صنعت کشت توت فرنگی

توت فرنگی میوه‌ای کوچک، خوشمزه و مغذی است؛ میوه‌ای نسبتا جدید که تا 300،250 سال قبل به شکل امروزی و اهلی شده وجود نداشت و عمدتا به‌صورت گیاهچه‌های کوچک جنگلی در قاره آمریکا یافت و بیشتر توسط افراد محلی برای خواص دارویی آن مصرف می‌شده است و با اسم سنجد کلاغی نیز شناخته می‌شد.
نخستین رقم اصلاح شده توت فرنگی در زمان صدارت اتابک اعظم در زمان قاجار از فرانسه به ایران وارد شد. توت فرنگی حاوی مقادیر زیادی آنتی اکسیدانت، ویتامین و عناصر معدنی مانند پتاسیم، کلسیم، فسفر و گوگرد است. چهار تا پنج عدد توت فرنگی نیاز روزانه بدن به ویتامین ث را تامین می‌کند. توت فرنگی خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی عروقی، سکته مغزی، انواع سرطان، فشارخون، یبوست و دیابت را کاهش می‌دهد.

بزرگ‌ترین تولید‌کننده‌های این میوه در جهان ایالات متحده آمریکا (1312960 تن)، ترکیه (302416 تن) و اسپانیا (262730 تن) است. تولید سالانه توت فرنگی در سراسر کشورمان 49 هزار و 196 تن است که 65 درصد تولید در استان کردستان انجام می‌شود. در حال حاضر مجموع سطح زیر کشت توت فرنگی در کشور 4 هزار و300 هکتار است که باز هم استان کردستان با 2 هزار و 500 هکتار بیشترین سطح زیر کشت توت فرنگی کشور را در اختیار دارد. به‌طورکلی تولید توت فرنگی به‌صورت یک کسب‌و‌کار خانوادگی در کردستان مطرح است و رقم محلی توت فرنگی به نام کردستان، حاصل گزینش توسط توت‌فرنگی‌کاران محلی این منطقه است.

93 درصد توت‌فرنگی تولیدی استان کردستان در شهرستان‌های سنندج، کامیاران، سروآباد و دیوان‌دره کشت می‌شود. پس از کردستان استان‌های گلستان، مازندران و گیلان از استان‌های پیشتاز در تولید این میوه به شمار می‌روند. کشت و پرورش توت فرنگی به‌عنوان یک صنعت رو به گسترش در سطح جهانی مطرح است، به‌گونه‌ای که سطح زیر کشت این محصول در 20 سال گذشته در دنیا دو برابر شده است. در ایران هم میزان کشت و کار توت فرنگی در حال گسترش است. به‌عنوان مثال در سال گذشته (92) میزان برداشت توت فرنگی در استان خوزستان 320 تن بوده که نسبت به سال قبل از آن (91) با 215 تن محصول، 50 حدود درصد رشد داشته است. به اضافه اینکه کیفیت و طعم و مزه توت‌فرنگی ایران به‌ویژه توت فرنگی‌های تولید کرستان به‌مراتب بهتر از انواع وارداتی آن است.

پس ایران این قابلیت را دارد که مانند ترکیه به یک تولید‌کننده عمده توت‌ فرنگی حداقل در منطقه تبدیل شود و با صدور توت فرنگی خود به کشورهای همجوار سود قابل‌توجهی به دست آورد. گیاه توت‌ فرنگی گیاهی حساس به دمای بالاست و در این شرایط با کاهش عملکرد روبه‌رو می‌شود. اما تکنیک‌هایی وجود دارد که به‌وسیله آنها می‌توان توت‌ فرنگی را در مناطق گرم‌تر و به‌صورت خارج از فصل پرورش داد. یکی از این روش‌ها استفاده از ترکیباتی (مانند نیترات پتاسیم و روغن و لک) است که جایگزین بخشی از نیاز گیاه به دمای پایین برای تولید گل و میوه می‌شود.

به این منظور می‌توان گیاهچه‌های کوچک توت فرنگی را که به اصصطلاح بوته‌های دختری خوانده می‌شوند در زمستان در مناطقی مانند کردستان یا استان‌های شمالی ایران از بوته‌های مادری جدا کرد و سپس به مناطق گرم‌تر مثلا جنوب استان فارس منتقل کرد و پس از تیمار با این ترکیبات که ضرری هم برای سلامت آدمی یا طبیعت ندارند در مزرعه و در شرایط گرم‌تر کاشت و به‌صورت خارج از فصل اقدام به تولید کرد که سود اقتصادی بالایی هم در این فرآیند حاصل می‌شود. بوته‌های دختری توت فرنگی را می‌توان برای مدتی (تا یک ماه) در سردخانه نگهداری کرد و سپس کشت کرد. راه دیگر کشت خارج فصل و در مناطق گرم‌تر استفاده از ساختار‌های باغبانی مثل گلخانه است. بزرگ‌ترین تولید‌کننده توت فرنگی در آسیا کره جنوبی است که تقریبا تمام تولید توت فرنگی خود را در گلخانه پرورش می‌دهد. 

در گلخانه تمام شرایط قابلیت کنترل بهتری دارد و مسائلی مثل تجمع کود و آلودگی کمتر ایجاد می‌شود. نتیجه اینکه توت فرنگی تولیدی می‌تواند سالم‌تر باشد. عملکرد پایین و تلفات زیاد از مشکلات تولید توت فرنگی در کشورمان است. عدم استفاده از تکنولوژی روز و مدیریت ضعیف پس از برداشت این میوه که فسادپذیری بالایی دارد از دلایل این مشکلات است. استفاده از سیستم‌های برداشت مکانیزه، سیستم‌های کشت جدیدتر، استفاده از بسته‌بندی‌های مناسب برای جابه‌جایی و ماشین‌های حمل مخصوص این محصول می‌تواند تا حدودی کمک‌کننده باشد. به هر حال توت فرنگی میوه‌ای با سود‌آوری بالای اقتصادی است که با برنامه‌ریزی صحیح برای تولید و صادرات آن می‌توان منابع خوب ارزی را به کشور وارد کرد.

* کارشناس کشاورزی