بازچرخانی آب واقعیت زندگی امروز

تا پایان دهه 50 نیازی به تصفیه آب در کشور احساس نمی‌شد و به‌صورت بی‌برنامه از منابع آب سطحی و زیرزمینی برداشت شد. بعد از آن و بعد از انقلاب با تشکیل شرکت آب و فاضلاب و پیداشدن متولیانی برای این مسئله، همزمان با شکل‌گیری شرکت‌های آب و فاضلاب شهری و روستایی به سمت تصفیه آب حرکت کردیم و مدیران به این نتیجه رسیدند که باید با دنیا همگام باشیم. در این راستا تصفیه و بهداشتی کردن آب شرب شهرها و روستاها همچنین تصفیه، بازیابی و استفاده مجدد از پساب چه در بخش شهری و چه در بخش روستایی مورد توجه قرار گرفت.

بازچرخانی آب واقعیتی است که باید مورد توجه قرار گیرد. نقل قولی از مسئولان کشور انگلیس در محافل مختلف مطرح می‌شود و آن این است که روزی یکی از مدیران شهر لندن به مهمانان خود گفته، لیوان آب روی میز، چندمین باری است که به‌وسیله ما استفاده می‌شود. زیرا این آب بارها وارد چرخه تصفیه صنعتی و طبیعت شده و برای استفاده مجدد برگشت داده شده‌است. بازچرخانی آب به دو شکل انجام می‌شود: در اتریش و نقاط خاصی از اروپا که آب فراوان وجود دارد، آب تصفیه شده را برای استفاده از آن در آبیاری فضای سبز یا استفاده مجدد در نقاط خاصی از بخش صنعت تصفیه می‌کنند. در چنین شرایطی دیگر نیازی نیست که روی آب تصفیه فوق عالی انجام گیرد. چنین آبی به مصرف شرب و بهداشتی نیز نمی‌رسد. ولی در جایی مثل ایران، مشابه سایر قسمت‌های جهان یا آمریکا، آب باید برای حتی مصرف شرب هم مورد استفاده قرار گیرد. در ایران از همین فردا باید از مسائل فرهنگی قدری چشم‌پوشی کنیم و اجازه دهیم پساب تا حد مقدور بازچرخانی شود.

بازچرخانی آب در ایران نیز تا حدودی وجود دارد. در حوزه صنعت تقریبا 50درصد آب مصرفی تصفیه و بازیابی شده و از آن استفاده مجدد می‌شود. براساس اطلاعاتی که دارم، در صنعت کاغذ و تمام واحدهای این صنعت، این اتفاق رخ می‌دهد. در سایپا تمام فاضلاب بهداشتی و بخشی از فاضلاب صنعتی تصفیه شده و به خط تولید برگردانده می‌شود. البته چون ایران کشوری کم آب و خشکی است باید خیلی زود به این سمت برویم که از درجات بالای تصفیه فاضلاب در آن استفاده کنیم.

در حال حاضر، از درجات ابتدایی و میانی تصفیه فاضلاب در ایران استفاده می‌شود و پساب تصفیه شده به مصرف کشاورزی، فضای سبز، اطفای حریق و شست‌وشوی محوطه می‌رسد اما از این به بعد باید از تصفیه پساب در درجه بسیار عالی نیز استفاده شود تا حتی اگر این آب به مصرف شرب نرسد، وارد مجاری طبیعی مثل روخانه‌ها و چاه‌ها شود تا پس از تصفیه مجدد، استفاده شود. در واقع با این کار رقیق‌سازی بیشتر، تصفیه بهینه‌‎تر و استفاده مجدد از آب انجام خواهد شد. البته حداقل 10 مورد از این شیوه در ایران توسط آب و فاضلاب‌های روستایی انجام شده‌است. شرکت آب و فاضلاب روستایی طبق یک طرح ملی خود را موظف می‌دانند که فاضلاب وارد شده به حوضه سدها را کاملا تصفیه کنند تا این آب قابلیت ورود به مخزن دریاچه سدها را پیدا کند.

از نظر اقتصادی تصفیه آب هزینه‌بر است، به‌عنوان مثال، اگر برای تصفیه هر لیتر آب هزار تومان هزینه شود، تصفیه هر لیتر فاضلاب بین 15 تا 20هزار تومان هزینه خواهد داشت (اعداد واقعی نیست) اما این هزینه ارزشش را دارد. زیرا منابع آب سطحی و زیرزمینی در کشور به دلیل کاهش نزولات آسمانی و وقوع خشکسالی به‌شدت کاهش یافته است. برداشت ما از منابع آبی در مقابل ورودی آب به این منابع، نسبت سه به یک را دارد. این روند سبب شده نزدیک 70درصد کل منابع آب زیرزمینی کشور را در سال‌های اخیر مصرف کنیم. این قضیه استفاده از سیستم بازچرخانی در صنعت آب کشور را توجیه می‌کند. ما باید به سمت بازیابی و تصفیه کامل فاضلاب چه در بخش صنعتی و چه شهری حرکت کنیم. زیرا در حال حاضر با صرف پول می‌توان از طریق تصفیه آب، آب تولید کنیم اما اگر حتی خیلی بیش از این هزینه کنیم، نمی‌توانیم چاهی حفر کنیم که داخل آن آب باشد.

* مشاور هیات مدیره انجمن صنفی شرکت های آب و فاضلاب