سرمایه‌ای در سرما

بیش از 250 سال از ساخت نخستین یخچال‌های به اصطلاح مصنوعی در دنیا می‌گذرد، پیش از آن بشر برای نگهداری مواد‌غذایی از چشمه‌ها، چاه‌ها یا غارهای زیرزمینی که به یخچال‌های طبیعی معروف بودند، استفاده می‌کرد تا آب و مواد‌غذایی را خنک نگه داشته و خود را از مسمومیت‌های غذایی دور نگه دارد، اما امروزه وجود یک یخچال نه‌تنها در منازل بلکه در اکثر کارخانه‌ها و شرکت‌ها مخصوصا کارخانه‌های تولید مواد‌غذایی از ملزومات به شمار می‌آید.

سردخانه‌ها مكان‌ها یا اتاقك‌های ساكن یا سیاری برای نگهداری مواد‌غذایی هستند كه مكانیزم آنها مشابه یخچال است و موجب برودت هوا می‌شوند. در یک نگرش کلی به محدوده وسیعی از دستگاه‌هایی که توانایی ایجاد فضای سرد مناسب جهت نگهداری کالاهای مختلف به‌ویژه مواد غذایی را دارا باشند یخچال یا سردخانه می‌گویند که در دسته بندی‌ها به چهار قسمت تقسیم می‌شوند:

1-یخچال فریزر خانگی

2- یخچال فریزرهای ویترینی مخصوص فروشگاه‌ها

3-سردخانه‌های تجاری قابل کاربرد در فروشگاه‌های بزرگ و رستوران‌ها

4-سردخانه‌های صنعتی درحجم‌های بزرگ برای فریز کردن و نگهداری مواد.

و اما مهم‌ترین شاخصی که باعث جدایی مجموعه‌های فوق می‌شود، ظرفیت و مصرف انرژی این دستگاه‌ها است.

دسته اول و دوم از لحاظ ظرفیت و میزان مصرف انرژی تقریبا یکسانند. مصرف انرژی این دستگاه‌ها زیر یک کیلووات بوده و تفاوت عمده آنان در شکل ظاهری‌شان است و این نوع محصولات عموما به‌صورت پکیج از کارخانه خارج می‌شوند. اما سردخانه‌های گروه 3 و 4 از لحاظ کمپرسور، کندانسور، تبخیر‌کننده و انبساط با دو گروه اول متفاوتند. یخچال‌های ویترینی عموما دارای ابعاد شناخته شده و استاندارد هستند اما دسته 3 و 4 هیچ‌گونه استاندارد و ابعادی ندارند و بسته به نوع کاربرد و نیاز مشتری طراحی و تولید می‌شوند. این سردخانه‌ها با حجم‌های چند مترمکعب تا چندین هزار مترمکعب ساخته می‌شوند. 

در این گزارش قصد داریم بخش آخر این دسته‌بندی را بررسی کنیم.

انواع سیستم‌های برودتی و سردخانه‌های صنعتی امروزه در تمام کارخانه‌های مواد‌غذایی برای نگهداری به علاوه برای نقل و انتقال مورد استفاده قرار می‌گیرد که به دو دسته عمده سردخانه‌های زمینی و سردخانه‌های متحرک تقسیم می‌شوند. به آن دسته از سردخانه‌هایی که در محل موردنظر یا غالبا در انبار کارخانه‌ها به‌صورت ثابت تعبیه می‌شوند و بیشتر برای نگهداری مواد‌غذایی و مواد اولیه استفاده می‌شــوند سـردخانه‌های زمینی می‌گویند و دسته دوم سردخانه‌های متحرک یا سیار هستند که برای جابه‌جایی و حمل‌ونقل از آنها بهره گرفته می‌شود و در پشت کامیون‌ها و برخی ماشین‌های مخصوص حمل‌و‌نقل نصب می‌شوند. شرکت‌های تولید‌کننده این سردخانه‌ها از صفر تا 100 تولید شامل مشاوره به مشتری، طراحی سردخانه، تولید و نصب و خدمات پس از فروش را ارائه می‌دهند. «فرصت امروز» به سراغ مدیر شرکت ایران سِور رفته است تا شرایط سرمایه‌گذاری و ورود به این حوزه را بررسی کند.

زندگی بدون یخچال غیرممکن است

فرشید گودرزی، تولیدکننده جوانی که ورود خود به این حوزه را براساس شغل پدرش معرفی می‌کند به «فرصت امروز» می‌گوید: اهمیت صنعت یخچال‌سازی در دنیای امروز انکار ناپذیر است و تقریبا در هر جایی که باشید نیاز به این وسیله پرکاربرد احساس می‌شود، درخصوص یخچال‌های صنعتی هم این اهمیت صدق می‌کند. غالبا شرکت‌های تولید‌کننده مواد‌غذایی در بخش تولید و در محیط کارخانه از سردخانه‌های زمینی و در بخش فروش از سردخانه‌های متحرک استفاده می‌کنند که حجم و ظرفیت این سردخانه‌ها با توجه به نیاز شرکت از دو تا 30 تن متفاوت است.

وی درخصوص وضعیت تولیدکننده‌های سردخانه‌های صنعتی در ایران می‌گوید: حدود 50 کارخانه تولید‌کننده یخچال‌های زمینی و حدود 12 کارخانه تولیدکننده یخچال‌های متحرک در ایران فعال هستند که بخش اعظمی از تولیدات آنها در داخل کشور استفاده می‌شود و برخی هم براساس سفارش مشتریان خارجی، طراحی، تولید و به خارج از کشور صادر می‌شود.

نقش محیط‌زیست
در تولید سردخانه‌ها

گودرزی درخصوص چگونگی ورود به این حوزه و اخذ مجوزهای لازم می‌گوید: برای گرفتن مجوز در این صنعت باید به وزارت صنایع مراجعه و مجوزهای لازم را اخذ کرد. اما مهم‌تر از وزارت صنعت، نقش سازمان محیط‌زیست در راه‌اندازی کارخانه‌های تولید سردخانه است. در واقع به دلیل اینکه برای عایق کردن یخچال‌ها از ماده‌ای به نام پلی‌یورتان استفاده می‌شود و به علاوه برخی مواد دورریختنی این صنعت به‌شدت به محیط‌زیست آسیب می‌رساند باید مکان کارخانه و شرایط ایمنی آن برای محیط‌زیست مورد تایید سازمان محیط‌زیست باشد تا بتوان در ادامه مجوزها را از وزارت صنعت گرفت.

وی درخصوص سرمایه مورد نیاز برای تاسیس یک کارخانه تولیدی می‌گوید: ماشین‌آلات مربوط به این حوزه در دو بخش ماشین‌آلات دستی و ماشین‌های اتوماتیک دسته‌بندی می‌شود که غالبا کارگاه‌ها یا کارخانه‌هایی که کوچک‌تر هستند از ماشین‌های دستی با هزینه کمتر بهره می‌گیرند، اما نیروی کار مورد نیاز چند برابر بیشتر است. در واقع برای راه‌اندازی خط تولید با ماشین‌آلات دستی به حدود یک میلیارد و 500 میلیون تومان سرمایه اولیه و حدود 50 نفر نیروی کار نیاز داریم. این مبلغ درخصوص کارخانه‌هایی که از دستگاه‌های اتومات استفاده می‌کنند حدود 10 میلیارد تومان است که بیشتر کارها به‌صورت اتومات انجام می‌شود و تنها نیاز به چهار تا پنج کارگر در بخش خروجی برای مونتاژ است. همچنین در هر دو صورت نیاز به یک طراح و یک مهندس مکانیک دارید به علاوه برای گرفتن ایزوها و نشان‌های استاندارد باید چند مهندس آزمایشگاهی هم داشته باشید. 

درخصوص فضای مورد نیاز برای تاسیس کارخانه با توجه به حجم تولید و میزان سفارش‌ها در کمینه متراژ 10هزار متر زمین برای سالن تولید، انبار مواد، دفتر اداری و سفارشات نیاز است. همچنین در کوچک‌ترین حالت یک کارخانه به حدود 500 میلیون تومان سرمایه در گردش نیاز دارد.

قیمت دلار، گره کور سردخانه‌سازان

این فعال بازار درخصوص مواد اولیه مورد نیاز برای تولید سردخانه‌های صنعتی می‌گوید: بخشی از مواد اولیه مورد استفاده این کار از داخل کشور تامین می‌شود اما بخش زیادی از مواد اولیه مانند عایق‌کننده‌ها و گاهی موتورها از کشورهای خارجی تامین می‌شود که با افزایش قیمت دلار آسیب‌های جدی به تولیدکننده‌های این صنعت طی این چند سال وارد شد، البته امیدواریم با اتفاقات سیاسی اخیر و امید به کاهش قیمت دلار بتوان وضعیت این صنعت را سروسامان بخشید، چرا که مصرف این سردخانه‌ها بیشتر جنبه داخلی دارد و بحث صادرات مطرح نیست از این رو ما با دلار بالا مواد اولیه را تهیه می‌کنیم که هزینه تمام شده را به همان نسبت افزایش می‌دهد و سپس با ریال در داخل کشور می‌فروشیم، به هر روی تولید‌کننده‌های این صنعت منتظرند گره کور قیمت دلار هرچه سریع‌تر باز شود.