سال آینده، رونق به صنعت باز‌می‌گردد؟

پژوهشکده پولی و بانکی بانک مرکزی هفته گذشته در گزارشی رسمی اعلام کرد، رشد صنعت برای سومین فصل متوالی منفی شده و به نظر می‌رسد این رشد در پایان سال نیز همچنان علامت منفی را کنار خود داشته باشد، با این حال وزیر صنعت به بازگشت رونق به صنعت در سال آینده خوشبین است، اما آیا سال 95 می‌تواند بهار رونق برای صنعت باشد؟ ابتدای سال جاری بود که محمدرضا نعمت‌زاده، با مثبت‌شدن رشد صنعت در سال گذشته، پیش‌بینی کرد که تا پایان امسال بخش صنعت به رشد مثبت 3‌درصد خواهد رسید.

حالا پس از آخرین آمار مرکز آمار ایران که برای بهار سال جاری منتشر شد و با استناد بر آن رشد بخش صنعت نسبت به مدت مشابه سال گذشته به عدد منفی 2 رسیده بود، پژوهشکده پولی و بانکی بانک مرکزی، در گزارشی اعلام کرده است: «که رشد بخش صنعت کشور برای سومین فصل متوالی، منفی شده و با توجه به روند واردات کشور، به نظر می‌رسد زمستان نیز این رشد منفی بوده و رکود هم تشدید شود.»

مسعود خوانساری، رئیس اتاق بازرگانی و صنایع و معادن تهران درباره جزییات این گزارش که به سفارش اتاق بازرگانی تدوین شده است، گفته بود: «رشد تولیدات صنعتی در سومین فصل سال ۹۴ در مقایسه با فصل پاییز سال ۹۳ منفی ۲۴.۸‌درصد شده است که حکایت از بروز رشد زیر صفر تولیدات صنعتی در سومین فصل متوالی دارد. شاخص تولیدات صنعتی برای ۹ ماهه سال ۹۴ معادل ۱۱‌درصد رشد منفی را نشان می‌دهد، ضمن اینکه رشد فروش واحدهای صنعتی در ۹ ماهه سال ۹۴‌نسبت به مدت مشابه سال قبل، با رشد منفی ۱۹‌درصدی مواجه بوده است.»

در حالی آمارها از منفی شدن رشد بخش صنعت خبر می‌دهند که گزارش سالانه بانک مرکزی برای سال 93 نشان از رشد 6/7درصدی تولیدات در کارگاه‌های بزرگ تولیدی نسبت به سال 92 داشت. حالا با توجه به موارد ذکر شده، دو نکته قابل‌بررسی است؛ نخست اینکه علت رشد منفی بخش صنعت با وجود رشد مثبت درسال پیش از آن چه می‌تواند باشد؟

رکود به رشد منفی منجر شد

محمدقلی یوسفی، اقتصاددان، در پاسخ به این پرسش به «فرصت امروز» می‌گوید: «وضعیت رکودی طی سال‌های مختلف در بخش‌های صنعت و کشاورزی طی سال‌های مختلف تداوم داشته است و باوجود تلاشی که سیاست‌گذاران برای نشان رشد مثبت صنعت داشته‌اند، از همان ابتدا مشخص بود که سیاست‌های اتخاذ شده این بخش را به قهقرا می‌برد، زیرا سیاست‌های اقتصادی به‌شدت بی‌ثبات، ضد تولید و گذرا بودند و به هیچ عنوان با ویژگی‌های اقتصادی ایران متناسب نبودند. در این سیاست‌گذاری‌ها به هیچ عنوان به ریشه مشکلات توجه نشده بود و کارشناسان از همان ابتدا هشدار می‌دادند. اما متاسفانه از آنجا که تمام تلاش دولت در جمع‌آوری منابع بود، بخش‌های تولیدی در مضیقه تامین مالی ماندند. همین موضوع موجب شد که بخش‌های تولیدی قادر به تامین اعتبار نباشند و هزینه تامین اعتبار برای آن بسیار زیاد تمام شود.»

او می‌افزاید: «بی‌ثباتی در سیاست‌های پولی و سیاست‌های غلط بانک مرکزی به مشکلات رکود تورمی در کشور دامن زد. همه این موارد موجب شدند که انگیزه کسب‌و‌کار از صنعتگران گرفته شد. همچنین میزان سرمایه‌گذاری که برنامه‌ریزی شده بود با چیزی که تحقق پیدا کرده، فاصله فاحشی دارد و بیش از 80‌درصد از سرمایه‌گذاری‌ها تحقق پیدا نکرد بنابراین طبیعی بود که همه این عوامل اثرات منفی خود را روی تولید بگذارد.»

یوسفی با تاکید بر اینکه صنایع در حال از دست رفتن هستند، تصریح می‌کند: «صنایع تولیدی به دلیل دچار شدن به بیماری رکود تورمی در حال از بین رفتن هستند و بازگرداندن این صنایع دیگر امکان‌پذیر نیست. در این شرایط دولت برای اینکه از تعرفه واردات درآمد کسب کند و قیمت‌ها را پایین بیاورد، به واردات دامن زد که موجب رقابت نابرابر با تولیدات داخلی شد.»

علیرضا پورفرج، کارشناس اقتصادی اما رکود را دلیل اصلی این رشد منفی می‌داند و در این زمینه در گفت‌و‌گو با «فرصت امروز» بیان می‌کند: «حجم واردات بیش از حد، کاهش قدرت خرید مردم، بی‌ثباتی در سیاست‌های اقتصادی، رکود ایجاد شده در اثر پسابرجام از جمله دلایل این رشد منفی است. رکودی که در سال جاری بر صنایع حاکم شد، صنایع را ناچار کرد به دلیل کاهش تقاضا، تولید خود را کاهش دهند که همین کاهش تولید به رشد منفی منجر می‌شود.»

زمستان؛ فصل رونق صنعت

وضعیت رکود تورمی به‌شدت عمیق شده و با توجه به آنچه که گفته شد، دلیل اصلی رشد منفی تولید به همین شرایط رکودی بر‌می‌گردد که تولیدکنندگان را ناچار کرده تولیدات خود را کاهش دهند. همچنین شرایط پسابرجام رکود انتظاری را در افکار عمومی ایجاد کرد که موجب به تعویق افتادن تقاضا و تشدید شرایط رکودی در اقتصاد شد. اکنون با توجه به اینکه اجرای برجام آغاز شده و از سوی دیگر شورای پول و اعتبار درصدد کاهش نرخ بهره بانکی است؛ می‌توان امیدوار بود که به گفته وزیر صنعت رونق از سال آینده به صنایع بازگردد؟

یوسفی در این زمینه اظهار می‌کند: «اینکه آرزو کنیم خیلی خوب است اما شرایط موجود اقتصادی ایران، این پیش‌بینی را دشوار می‌کند. ما در سال آینده با مجلس تازه روبه‌رو هستیم که خودش به بی‌ثباتی قوانین منجر می‌شود. از سوی دیگر ما سال آینده انتخابات ریاست جمهوری آمریکا را داریم که خودش تضمین اجرای برجام را با ابهام روبه‌رو می‌کند. بنابراین رسیدن به چنین پیش‌بینی با این شرایط کمی دشوار است اما تنها چیزی که می‌تواند رشد صنعتی را در ایران مثبت کند، انجام سرمایه‌گذاری خارجی و حضور بالفعل این سرمایه‌گذاران است که زمان‌بر است. همچنین اقدام شورای پول و اعتبار گامی در جهت اصلاح سیاست‌های پولی گذشته است که نیاز دارد با سایر سیاست‌ها همراه شود.»

پورفرج اما امیدوار است که در شش ماهه دوم سال 95 آثار رشد مثبت صنعتی مشهود خواهد شد. او در این باره اظهار می‌کند: «پیش‌بینی من این است که در سه ماهه دوم سال 95 نرخ رشد منفی کاهش پیدا می‌کند و در شش ماهه دوم ما شاهد آثار نرخ رشد مثبت در صنعت خواهیم بود. اما این رشد مثبت بسیار خفیف است.»

اکنون صنعت با مشکلات سرمایه در گردش روبه‌رو است که دولت قصد دارد با کاهش سود بانکی آن را کمی برطرف کند، از سوی دیگر تحریم‌ها نیز به‌عنوان یک مشکل اصلی دیگر از سر راه تولید برداشته شده است. اما همچنان موضوع واردات رسمی و غیر‌رسمی، قوانین بی‌ثبات و موارد دیگر سنگ سر راه تولید هستند، با این اوصاف می‌توان امیدوار بود که شاید زمستان سال دیگر برف رونق بر سر صنایع ببارد.

* ارتباط با کارشناس: dadashloo@gmail.com