به نام کتاب؛ به کام دیگران

بیست و هشتمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران در حالی از چند روز پیش کار خود را آغاز کرده که همچنان اقتصاد نشر در کشور ما با چالش‌ها و مشکلات جدی مواجه است. برخی از ناشران معتقدند از آنجا که کتاب در سبد خرید خانوار جایگاهی ندارد، برگزاری نمایشگاه می‌تواند فرصت مناسبی برای کمک به اقتصاد نشر باشد. هر چند به اعتقاد این گروه از ناشران باید برگزار‌کنندگان نمایشگاه کتاب تدابیری بیندیشند که این نمایشگاه به نام کتاب و به کام سایر مشاغل نباشد.

برخی دیگر از ناشران بر این باورند که به دلیل گسترده بودن و جدی بودن مشکلات اقتصاد نشر، نمایشگاه کتاب به تنهایی نمی‌تواند کمک شایانی به رفع این مشکلات کند. در جریان برگزاری بیست و هشتمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران، «فرصت امروز» در گفت‌وگو با تعدادی از ناشران تاثیر این رویداد را بر اقتصاد نشر مورد بررسی قرار داده است.

***

علی باقری:
نمایشگاه نقطه امید بسیاری از ناشران است

علی باقری، مدیر انتشارات نگیما معتقد است که به دلیل وضعیت نامطلوب اقتصاد نشر، امید بسیاری از ناشران به نمایشگاه بین‌المللی کتاب است زیرا معمولا تعداد زیادی از آنها محل مناسبی برای عرضه کتاب ندارند و در عین حال نقدینگی لازم را برای خرید مکان مناسب کتابفروشی در اختیار ندارند و پخش‌کنندگان کتاب هم حاضر به همکاری با آنان نیستند.

نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران چه تاثیری در فروش کتاب و بهبود اقتصاد نشر دارد؟

به دلیل اینکه در حوزه کتاب بسیاری از موارد درست نیست و برخی باندبازی‌ها وجود دارد، تعداد انگشت‌شماری از ناشران وضعیت اقتصادی خوبی دارند. اما معمولا این قبیل ناشران، سایر ناشران را به جرگه خود راه نمی‌دهند. از همین رو امید بسیاری از ناشران به نمایشگاه بین‌المللی کتاب است. زیرا معمولا تعداد زیادی از آنها محل مناسبی برای عرضه کتاب ندارند و در عین حال نقدینگی لازم را برای خرید مکان مناسب کتابفروشی در اختیار ندارند و پخش‌کنندگان کتاب هم حاضر به همکاری با آنان نیستند. به هر حال نمایشگاه کتاب فرصتی است تا ناشران بخشی از کتاب‌های خود را عرضه و به فروش برسانند. در شرایط فعلی انتشار کتاب هیچ‌گونه توجیه اقتصادی ندارد و بسیاری از ناشران به دلیل عشق به کتاب این کار را انجام می‌دهند.

به نظر شما برگزاری نمایشگاه کتاب تا چه اندازه انگیزه خرید و خواندن کتاب را در مردم ایجاد می‌کند؟

در مجموع نمایشگاه کتاب فرصت بسیار خوبی هم برای ناشران و هم برای مردم است و همین موضوع که با وجود مشغله‌های روزمره مردم در نمایشگاه حضور پیدا می‌کنند، اتفاق خوبی است. البته اگر برخی از مشکلات موجود در نمایشگاه برطرف شود، قطعا تعداد بازدیدکنندگان و به تبع آن خریداران کتاب افزایش می‌یابد و نمایشگاه با تحرک و پویایی بیشتری برگزار می‌شود.

در حال حاضر چه مشکلات و چالش‌هایی در حوزه اقتصاد نشر وجود دارد؟

پایین بودن گردش مالی کتاب در کشور ما به هیچ وجه قابل مقایسه با سایر کشورها نیست. یکی از دلایل این موضوع آن است که ناشران نقدینگی لازم را در اختیار ندارند و از همین رو مجبور هستند که کاغذ را 30 تا 35‌درصد گران‌تر خریداری کنند. این در حالی است که اگر کتاب را یک کار فرهنگی و تجاری در نظر بگیریم، باید نقدینگی لازم در اختیار ناشران باشد. اما معمولا پس از انتشار کتاب، به راحتی سرمایه هزینه شده به ناشر بازنمی‌گردد.

از سوی دیگر، یکی دیگر از مشکلات بحث صدور مجوز از سوی وزارت ارشاد است. طولانی بودن زمان صدور مجوز برای کتاب موجب شده که مردم حالت بی‌اعتمادی نسبت به این موضوع پیدا کنند و خودبه‌خود انگیزه‌ای برای خرید و خواندن کتاب نداشته باشند. حتی می‌توان گفت طولانی شدن پروسه اعطای مجوز به کتاب در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی انگیزه را از کتابخوان‌های حرفه‌ای نیز گرفته است. در حال حاضر، ملزومات کتاب مانند کاغذ، فیلم و زینک قیمت بسیار بالایی دارند و این موضوع موجب شده که تیراژ کتاب به‌شدت کاهش یابد.

***

مرجان بنی اسدی:
مشکلات اقتصاد نشر در نمایشگاه برطرف نمی‌شود

مرجان بنی اسدی، مدیر انتشارات ابر سفید معتقد است که نمایشگاه کتاب باید فروشگاه عرضه این کالا هم باشد، زیرا متاسفانه کتاب در سبد خرید خانوار جایگاهی ندارد و برگزاری این نمایشگاه فرصتی است تا مردم اقدام به خرید کتاب کنند.

به نظر شما برگزاری نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران تا چه اندازه موجب ترغیب مردم به خرید و خواندن کتاب می‌شود؟

قطعا این نمایشگاه تاثیر بسیاری بر این موضوع دارد. در زمان برگزاری نمایشگاه کتاب، افراد بسیاری به محل برگزاری این رویداد مراجعه می‌کنند و بسیاری از این افراد، کسانی هستند که در شرایط عادی به کتابفروشی نمی‌روند.

نمایشگاه کتاب در معرفی کتاب‌های جدید به مخاطبان و افزایش میزان فروش کتاب‌ها چقدر تاثیر دارد؟

قاعدتا نمایشگاه کتاب محلی است که در آن ناشران می‌توانند اقدام به فروش مستقیم کتاب کنند. در زمان‌هایی غیر‌ از نمایشگاه کتاب، مراکز پخش اقدام به معرفی و عرضه کتاب‌ها می‌کنند. این در حالی است که اغلب کتابفروش‌ها فقط با عنوان و نویسنده کتاب آشنا هستند و از متن کتاب‌ها اطلاع کاملی ندارند اما یک ناشر دقیقا می‌داند که محتویات کتاب چیست و بنابراین در فضای نمایشگاه ناشران راحت‌تر می‌توانند کتاب‌های خود را به مخاطبان معرفی کنند. قطعا نمایشگاه کتاب باید فروشگاه عرضه این کالا هم باشد، زیرا متاسفانه کتاب در سبد خرید خانوار جایگاهی ندارد و برگزاری این نمایشگاه فرصتی است تا مردم اقدام به خرید کتاب کنند.

به نظر شما علت این موضوع که مردم تمایل کمی به خرید و خواندن کتاب دارند، چیست؟

این موضوع به دلیل ضعف فرهنگ‌سازی است. فقدان فرهنگ‌سازی موجب شده تا مردم احساس نیاز نکنند که هفته‌ای یا ماهی یک کتاب بخوانند. متاسفانه حتی برخی افراد به دلیل آنکه فرزندشان درس بخواند مانع از این می‌شوند که وی کتاب‌های غیر‌درسی را مطالعه کند. البته برخی افراد نیز از سنین کم فرزندان خود را به کتابخوانی تشویق می‌کنند.

نمایشگاه کتاب تهران به چه میزان می‌تواند در بهبود اقتصاد نشر تاثیر داشته باشد؟

در اقتصاد نشر مشکلات جدی وجود دارد و این مشکلات به صرف برگزاری نمایشگاه مرتفع نمی‌شود. متاسفانه با وجود اینکه هر ساله ملزومات نشر گران‌تر می‌شود، اما میزان فروش کتاب در نمایشگاه سال به سال کمتر می‌شود. البته بخشی از این موضوع به دلیل وضعیت اقتصادی مردم است و تصور بسیاری از افراد این است که کالاهای واجب‌تری برای خرید وجود دارد.

کیفیت و نحوه برگزاری نمایشگاه کتاب را چگونه ارزیابی می‌کنید؟

معمولا هر نمایشگاهی نقاط مثبت و منفی دارد و نمایشگاه کتاب هم از این موضوع مستثنی نیست. ناشران در مورد نحوه توزیع غرفه‌ها انتقاداتی دارند و این انتظار را از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی دارند که در این مورد راهکارهای مناسبی را اتخاذ کند. البته این یک امر منطقی است که ناشری که سرمایه‌اش را معطوف به کتاب‌های خوب می‌کند با ناشری که فقط کتاب کپی منتشر می‌کند، شرایط یکسانی از نظر محل غرفه داشته باشند. باوجود اینکه مخالف‌های زیادی وجود دارد اما تصور من این است که مصلی نسبت به نمایشگاه بین‌المللی محل مناسب‌تری برای برگزاری نمایشگاه کتاب است.

***

نرگس یوسف‌پور:
نمایشگاه فرصتی برای یافتن مخاطبان جدید است

به گفته نرگس یوسف‌پور، معاون انتشارات میکائیل یکی از اهداف ناشران برای حضور در نمایشگاه این است که مخاطبان جدید پیدا کنند و براساس نوع نگاه افراد به کتاب‌ها مسیر خود را برای انتشار کتاب‌های بعدی بیابند.

این شکل برگزاری نمایشگاه کتاب چه تأثیری در میزان فروش و معرفی ناشران و کتاب‌ها به مخاطبان دارد؟

قطعاً تمام ناشران کانال‌های پخش خود را در اختیار دارند و نمایشگاه کتاب فرصتی برای ناشران است تا خود را به مخاطبانی که آنها را نمی‌شناسند، معرفی کنند. ما خود به‌عنوان یک ناشر یکی از اهدافمان برای حضور در نمایشگاه این است که مخاطبان جدید پیدا کنیم و براساس نوع نگاه افراد به کتاب‌ها مسیر خود را برای انتشار کتاب‌های بعدی بیابیم.

نمایشگاه بین‌المللی کتاب چه تأثیری بر این موضوع دارد که مردم کتاب بخرند و کتاب بخوانند؟

در نمایشگاه کتاب مردم فرصت بیشتری برای لمس کتاب‌ها پیدا می‌کنند و قطعا بیشتر راغب می‌شوند این کالا را بخرند. همین ورق زدن کتاب و استشمام بوی کاغذ، لذت خاصی برای کسی که اهل کتاب باشد دارد.

در کنار نمایشگاه چه کارهایی می‌توان انجام داد که مردم رغبت بیشتری برای خرید و خواندن کتاب پیدا کنند؟

مشکل اصلی این است که اصلاً مردم کتاب نمی‌خوانند. در نمایشگاه کتاب غرفه‌های خوراکی بسیار شلوغ‌تر از غرفه‌های کتاب است و متأسفانه برخی افراد صرفاً برای تفریح به نمایشگاه می‌آیند. به نظر من اگر به جای بن‌هایی که در اختیار برخی افراد قرار می‌گیرد، یارانه‌ای در اختیار ناشران قرار گیرد و به این ترتیب تمام افراد بتوانند از این مزایا استفاده کنند، اتفاق بسیار خوبی می‌تواند باشد، زیرا افرادی وجود دارند که عاشق کتاب خواندن هستند اما شاید شرایط مالی و زندگی آنها اجازه نمی‌دهد که به شکل مداوم اقدام به خرید کتاب کنند.