آیا سینمای ایران 120 میلیاردی می شود؟ / سینما، صنعت بی بحران

پس از فروش قابل توجه ماه های ابتدایی سال، علی سرتیپی، مدیرعامل فیلمیران پیش بینی کرد امسال سینمای ایران ۱۲۰ میلیاردتومان فروش سالانه داشته باشد. فروش چهارماه اول سال95 با اکران ۲۰ فیلم سینمایی به ۷۵ میلیارد تومان رسید که این رقم با کل فروش ۵۷ فیلم در سال گذشته برابری می کرد.

بنابراین روند رو به رشد فروش فیلم های سینما در هفت ماه باقی مانده از سال این نوید را می دهد که پیش بینی علی سرتیپی به واقعیت تبدیل شود. هرچند فروش کمتر از انتظار فیلم هایی مثل «دراکولا» و «رسوایی ۲» این نگرانی را ایجاد کرد که رونق سینمای ایران پس از بهار خود ممکن است ادامه دار نباشد، اما فروش بالای فیلم لانتوری معادلات را بر هم زد و نشان داد که ذائقه مردم تغییر کرده است و نمی توان مبتنی بر معادلات گذشته فروش فیلم ها را پیش بینی کرد.

حتی نگرانی از وضعیت نیمه تعطیل سینما در دو ماه محرم و صفر نیز در پی دو فیلم مهم «اروند» و «هیهات» که در نوبت اکران قرار دارند نیز در سال جاری چندان قابل توجه به نظر نمی رسد و نشان می دهد اگر این دو فیلم امکان اکران پیدا کنند و فیلم رستاخیر بتواند از سد توقیف رد شود و در این زمان اکران شود نه تنها این دو ماه جزو ماه های کم فروش سینمای ایران نخواهد بود که بی شک سینما رونق متفاوتی را در این دو ماه تجربه خواهد کرد.

در هفت ماه باقی مانده سه فیلم «فروشنده» ساخته اصغر فرهادی، «خوب، بد، زشت» نخستین ساخته پیمان قاسمخانی و «سلام بمبئی» به کارگردانی قربان محمدپور در نوبت اکران قرار دارند که هر کدام امید فروش بالایی را برای خود در اختیار دارند که اگر همه فیلم هایی که در هفت ماه آینده اکران خواهند شد، نتوانند اقبال لازم را بیابند پس از فروش 90 میلیاردی که تا امروز سینمای ایران به نام خود رقم زده، بی شک تا آخر امسال رقم 120میلیاردی فروش کل سینما محقق خواهد شد.

رقمی که رونق قابل توجهی برای سینمای ایران به حساب می آید و الزام تعریف یک ساختار صنعتی برای سینما را ایجاد می کند. پتانسیلی که اگر اهالی سینما و دولت از کنار آن بی تفاوت بگذرند، راحت از دست خواهد رفت. در حالی که توجه به آن می تواند کمک کند تا سینمای ایران از شکل سینمای شخصی خارج و مانند یک هنر صنعت قوی وارد میدان شود و بخشی از چرخه رشد اقتصادی کشور را به دست بگیرد.

بنابراین لازم است اهالی سینما در کنار مسئولان دولتی ساختار جدیدی برای سینما تعریف کنند و دولتمردان با آگاهی از اهمیت این صنعت تلاش کنند تا سینما سهم خود را از اقتصاد کشور به دست بگیرد و متناسب با اهمیت آن نقش موثری در رونق اقتصادی داشته باشد.

***

احمد طالبی نژاد:

چرخه تولید معیوب است

احمد طالبی نژاد، منتقد سینما معتقد است تا ساز و کار لازم برای تولید مناسب در سینمای ایران در پیش گرفته نشود سینمای ایران همچنان چرخه معیوب خود را در تولید ادامه خواهد داد.

با توجه به صحبت های آقای سرتیپی مبنی بر اینکه درآمد سینمای ایران امسال به 120 میلیارد تومان می رسد ارزیابی شما از سینمای ایران چیست، آیا این رقم نشانه آن است که سینمای ایران روند رو به رشدی را دنبال می کند که به صنعتی شدن آن می انجامد؟

با توجه به اینکه آقای سرتیپی در حوزه تجاری سینما یعنی بخش پخش و تهیه کنندگی فعال هستند پس زمانی که پیش بینی انجام می دهند یعنی مستنداتی بر عملیاتی شدن آن دارند و اگر این پیش بینی به واقعیت تبدیل شود باعث خوشحالی است. چه کسی است که از خروج صنعت سینما از بحران و حرکت رو به رشد آن خوشحال نشود.

ما که در پیکره سینما نقشی نداریم هم از این مقوله خوشحال می شویم و امیدواریم با ادامه این روند کسی از ادامه بحران در سینمای ایران صحبت نکند. اما اگر استناد تنها به چند فیلم پرفروش امسال باشد، شاید این پیش بینی درست از آب درنیاید چون این رقم مطرح شده رقم کمی نیست.

این برآورد بر این اساس صورت گرفته که سال گذشته اکران 57 فیلم فروش 75 میلیاردی را رقم زده، اما امسال تنها بیست فیلم فروش شان به این رقم رسیده است و مبنی بر این فروش و چند فیلمی که در هفت ماه آینده آماده اکران هستند این پیش بینی صورت گرفته که تا انتهای سال رقم فروش و درآمد سینمای ایران به رقم 120 میلیاردی برسد، البته برخی تهیه کنندگان از این هم خوشبین تر بوده اند و معتقدند این رقم به 160 میلیارد تومان نیز خواهد رسید.

پس این برآورد از سوی افرادی که در حوزه تجارت سینما تخصص دارند خبر بسیار خوشحال کننده ای است. اما این خوشحالی نکته مهمی را در خود مستتر دارد و آن این است که امید است بخشی از این درآمد در تولید فیلم های غیر تجاری سرمایه گذاری شود.

این رویه ای است که در کشورهای دیگر رواج دارد و در ایران پیش از انقلاب نیز معمول بود. مثلا تهیه کننده ای اگر فیلمی مثل صمد را می ساخت در عین حال سرمایه گذاری می کرد و کمک می کرد تا سهراب شهید ثالث فیلمی مانند طبیعت بی جان را بسازد. یا مهدی میثاقیه اگر فیلم تجاری می ساخت از آن سو به مهرجویی و بیضایی کمک می کرد تا فیلم های خودشان را بسازند.

یعنی نباید این گونه باشد که همه این درآمد صرف فیلم های تجاری و پرفروش شود و روی فیلم های دیگر هم سرمایه گذاری نشود، زیرا سینمای هر کشور نیاز به تنوع ژانر دارد به خصوص فیلم های فرهنگی که خودشان باعث ارتقای سلیقه مخاطب می شود.

آیا این درآمد می تواند کمک کند سینمای ما بتواند بر درآمد های خود استوار بشود و به یک صنعت مستقل رو به رشد تبدیل شود یا اینکه این رقم برای رسیدن به چنین هدفی همچنان اندک است؟

نه، متاسفانه پولی که در سینمای ایران برای ساخت فیلم ها هزینه می شود بخش عمده اش متعلق به بخش خصوصی نیست. اغلب فیلم های سینمایی ما بودجه شان از نهادهای دولتی تامین می شود و تعداد اندکی از تهیه کنندگان هستند که دست شان در جیب خودشان است. واقعیت اما این است که چرخه یا سیکل تولید فیلم در ایران معیوب است.

این سیکل نامعیوب هم از آنجا می آید که درآمد ها از سوی نهادهای دولتی تامین می شود و از آنجایی که انگار کسی در این میان ضرر نمی کند، در زمینه تولید و پخش نیز آن تلاشی که لازم است صورت نمی گیرد. کسی که با پول فارابی، یا فلان نهاد انتظامی یا اطلاعاتی فیلم ساخته است خیلی نگران آن نیست که این فیلم بفروشد یا نفروشد. در سال های گذشته از این نمونه فیلم ها زیاد داشته ایم، بنابراین سیکل تولید در ایران معیوب است.

حال که خوشبختانه گشایشی در سینما در حال رخ دادن است باید به این سمت برویم که بخش خصوصی تقویت شود. مسئله این نیست که به سینما و بخش خصوصی پول بدهند که فیلم بسازد، بلکه برای بخش خصوصی امکانات قایل شوند و بگویند که اگر شما فیلم بسازید امتیازهایی دریافت خواهید کرد.

مانند اینکه فصل خوب اکران را می گیرید فلان گروه خوب سینما را برای فیلم تان در نظر می گیریم. در این شرایط چرخه و سیکل تولید به ساز و کار درستی می رسد. متاسفانه اکنون تولید سینمای ما در شرایط گلخانه ای رخ می دهد و به محض اینکه در  پوش از روی آن برداشته شود گل ها ممکن است پژمرده شود.

پس شما استقلال سینمای ایران را در تغییر ساختار می دانید و معتقدید تا این تغییر ایجاد نشود صنعت مستقل سینما ایجاد نخواهد شد.

بله همین طور است، تا ساختار درست نشود این روند ادامه می یابد. شش ماه آن وقت وضعیت خوب است، دل مان خوش می شود و بعد دوباره بحران روی می دهد. این گونه نمی شود صنعت سینما داشت.

در تاریخ سینما جمله معروفی وجود دارد که گفته می شود تنها صنعت بی بحران در جهان صنعت سینما بوده است. در طول دو جنگ جهانی اول و دوم همه صنایع تعطیل شدند و تنها صنعت سینما در آن بحران ها به حیات خود ادامه داده است، بنابراین اگر این صحبت سرلوحه قرار بگیرد و براساس آن برای تولید فیلم ها برنامه ریزی شود مشکل سینما حل خواهد شد.

***

مرتضی شایسته:

فیلم خوب و سالن های استاندارد بسازیم

مرتضی شایسته، تهیه کننده سینما معتقد است که فیلم خوب و سالن های سینمای استاندارد کمک به رونق بیشتر سینما و افزایش درآمد سینمای ایران می کند.

با توجه به پیش بینی جناب سرتیپی مبنی بر فروش 120 میلیاردی سینمای ایران تا انتهای سال جاری وضعیت سینمای ایران را چگونه ارزیابی می کنید و آیا این امر به آن معناست که سینمای ایران روند رو به رشدی را آغاز کرده که سبب خواهد شد به شکل یک صنعت ادامه حیات بدهد؟

به نظر من آقای سرتیپی پیش بینی درستی انجام داده اند و این نشان دهنده رونق سینمای ایران است. این امر نشان دهنده آن است که به مخاطب ها اضافه شده و روند ساخت سالن های سینما رو به رشد است. این اتفاق بی شک سبب خواهد شد که بدنه سینما جان تازه ای بگیرد و فیلم های موفقی در سال های آینده ساخته خواهد شد.

فکر می کنید این رشد که تقریبا دوبرابر درآمد سال گذشته سینمای ایران است ناشی از چه عواملی است؟

یکی از دلایل مهم این امر ساخت سالن های جدید و پردیس های جدید سینمایی است. بررسی آماری فروش به خصوصی سینماهای تهران فروش بالا اغلب متعلق به پردیس های سینمایی است. فروش پردیس های سینمایی رقم های بالایی را به خود اختصاص داده است. این امر در مورد شهرهای دیگر نیز صدق می کند مثلا در پردیس هایی مانند هویزه مشهد و قدس اصفهان نیز این امر قابل مشاهده است که نشان می دهد کامپلکس های سینمایی بسیار مورد اقبال قرار دارند و مردم نسبت به این نوع سالن ها تمایل بیشتری برای دیدن فیلم ها از خود نشان می دهند که سبب رشد فروش فیلم ها شده است.

البته در مقابل این امر سالن های تک سینما جایگاه خود را از دست داده اند حتی افت فروش این سالن ها به 95 درصد رسیده است. هرچند این امر ناراحت کنندهاست، اما باید به نیاز مردم توجه کرد و براساس نیاز و خواسته آنها مکان مناسب برای فیلم دیدن را فراهم ساخت تا این امر به رونق سینمای ایران کمک کند.

پس با توجه به اقبال مردم نسبت به پردیس های سینمایی آیا این روند رشد ادامه دار خواهد بود یا آنکه ممکن است باتوجه به سالن ها رقم فروش به این میزان یا کمتر از آن محدود شود؟

این روند رو به رشد بستگی به کارگردانان و تهیه کنندگان سینما دارد، اگر آنها فیلم خوب بسازند مردم نیز از سینما استقبال خواهند کرد و اگر فیلم های خوب ساخته نشود مردم نیز تمایلی به فیلم دیدن نشان نخواهند داد. به هر حال یکی از دلایل حفظ موفقیت سینمای ایران این است که فیلم های خوب ساخته شده و ادامه روند آن مستلزم ساخت فیلم های خوب است.

بنابراین دو نکته در جلب مخاطب بسیار مهم است؛ یکی فیلم خوب و دیگری سالن های استاندارد. این دو امر سبب رونق سینمای ایران می شود. متاسفانه در شهرستان ها و استان های مختلف کشور ما سالن سینما نداریم و همین امر سبب می شود تا با وجود آنکه مردم تمایل به سینما رفتن دارند اما این امکان برای شان فراهم نباشد که با ساخت سالن های سینما و پردیس ها در شهرهای مختلف خواه ناخواه رونق سینمای ایران افزون خواهد شد.

***

غلامرضا موسوی:

فروش به بالای 160 میلیارد خواهد رسید

غلامرضا موسوی، تهیه کننده سینما معتقد است که شرایط سیاسی و اجتماعی نقش مهمی در جلب مردم به سینما دارد که شرایط مناسب این روزها سبب اقبال آنها نسبت به سینما شده است.

با توجه به پیش بینی جناب سرتیپی مبنی بر اینکه فروش سینمای ایران به رقم 120 میلیارد می رسد، ارزیابی شما از این پیش بینی چیست؟ آیا این پیش بینی عملیاتی می شود یا خیر و آیا این درآمد بالا در سال جاری به معنای ورود سینمای ایران به مرحله تازه ای است یا خیر؟

من فکر می کنم پیش بینی آقای سرتیپی حتما محقق خواهد شد و حتی این رقم به میزان بالاتری نیز خواهد رسید. تا همین امروز فروش سینمای ایران در سال جاری به 90 میلیارد می رسد و حتی من فکر می کنم در هفت ماه باقی مانده و با توجه به فیلم هایی که اکران خواهند شد حتی فروش سینمای ما به بالای 160 میلیارد نیز برسد.

با توجه به رقمی که مطرح می کنید و مقایسه آن با سال گذشته که نیمی از این رقم بود، فکر می کنید چه عواملی در این امر موثر بوده است؟

عوامل مختلفی در این موفقیت هر کدام با درصدی نقش داشته اند. بخشی از آن به نتیجه مذاکرات و برجام و امید ناشی از آن باز می گردد. برجام، خود به خود امیدی برای مردم ایجاد کرد. تبلیغات نیز تا حد زیادی در این امر موثر بوده است. در این مدت ما از تبلیغات بالای ماهواره ای و تلویزیونی برخوردار شدیم که این نشان داد اگر مردم آگاه شوند که چه فیلم هایی در سینما در حال اکران است، تمایل خواهند داشت که آن فیلم ها را ببینند.

تبلیغات سبب شد که مردم به سینما بیایند و با دیدن فیلم های خوب خود مبلغ فیلم ها شوند و با تبلیغ دهان به دهان یکدیگر را به دیدن فیلم ها ترغیب کنند. حتی برخی افراد بیش از یک بار به تماشای فیلم ها تمایل نشان می دهند.

این عوامل سبب شد که فروش سینما بالا برود، همان طور که مردم به تئاترها نیز اقبال نشان می دهند به همان نسبت حضور آنها در کتاب فروشی ها هم افزایش یافته که همه اینها ناشی از امیدی است که شرایط اجتماعی در دل مردم ایجاد کرده است. مردم باید حال بهتری داشته باشند تا از خانه بیرون بیایند و بی شک پس از آنکه تمایل به تفریح پیدا کردند، سینما ها جزو انتخاب های اول آنها خواهد بود.

با توجه به صحبت های شما آیا رونق سینمای ایران، رونقی ادامه دار خواهد بود یا ممکن است دوباره دوران رکود به سراغ سینمای ایران بیاید؟

فعلا که این رونق اتفاق افتاده و امیدواریم ادامه پیدا کند. تا زمانی که امید در دل مردم زنده باشد این روند ادامه خواهد داشت. اگر مردم به کنج خانه بخزند دوباره همه ضرر خواهند کرد. با به خانه خزیدن مردم پارک ها خلوت می شوند، تئاترها بی رونق می شوند و به تبع آن، سینما نیز از رونق می افتد. اگر مردم امید در دل شان جاری شود، تمایل به امور فرهنگی در آنها ایجاد خواهد شد و از آنها استقبال می کنند.

آیا این رونق کمک می کند که سینمای ما از یک سینمای شخصی به سمت صنعتی شدن برود؟

اساس سینما صنعت است. اینکه ما به آن سمت برویم یا نرویم شوخی است. سینما هنر صنعت است. تنها چیزی که در این میان مطرح است این است که دولت سینما را به عنوان یک صنعت به رسمیت بشناسد.