ریسک گریزی مشکل بزرگ ژاپنی ها

ژاپن برای ژاپن ماندن یک راه بیشتر ندارد و آن ایجاد مشوق های بیشتر برای راه اندازی کسب وکارهای جدید و تشویق مردم به ریسک پذیری است

***

WANTEDLY یک Linkedin برای نسل هزاره ژاپن است. این شرکت فضایی کاملا امروزی و مدرن دارد و با مبلمان شیک و میز پینگ پنگش به چشم می آید. آکیکو ناکا، جوان 32 ساله ژاپنی و مدیر اجرایی WANTEDLY است.

او یک تیم جوان را دور خود جمع کرده که نشانه های محیط های کار قدیمی در ژاپن را ندارند. در این تیم لباس های معمول سیاه و سفید کار جای خود را به شلوار جین و لباس های امروزی داده اند. هر یک از اتاق های جلسه در این شرکت با شخصیت های کمدی محبوب مانگا نامگذاری شده اند. کمدی مانگا نوعی از کمدی در ژاپن است که در اواخر قرن نوزدهم پا گرفت.

اما مثل WANTEDLY در ژاپن کیمیا است. از سال های اوج رشد جمعیت در ژاپن یعنی دهه 80میلادی و پیدایش نسل دات کام در اواخر دهه 90، ژاپن دیگر نتوانست مشوق های خوبی برای ایجاد استارتاپ هایی چون WANTEDLY ایجاد کند. تنها 31 درصد از ژاپنی ها فکر می کنند که کارآفرین شدن گزینه ای خوب برای آینده شغلی است.

جالب اینکه ژاپنی ها در فهرست ارائه شده از سوی «نظارت جهانی بر کارآفرینی» یا «GEM» در سال 2014 تنها از کشور پورتوریکو بالاتر هستند، یعنی از آخر دوم. این تحقیق را گروهی از دانشگاه های سراسر جهان انجام دادند. در این فهرست کشورهایی چون آمریکا با 65درصد، چین با 66درصد و هلند با 79درصد همگی بالاتر از ژاپن قرار داشتند. این یعنی مردم تمام کشورهای دنیا غیر  از پورتوریکو بیشتر از کشور قدرتمندی چون ژاپن تمایل به راه اندازی استارتاپ های جدید دارند.

شینزو آبه، نخست وزیر ژاپن، تلاش کرده است مردم را به شروع کسب وکارهای تازه تشویق کند تا بتواند با کمک این استارتاپ ها اقتصاد بزرگ ژاپن را بازیابی کند. استارتاپ ها بیشتر ایجاد اشتغال می کنند و بهره وری بالاتری دارند. ایجاد اشتغال و افزایش بهره وری دقیقا همان چیزهایی است که ژاپن به آنها نیاز مبرم دارد. در ژاپن بهره وری به ازای هر ساعت کار تنها 65درصد آمریکا است.

آقای آبه و دولتش اقداماتی انجام داده اند که باعث شده شرایط آغاز یک کسب وکار در ژاپن سریع تر و آسان تر باشد. در کل اوضاع در ژاپن بهتر شده است. برای مثال، سرمایه گذاران 92/8میلیارد ین معادل 900میلیون دلار در نیمه اول سال جاری میلادی در این کشور سرمایه گذاری کردند.

این رقم نسبت به مدت مشابه سال قبل افزایش داشته است. در سال 2015 سرمایه گذاران 76/5میلیارد ین در ژاپن سرمایه گذاری کردند. بازار سهام در ژاپن قدرتمندتر شده است. این یعنی عرضه سهام در این کشور بیشتر از قبل انجام می شود. تعداد محدودی شرکت کار خود را آغاز کرده اند که امیدوارکننده به نظر می رسد.

بیشتر این شرکت ها در دو بخش علوم زیستی و بیوتکنولوژی هستند. Spiber یکی از این شرکت ها است که روی تولید مواد جدید از پروتئین کار می کند. یکی از مواد تولیدی این شرکت ماده ای ابریشمی مشابه تار عنکبوت است.

ژاپن هنوز راه درازی در پیش دارد. این کشور به ویژه باید روی ویژگی بد مردم این کشور یعنی خطرگریزی کار کند. بسیاری از ژاپنی ها از شکست می ترسند. تاماکو میتارای، که شرکت تولیدی لباس زمستانی را راه اندازی کرده و کارمندانش همگی آسیب دیدگان زلزله و سونامی سال 2011 هستند، می گوید هدفش از این کار الهام بخشی به مردمی است که زندگی خود را از دست داده اند. او می خواهد آنها را امیدوار کند که زندگی هنوز ادامه دارد. اما بعد از پنج سال از این ماجرا تعداد بسیار کمی از ژاپنی ها حاضر شد ه اند قدمی مثل خانم میتارای بردارند.

ویلیام سایتو، کارآفرینی که حالا مشاور دولت است، اعتقاد دارد که اوضاع نباید اینطور بماند. رکونز جیرو کوکوریو از دانشگاه کیو می گوید: «این ترس در DNA ژاپنی ها نیست، بلکه مشکلی در ساختار اجتماعی است.»

مشکل اصلی یک بازار کار انعطاف ناپذیر است. اگرچه این سیستم تا حدی پایه های لرزانی دارد، اما شرکت های ژاپنی ارزش و پاداش مادام العمر می دهند. مردان ژاپنی معمولا وقتی جایی استخدام شدند، دیگر بیرون نمی آیند، چون نظام سلسله مراتبی و ارزش گذاری های خاص ژاپنی آنها را کم کم در همان شرکت بالا می برد و بعد از بازنشستگی هم برای آنها حقوق ها و پاداش های خوبی دارد، بنابراین کسی سراغ راه اندازی کسب وکار جدید نمی رود.

WANTEDLY یک تالار گفت وگو (فروم) برای تجار و کارجویان ایجاد کرده که در آنجا می توانند یکدیگر را پیدا کنند. اما ریو ایشیزوکا یک بازار آنلاین در ژاپن دارد. او دراین باره می گوید که اخراج در ژاپن سخت است و به همین دلیل کسی به فکر استارتاپ نمی افتد. همین می شود که استارتاپ ها راهی برای رشد و بالندگی پیدا نمی کنند.

تنها 12درصد شرکت های کوچک و متوسط ژاپنی کمتر از پنج سال عمر دارند. این در مقایسه با شرکت های آمریکایی که 33درصدشان زیر پنج سال سن دارند، بسیار کم است. در ژاپن شرکت های قدیمی همواره حمایت می شوند، حال آنکه کسب وکارهای نوپا گاهی حتی با موانع دولتی روبه رو شده و خیلی ها به خاطر همین موانع اصلا کارشان را شروع نمی کنند.

بنابراین ژاپن اگر بخواهد همچنان با قدرت در رتبه های بالای اقتصاد دنیا تکیه داشته باشد، باید به مردمانش ریسک پذیری آموخته و در دولتش انعطاف پذیری بیشتر ایجاد کند.