درخصوص کسب مجوز‌های لازم باید به سراغ سازمان شیلات یا اداره‌های شیلات شهری که در آن زندگی می‌کنید. بروید فرآیند کسب مجوز‌ها زمان زیادی از شما نخواهد گرفت و در صورت آماده بودن تمام شرایط، در مدت زمانی کمتر از سه ماه می‌توانید تمام مجوز‌های لازم را اخذ و کار را آغاز کنید.

پرورش ماهیان زینتی با وجود تنوع بسیار گسترده‌ای که دارد حجم سرمایه متفاوتی را می‌طلبد از این رو مطالبی که در خصوص سرمایه‌گذاری در این صنعت عنوان شد، سطح متداول و معمول کار است. طبیعی است که سرمایه‌گذاری در برخی گونه‌ها سرمایه بسیار بالا و در برخی دیگر از گونه‌ها سرمایه پایین‌تری نیاز دارد و از همین حیث سطح سود‌آوری و بازدهی کار متفاوت از هم خواهد بود.

فرصت‌ها، تهدید‌ها و توصیه فعالان

شهاب رضایی، یکی از پرورش‌دهندگان ماهیان زینتی در ایران درخصوص فرصت‌های موجود در بازار در گفت‌وگو با «فرصت امروز» می‌گوید: در شرایط فعلی توجه خوبی به نگهداری ماهیان زینتی در ایران صورت گرفته و از این حیث بازار مصرف مناسبی برای ماهیان زینتی در کشور وجود دارد. از طرف دیگر، توجه به بازار‌های صادراتی هم می‌تواند زمینه خوبی را برای اشتغال‌زایی توسعه این صنعت در کشور داشته باشد. وی می‌افزاید: در سال‌های اخیر روند رو به‌رشد در تولید ماهیان زینتی در کشور آغاز شده اما همچنان زمینه‌های صادراتی خوبی برای تولید‌کنندگان فراهم نشده است و کشور ما بیشتر از آنکه به‌عنوان صادرکننده این‌گونه ماهی‌ها مطرح باشد، واردکننده خوبی است.

این فعال بازار عدم رسیدگی مناسب و نداشتن دانش کافی را یکی از تهدید‌های ورود به این صنعت می‌داند و عنوان می‌کند: سرمایه‌گذاران و افرادی که قصد ورود به این بخش را دارند باید علاوه بر دانش و تجربه از پشتکار مناسب و روحیه خستگی‌ناپذیری در کار برخوردار باشند. چون احتمال شکست در مراحل اولیه کار بسیار بالاست. رضایی می‌گوید: بازار در سال‌های اخیر رشد خوبی داشته که می‌تواند زمینه‌های مناسبی برای سرمایه‌گذاری و ورود تازه‌وارد‌ها محسوب شود.

روح‌الله امینی‌نیا، یکی دیگر از فعالان بازار درخصوص لزوم توجه و سرمایه‌گذاری در این بخش می‌گوید: سرمایه‌گذاری در برخی از گونه‌های ماهیان زینتی می‌تواند زمینه‌های مناسبی را برای اشتغال‌زایی در کشور فراهم آورد. وجود مزیت‌های نسبی و نزدیکی به بازار‌های هدف می‌تواند سهمی از بازار‌های جهانی را در اختیار تولید‌کنندگان ایرانی قرار دهد که رشد این صنعت را به همراه خواهد داشت.

ماهی گلی و بازار شب عید

تنها گونه از ماهیان زینتی که بازاری به گستردگی کل خانواده‌های ایران دارد، ماهی قرمز شب عید است. این‌گونه که جزو ماهیان سردآبی طبقه‌بندی می‌شود در فرهنگ ایرانی‌ها قدمتی هزار ساله دارد و تقریبا هیچ ماهی زینتی دیگری نمی‌تواند جایگزین آن روی سفره‌های هفت‌سین ایرانی‌ها شود. این نوستالژی سودآور که زمینه فعالیت دومی را برای برخی از پرورش‌دهندگان ماهیان سرد‌ابی فراهم کرده، سود‌های زیادی را برای تولید‌کنندگان ان در بردارد و بازار گسترده‌ای را به خود اختصاص داده است. فصل تکثیر ماهی قرمز از اوایل پاییز آغاز می‌شود و شهرهای تبریز، اصفهان، اراک مهم‌ترین مراکز پرورش این ماهی به حساب می‌آید.

تمام بازار ماهی قرمز در یک ماه پایانی سال خلاصه می‌شود بنابراین، اصلا اقتصادی نیست که در این کار سرمایه‌گذاری مجزایی انجام دهید اما پرورش‌دهندگان ماهیان سردابی نظیر قزل‌آلا می‌توانند برخی از استخر‌های خود را برای این کار اختصاص دهند.

***

فایتر یک پیشنهاد مناسب

برای سرمایه‌گذاری در حوزه پرورش ماهیان زینتی، فایتر یک پیشنهاد مناسب است. فایتر یکی از ماهیان زینتی پرطرفدار در کشور ما است. فرآیند تولید این‌گونه بسیار آسان است و مقاومت بالایی در برابر بیماری‌ها و شرایط نامناسب دارد. از این رو، کارشناسان معتقدند به‌عنوان یکی از گزینه‌های اصلی برای تازه وارد‌ها می‌توان روی آن حساب باز کرد. در حال حاضر، قیمت ماهیان مولد فایتر حدود15 تا 80هزار تومان است، بنابراین با سرمایه‌ای اندک می‌توانید چند جفت مولد آن را از بازار خریداری کنید و کار تکثیر و پرورش را آغاز کنید. از سوی دیگر، می‌توانید به‌عنوان یکی از مشاغل خانگی روی تولید و تکثیر ماهیان زینتی سرمایه‌گذاری کرده و درآمد مضاعفی را با این روش کسب کنید.

جالب اینکه بیشتر افرادی که در حوزه پرورش ماهیان زینتی در کشور فعال‌ هستند، در ابتدا به‌عنوان یک سرگرمی و یک کسب‌و‌کار خانگی کار خود را آغاز کردند و سپس کار خود را توسعه داده و به‌صورت حرفه‌ای روی آن سرمایه‌گذاری کرده‌اند. فایتر در هر نوبت بین 80 تا 150 عدد تکثیر می‌شود که دامنه تغییرات آن به شرایط نگهداری و تغذیه بستگی دارد. این ماهی‌ها پس از رسیدن به بلوغ و آغاز دوره زنده‌زایی معمولا هر 20 روز یک‌بار این فرآیند را تکرار می‌کنند. بچه ماهی‌ها پس از دو ماه قابلیت فروش در بازار را دارند. البته همه این‌ها به شرایط نگهداری بستگی دارد. معمولا پس از 8 تا 10 دوره تکثیر باید ماهیان مولد جایگزین شوند تا بازدهی کار کاهش نداشته باشد. 

به دلیل روحیه جنگندگی این‌گونه پس از رسیدن بچه ماهی‌ها به اندازه 5/1 تا 2سانتی متری برای جلوگیری از تلفات، فرآیند جداسازی انجام می‌گیرد. پس از جداسازی، این ماهی برای پرورش معمولا در یک فضای 5 سانتی‌مترمربع نگهداری می‌شود که از این جهت جای زیادی را اشغال نمی‌کند، از این رو در یک فضای 50 مترمربعی می‌توان 2 تا 3 هزار فایتر پرورش داد. در نهایت تکثیر و پرورش هر قطعه فایتر در پایان دوره تولید سود 800 تا 1200 تومان را برای تولید‌کننده به ارمغان خواهد آورد.

در زمینه بازار مصرف این‌گونه جای نگرانی چندانی نیست و بازار خوبی برای آن در داخل کشور وجود دارد، همچنین نیم‌نگاهی به بازار‌های صادراتی و برون مرزی می‌تواند یک گزینه مناسب برای تولید‌کنندگان و فعالان این صنعت باشد. این‌گونه بسیار زیبا در سال‌های اخیر طرفداران خاص خود را در بازار پیدا کرده و حتی در برخی از موارد به‌عنوان جایگزینی برای ماهی قرمز در بازار‌های شب عید مطرح است.