توسعه زیرساخت‌ها در سال‌های تحریم و پساتحریم

اهمیت زیرساخت‌های یک کشور، از جمله مسائل غیرقابل انکار است. پیوند بین توسعه اقتصادی و گسترش زیرساخت‌ها، با نگاهی اجمالی به وضعیت توسعه‌یافتگی و توسعه‌نایافتگی کشورها قابل درک است. اغلب کشورهایی که به زیرساخت‌های اقتصادی بی‌توجه بوده‌اند در توسعه اقتصادی نیز با مشکلات جدی مواجه شده‌اند. به عبارت دیگر، ضعف در زیرساخت‌ها، مانند یک عامل بازدارنده سر راه رشد اقتصادی ایفای نقش می‌کند.

کشور چین از جمله کشورهایی است که با صرف سرمایه در بخش زیرساخت‌ها، احداث و بازسازی نیروگاه‌های برق، احداث جاده‌ها، بزرگراه‌های متعدد و اعمالی مشابه، موفق شد در طول دهه‌های گذشته تولیدات و صادرات خود را نیز بهبود بخشد. اما توسعه زیرساخت‌ها، گاه در هیاهوی فشارهای اقتصادی نادیده گرفته می‌شود. یکی از این فشارهای ناخواسته، تحریم‌ها هستند. کشورهای تحت تحریم اقتصادی با چالش‌های بزرگ و متعددی رو‌به‌رو می‌شوند که فرصت‌های توسعه زیرساخت‌های اقتصادی را تا حد زیادی محدود و قطع می‌کنند. بر این اساس، پس از لغو تحریم‌ها در هر کشور، انتظارها برای توجه به زیرساخت‌ها، دوباره قوت می‌گیرد؛ انتظارهایی که گاه پاسخ داده می‌شوند و گاه با شکست مواجه می‌شوند.

میانمار و زیرساخت‌هایی که در حال اصلاحند

از سال 2012 تاکنون، همزمان با آغاز لغو تحریم‌ها و کاهش فشارهای اقتصادی، دولت میانمار، تلاش برای اصلاح زیرساخت‌ها به‌ویژه در بخش تولید را در دستور کار خود قرار داده است. با توجه به اینکه در سراسر میانمار بالغ بر 200 شرکت تولیدی البسه وجود دارد، معاون ریاست جمهوری، خبر از توجه ویژه دولت به تقویت زیرساخت‌های این بخش داده است. همچنین، ریاست اتحادیه پارچه و لباس در میانمار نیز از اصلاحات زیرساختی در این بخش استقبال کرده و این اصلاحات را مقدمه‌ای برای پیشرفت‌های آتی در بخش صادرات تلقی کرده است. این در حالی است که با توجه به دستمزد پایین کارگران در این کشور و هزینه‌های اندک تولید، احتمال جذب سرمایه‌گذاران خارجی هم بسیار زیاد است، در نتیجه کشورهایی مثل ژاپن که در این عرصه فعال هستند، باید نگران ظهور رقیبی نسبتا جدی در منطقه باشند.

کوبا و فرصتی برای بهبود زیرساخت‌ها

لغو تحریم‌های کوبا فرصت‌های زیادی برای بهبود زیرساخت‌های این کشور فراهم آورده است. درواقع از زیرساخت‌های گردشگری گرفته تا زیرساخت‌های تولیدی فرصت‌های زیادی برای اصلاح و ارتقای وضعیت دارند. «سباستین آراکاس»، مدیر موسسه تحقیقات کوبا در دانشگاه فلوریدا، معتقد است: کوبا پیش از هر چیز باید بپذیرد اکنون، زیرساخت‌های اقتصادی، مهم‌ترین بخشی هستند که باید مورد بازنگری قرار گیرند. فرصتی که در ماه‌های اخیر برای ایجاد تغییر در سیمای اقتصاد کوبا فراهم شده، نباید به راحتی از دست برود.

به نظر می‌رسد بخش‌های اطلاعات و فناوری و مخابرات در کوبا، جزو قربانیان اصلی تحریم‌ها بوده‌اند و توسعه زیرساختی در شبکه‌های اطلاعاتی، سیستم‌های خبری و فناوری، بسیار مهم است. از سوی دیگر بخش تولیدات کشاورزی و ساخت‌و‌ساز نیز نیاز به اصلاحات اصولی زیرساختی دارند. پیش‌بینی می‌شود با شروع اصلاحات زیرساختی در بخش کشاورزی، کوبا جایگاه پرقدرتی را در صادرات این بخش، بین کشورهای همسایه به دست آورد.

روسیه و زیرساخت‌هایی که به داد دولت رسیدند

گرچه، پس از لغو تحریم‌ها، توجه به زیرساخت‌ها و توسعه آنها اهمیت بسزایی دارد، اما آیا در صورت بروز تحریم یا تجدید تحریم‌ها، زیرساخت‌های اقتصادی پیشین، کاربردی هستند؟ به بیانی دیگر، آیا می‌توان در صورت خروج از تحریم و در شرایط پساتحریم، با تقویت زیرساخت‌های اقتصادی، هراس از موج جدید تحریم‌ها را کاهش داد؟ روسیه از جمله کشورهایی است که به دلیل مناقشات سیاسی و جنجالی متعددی که با جهان غرب و به‌ویژه ایالات متحده دارد، مورد تحریم‌های مختلفی قرار گرفته، اما روسیه با وجود ضرباتی که خورده و تاوان‌هایی که پس داده به کشوری ضعیف و شکست خورده بدل نشده است.

بدون هیچ اغراقی، روسیه بخش بزرگی از پایداری اقتصادی خود را مرهون زیرساخت‌های مناسب اقتصادی در بخش‌های متعدد است. روسیه در بخش‌های انرژی، حمل‌و‌نقل، تولید، تکنولوژی و تجهیزات نظامی، زیرساخت‌های محکمی دارد تا حدی که در بسیاری از بخش‌های اقتصادی قدرت منطقه و صادر‌کننده‌ای قوی ارزیابی می‌شود. بر این مبنا، توجه به زیرساخت‌های مستحکم اقتصادی نه تنها یاری گر پیشرفت اقتصادی در شرایط پساتحرمی هستند، بلکه می‌توانند در شرایط تحریم نیز مانند ناجی عمل کنند.