سرمایه‌ گذاری در انرژی زمین‌ گرمایی روی خط گمانه

برای اطمینان یافتن از توان مناطق آتشفشانی در تولید برق، باید چاه‌های مطالعاتی حفر شود تا سرمایه‌گذاران بدانند در این مناطق چه میزان برق تولید می‌شود و آیا بهره‌برداری از انرژی زمین اقتصادی هست یا خیر. اما از 14 نقطه‌ای که گمان می‌رود در ایران امکان ایجاد نیروگاه‌های زمین‌گرمایی در آنها وجود دارد، فقط در یک نقطه (یعنی مشکین‌شهر) چاه مورد نظر حفر شده ‌است. بنابراین سرمایه‌گذاران علاقه‌مند به ورود در این حوزه، اطلاعات روشنی از پتانسیل‌های کشور در این بخش در اختیار ندارند.

علیرضا تیموری، مدیر پروژه نیروگاه زمین‌گرمایی مشکین‌شهر می‎گوید: مطالعه در زمینه استفاده از انرژی زمین‌گرمایی در ایران به سال 1354 باز می‌گردد. شرکت ایمل ایتالیا، در مطالعات اولیه، 14 نقطه شامل مناطقی را که دارای آب گرم بوده یا سوابق آتشفشانی دارند برای احداث نیروگاه زمین‌گرمایی مناسب اعلام کرد.

این کارشناس شرکت تکنوتکسان که به‌صورت پایلوت اجرای پروژه مشکین‌شهر را به عهده داشته و قرار است تکنولوژی ایجاد نیروگاه‌های زمین‌گرمایی را وارد ایران کند، اضافه می‌کند: به جز در مشکین‌شهر که چاه حفر شده، در سایر نقاط کشور مطالعه‌ای در زمینه اقتصادی بودن فعالیت و ساخت نیروگاه‌های زمین‌گرمایی انجام نشده ‌است. وی هزینه احداث نیروگاه زمین‌گرمایی بدون حفر چاه را به ازای تولید هر کیلووات ساعت برق 10 میلیارد تومان اعلام می‌کند. تیموری ادامه می‌دهد: بدون حفر چاه، متوجه نخواهید شد که امکان ایجاد نیروگاه زمین‌گرمایی در منطقه وجود دارد یا خیر.

وی عنوان می‌کند: در منطقه مشکین‌شهر پیش‌بینی می‌شود 250 مگاوات ظرفیت نصب نیروگاه وجود داشته باشد. در حال حاضر شرکت تکنوتکسان یک نیروگاه پنج مگاواتی در این منطقه احداث می‌کند و فعالان خصوصی دیگری مایلند نیروگاهی تا سقف 50 مگاوات در منطقه ایجاد کنند. مدیر پروژه نیروگاه زمین‌گرمایی مشکین‌شهر می‌گوید: در ایران صحبت‌های زیادی درباره پتانسیل استفاده از انرژی زمین‌گرمایی مطرح می‌شود. برخی بر این باورند که تا هزار مگاوات ظرفیت نصب چنین نیروگاه‌هایی در کشور وجود دارد.

بازگشت سرمایه 4ساله

پس از جنگ جهانی دوم در سال 1958 نیوزیلند از انرژی زمین‌گرمایی برای تولید برق استفاده کرد. استفاده از انرژی زمین‌گرمایی حد فاصل سال‌های ۱۹۵۰ تا ۱۹۷۳ به دلیل گران شدن بی‌سابقه و ناگهانی نفت، شدت گرفت و در حال حاضر 24 کشور جهان از انرژی زمین‌گرمایی برای تولید برق استفاده می‌کنند. اما این استفاده از این انرژی در ایران مقرون‌به‌صرفه است و بخش خصوصی تمایلی به حضور در این عرصه دارد؟

تیموری به این پرسش این‌گونه پاسخ می‌دهد: با بخشنامه اخیر سانا که قیمت خرید هر کیلووات ساعت برق حاصل از انرژی زمین‌گرمایی را حدود 580تومان اعلام کرده، جذابیت لازم برای سرمایه‌گذار ایجاد شده ‌است. زیرا قیمت خرید برق از سرمایه‌گذار تقریبا 10 برابر فروش آن به مصرف‌کننده است و در چنین روندی مدت بازگشت سرمایه تقریبا به حدود چهار سال کاهش می‌یابد. وی اضافه می‌کند: در شرایطی که دولت 20سال برق را به‌صورت تضمینی خریداری می‌کند و بازگشت سرمایه چهار ساله است، تقریبا 16 سال پول برق برای سرمایه‌گذار باقی می‌ماند.

این کارشناس شرکت تکنوتکسان با اشاره به اینکه طراحی نیروگاه زمین‌گرمایی مشکین‌شهر 25 ساله انجام می‌شود، بیان می‌کند: نیروگاه زمین‌گرمایی تنها شکلی از انرژی پاک است که به شرایط محیطی وابسته نیست. در نیروگاه‌های خورشیدی باید تابش وجود داشته باشد. در نیروگاه‌های بادی یا غیره هم نیازمند وجود باد و سایر عوامل طبیعی هستیم اما نیروگاه‌های زمین‌گرمایی پس از استفاده از انرژی بخار خارج شده از زمین، آب حاصله را مجددا به چاه تزریق می‌کند تا با استفاده از انرژی مرکز زمین، این آب تبدیل به بخار شود.

وی تاکید می‌کند: اگر نیروگاه به‌درستی ساخته شود، این سیکل به‌صورت لایتناهی و بدون وابستگی به عوامل محیطی ادامه می‌یابد. اما تیموری درباره مشکلات احتمالی سرمایه‌گذاری در بخش انرژی‌های تجدیدپذیر هم هشدار می‌دهد: «تغییر قوانین و عدم ثبات آن سبب می‌شود سرمایه‌گذار اطمینان کافی برای ورود به عرصه انرژی‌های تجدیدپذیر را نداشته باشد». وی در توضیح سخن خود می‌گوید: در برخی موارد با تغییر وزیر، سیاست‌های قبلی به یکباره تغییر کرده و قراردادها فسخ می‌شود. یا در بخش زباله‌سوزها با وجود آنکه وزارت نیرو متعهد می‌شود به مدت 20 سال برق حاصل از زباله‌سوز را خریداری کند، شهرداری حاضر به عقد قراردادهای بلند‌مدت نیست یا حتی تصمیم می‌گیرد زباله‌ها را به سرمایه‌گذاران بفروشد. این قبیل مسائل بخش خصوصی را برای ورود به عرصه سرمایه‌گذاری محتاط می‌کند.

قوانین انرژی تجدیدپذیر بدون تغییر است

با وجود موانعی که در بخش انرژی‌های تجدیدپذیر برای سرمایه‌گذاران وجود دارد، مدیرعامل سازمان انرژی‌های نو (سانا) تاکید می‌کند: قوانین مرتبط با انرژی تجدیدپذیر در برنامه پنجم توسعه تصویب شده و سپس در قانون اصلاح الگوی مصرف تکرار شده‌ است. این قوانین دائمی است و مجلس هم نمی‌تواند در قالب برنامه‌های پنج‌ساله آن را تغییر دهد. 

سیدمحمد صادق‌زاده اضافه می‌کند: هیچ تضمینی بالاتر از قوانین دائمی مصوب مجلس، برای سرمایه‌گذاران بخش خصوصی وجود ندارد. چاه‌های مورد نیاز برای احداث نیروگاه‌های زمین‌گرمایی فقط در مشکین‌شهر ایجاد شده و در سایر نقاط با پتانسیل، شاهد حفر چنین چاه‌هایی نیستیم. این مسئله فضا را برای ورود سرمایه‌گذاران به سرمایه‌گذاری در بخش انرژی گرمایی مبهم می‌کند. اما صادق‌زاده می‌گوید: حتی بدون وجود چاه هم سرمایه‌گذاران بخش خصوصی مایلند در نقاط مختلف کشور، نیروگاه زمین‌گرمایی ایجاد کنند. البته در حال حاضر بیشترین اقبال به سوی مشکین‌شهر است. ضمن آنکه تاکنون فقط از 10 درصد پتانسیل مشکین‌شهر استفاده شده و 90 درصد آن باقی مانده است. 

وی ادامه می‌دهد: روشی که قانونگذار برای حمایت از انرژی تجدیدپذیر از جمله انرژی زمین گرمایی که شکلی از انرژی تجدیدپذیر است به ما اعلام کرده، خرید تضمینی برق از تولیدکنندگان خصوصی است. صادق‌زاده می‌گوید: سیاست سانا در زمینه انرژی‌های تجدیدپذیر مشابه هم بوده و از همه اشکال این انرژی با سیاست خرید تضمینی حمایت می‌کنیم. انرژی زمین‌گرمایی هم باید مانند سایر اشکال انرژی تجدیدپذیر، در سبد انرژی کشور حضور یابد.

حمایت دولت الزامی است

با وجود آنکه مدیرعامل فعلی سانا از تمایل بخش خصوصی برای حضور در سایر سایت‌های انرژی زمین‌گرمایی خبر می‌دهد، اما یوسف آرمودلی، رئیس سابق سازمان انرژی‌های نو بارها در جمع رسانه‌ها اعلام کرده بود که ایجاد نیروگاه زمین‌گرمایی برای بخش خصوصی در صورتی اقتصادی است که دولت هزینه ایجاد چاه را تقبل کند. مهران جوانبخت، عضو هیأت علمی دانشگاه امیرکبیر هم معتقد است: فعالیت در بخش انرژی تجدیدپذیر به منظور تولید برق، بدون حمایت دولتی مقرون‌به‌صرفه نیست. وی تاکید می‌کند: این حمایت‌ها و ضوابط همچنین قوانین مرتبط با آن باید پایدار باشند تا بخش خصوصی بتواند برنامه‌ریزی کند.

جوانبخت می‌گوید: بخش خصوصی در زمینه امکان‌سنجی ایجاد نیروگاه‌های زمین‌گرمایی در سایر نقاط کشور هم می‌تواند ورود پیدا کند اما دولت باید سرمایه کافی در اختیار این بخش قرار دهد تا با تکمیل فاز مطالعه و شناخت، زمینه برای حضور سایر فعالان بخش خصوصی و سرمایه‌گذاری در این عرصه فراهم شود.