صنعتی با نگرانی‌های گسترده

نزدیک به دو دهه است که تولید سرامیک در ایران به صورت صنعتی و گسترده پایه‌گذاری شده است، حال اگر به بازار گسترده سرمایه‌‌گذاری در صنعت تولید سرامیک در سطح جهان توجه داشته باشیم می‌بینیم سرمایه‌گذاری در این حوزه دیگر تکرار مکررات به‌عنوان یکی از سوژه‌های سرمایه‌‌گذاری در صنعت سرامیک نیست و بسیاری از صنایع به نوعی با سرامیک درگیر شده‌اند. اما تولید داخلی ایران با سابقه چندین هزار ساله زیاد حال و روز خوشی ندارد و درگیر مسائل اقتصادی و سیاست‌گذاری‌های کلان برای توسعه در این صنعت شده است.

براساس آمار ارائه شده از سوی انجمن صنفی تولیدکنندگان کاشی و سرامیک کشور، امروزه نزدیک به 700هزار تن ظرفیت نصب شده کارخانجات کشورمان است که این میزان ظرفیت تولید براساس 132کارخانه فعال و 40کارخانه در حال احداث تعیین شده است. حال اگر برای دریافتن شرایط اقتصادی تولیدکنندگان کاشی و سرامیک ایران خوب به ارقام و اعداد ارائه شده از کسب‌وکارشان توجه داشته باشیم، می‌بینیم امروزه مشکلات اقتصادی به چالشی بزرگ برای آنها تبدیل شده و به نوعی بسیاری از آنها را به دردسر انداخته است.

کارشناسان صنعت و مدیران اجرایی انجمن تولیدکنندگان سرامیک کشور بر این اعتقادند که معضل فعلی صنعت کاشی و سرامیک ایران تنها مربوط به رکود ایجاد شده در اقتصاد و همچنین صنعت ساختمان کشورمان نیست، چون مشکل اساسی‌تر از این موارد است. برای ریشه‌یابی دقیق باید به سیاست‌های کلان توجه داشته باشیم تا مبادا سرامیک ایران نیز به سرنوشت صنعت نساجی و کفش دچار شده و کم‌کم از صحنه تولید حذف شود.

آمارها چه می‌‌گویند

در این زمینه مهم‌ترین نکته به اعتقاد اکثر کارشناسان صدور مجوزهای احداث کارخانه تولید سرامیک بدون هیچ مطالعه‌ای طی دهه 70 بوده است، چون براساس آمار مشخصی که انجمن در اختیار دارد میزان مصرف کاشی کشور در بهترین دوره یعنی سال 1391 نزدیک به 380میلیون متر مربع بوده است درحالی که امروز نزدیک به 700میلیون متر مربع ظرفیت تولید در سطح کشورمان وجود دارد و موضوع صادرات هم تقریباً با کندی صورت می‌گیرد.

براساس آمار ارائه شده از سوی همین انجمن ایران طی سال 1393 نزدیک به 120میلیون متر مربع صادرات انجام داده که معادل 500میلیون دلار ارزآوری برای کشورمان داشته است. این درحالی است که نکته قابل توجه در صنعت یادشده میزان اشتغال‌زایی مستقیم آن است و به‌طور کلی با در نظر گرفتن حجم تولید نصب شده در کشورمان تقریباً تا پایان سال 1393 تقریباً نزدیک به 400هزار نفر به صورت مستقیم در بخش‌های مختلف تولید سرامیک مشغول به کار بوده‌اند، درحالی که اگر شرایط صادرات مهیا شده باشد می‌توان این ارقام اشتغال‌زایی را به دو برابر افزایش داد.

برنامه‌ریزی دقیق صورت نگرفته است

مهیار اصفهانی، مدیر تولید یکی از شرکت‌های سرامیکی در استان اصفهان در این زمینه به خبرنگار «فرصت‌امروز» می‌گوید: موضوع اشتغال‌زایی و فرصت سرمایه‌گذاری در صنعت کاشی و سرامیک اگرچه می‌تواند بسیار قابل توجه باشد اما نباید فراموش کنیم که آمار در این زمینه حرف اول و آخر را خواهد زد؛ به دلیل عدم توجه به این موضوع صنعت سرامیک کشورمان درگیر مسائل فعلی شده است.

اصفهانی در ادامه به کاهش تولید و زمینگیر شدن برخی تولیدکنندگان داخلی ایران به دلیل نبود بازارهای فروش اشاره کرده و اضافه می‌کند: متأسفانه با توجه به مجوزهایی که غیراصولی صادر شده است، امروز با مازاد تولید مواجه شده‌ایم و از آنجا که مشکلات اساسی برای صادرات ایران به وجود آمده تقریباً تولید داخل انبارها زمینگیر شده است که به روایتی امروز در انبار تولیدکنندگان کشورمان به میزان مصرف یک سال بازار داخلی ایران سرامیک وجود دارد چون بازارهای صادراتی نیست.

به عقیده این فعال در صنف تولید کاشی و سرامیک، بازارهای هدف صادراتی ایران برای مدتی است با توجه به سیاست‌های غیر‌حمایتی مسئولان دستخوش تغییراتی شده است و در نهایت محدود به یکی، دو کشور همسایه باقی مانده که این موضوع برای صنعتی با میلیاردها دلار سرمایه‌گذاری به هیچ عنوان گزینه مناسبی نیست و باید به فراتر از این موضوع توجه داشته باشیم تا چرخ تولید همواره در گردش باقی بماند.

وی عمده صادرات ایران را علاوه بر کشورهای همسایه به کشورهای روسیه و نیجریه با 200میلیون متر مربع در سال 1393 عنوان می‌کند و می‌افزاید: یکی از نگرانی‌های موجود در صنعت تولید سرامیک و صادرات آن موضوع مزیت رقابتی قیمت است که با توجه به شرایط ایجاد شده، در بسیاری از موارد باید هوشمندانه عمل کنیم تا مزیت رقابتی را به کشورهای تولیدکننده مثل چین و ترکیه واگذار نکنیم.

اصفهانی همچنین یکی از مهم‌ترین عوامل تأثیرگذار در کاهش هزینه‌های تولید میزان حمایت‌های دولتی و تشویق صادرات دانست به‌صورتی که امروز افزایش قیمت هزینه حمل‌و‌نقل و سوخت باعث شده تا برخی هزینه‌ها به تولیدکنندگان تحمیل شود. به‌عنوان مثال یکی از معضلات اصلی در زمینه تحویل محصولات تولید شده به بازارهای هدف، کمبود حمل‌و‌نقل ریلی و جاده‌ای است. به‌صورتی که در زمینه حمل‌ونقل جاده‌ای حداقل به 500کامیون مناسب برای این منظور نیاز داریم و در زمینه ریلی هم کمبودهای قابل توجهی گریبان این صنعت را گرفته است.

انرژی عمده نگرانی تولیدکنندگان

اصفهانی درباره نگرانی‌ها و تهدید‌‌های تولید در این صنعت می‌گوید: اگر از موضوع قوانین و مشکلات ایجاد شده به دلیل سیاست‌گذاری‌های اشتباه بگذریم اصلی‌ترین نگرانی کارخانه‌های سرامیک‌سازی، موضوع گاز و انرژی کوره‌هاست، چون با توجه به هزینه بسیار بالای بازسازی کوره‌های پخت در صورت قطع گاز و خاموش شدن کوره‌‌ها تولیدکنندگان که با نگرانی‌های عمده مالی دست و پنجه نرم می‌کنند توان بازسازی و هزینه برای دوباره استارت زدن کوره را ندارند بنابراین باید به نوعی برنامه‌ریزی کنیم تا در فصل سرما مسئولان برای تأمین گاز مصرفی خانوار، صنایعی چون سرامیک را در این بحران قرار ندهند.

***

راهنمای خرید

یکی از مهم‌ترین ملاک‌‌های انتخاب سرامیک برای منزل یا محل کار این است که بدانیم این سرامیک قرار است در کدام بخش از منزل مورد استفاده قرار گرفته و خودنمایی کند. بیشتر خریداران بدون درنظر گرفتن استانداردهای موجود صرفا به طرح‌های مورد نیاز توجه دارند درحالی که باید به کیفیت و اصول ساخت سرامیک متناسب با کاربرد توجه دقیق داشته باشیم. اما سوال این است که چگونه باید این استانداردها را شناخت؟

«میترا احمدی» از فروشندگان سرامیک در خیابان شیراز تهران در این زمینه به «فرصت امروز» می‌گوید: اگرچه در محصولات سرامیکی بحث طول عمر و سختی یا حتی ساییدگی همواره در سطوح استاندارد مدنظر تولید‌کنندگان قرار می‌گیرد اما همان‌طور که می‌دانید اگر قصد استفاده از سرامیک در یک مرکز خرید را داشته باشیم بدون تردید این سرامیک در معرض انواع و اقسام مختلفی از فرسایش‌ها قرار دارد درحالی که اگر قصد کف‌پوش کردن داخل منزل را داشته باشیم این عوامل به حداقل خود متناسب با جمعیت و رفت‌و‌آمد آنها کاهش خواهد یافت.

از این رو با توجه به تاثیرگذاری بسیاری از این موارد در قیمت نهایی محصولات سرامیکی بهترین گزینه این است که ابتدا درنظر داشته باشیم محصول مورد نظر را برای چه مصرفی نیاز داریم؛ آیا این سرامیک قرار است در منزل مورد استفاده قرار گیرد یا در یک مرکز خرید؟ چون در این مرحله تعیین میزان ساییدگی سرامیک از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. احمدی با اشاره به حروف اختصاری مربوط به ساییدگی PEI می‌افزاید: میزان مقاومت تولیدات مختلف کاشی و سرامیک به‌صورت استاندارد با حروف اختصاری PEI نمایش داده می‌شود که این درجه‌بندی خود با استفاده از حروف لاتین (I، II، IV، V) طبقه‌بندی خواهند شد.

به‌عنوان مثال محصولی با درجه ساییدگی V که به‌عنوان بالاترین مقاومت درنظر گرفته شده بهترین گزینه برای اماکن عمومی یا همان مراکز خرید است، هرچند نباید فراموش کنیم قیمت آن نیز متفاوت خواهد شد.بنابراین محصول یاد شده به هیچ عنوان برای منزل مناسب نیست و حاصلی جز هزینه شدن اضافه پول نخواهد داشت. این فروشنده در ادامه تعیین درجه جذب رطوبت و مقاومت دربرابر تنش گرمایی را از دیگر گزینه‌های انتخاب عنوان می‌کند و می‌گوید: همان‌طور که قبلا نیز اشاره شد نوع کاربرد و محل به‌کارگیری سرامیک گزینه‌هایی تعیین‌کننده در خرید اقتصادی متقاضیان است که باید به خوبی مدنظر باشد.

وی حروف اختصاری این موارد را این‌گونه توصیف می‌کند: برای جذب رطوبت حروف اختصاری WA با چهار طبقه درنظر گرفته شده است و کمترین میزان جذب رطوبت با کمتر از 5/0 مربوط به سرامیک‌های گرانیتی است و هرچه این عدد بالاتر باشد این محصول برای اماکن مرطوب مثل سرویس‌بهداشتی مناسب نیست.اما میزان لیزی سرامیک که با حروف اختصاری COF مشخص شده می‌تواند در این زمینه نقش مهم‌تری داشته باشد، چون برای برخی اماکن مثل سرویس‌های بهداشتی این حروف تعیین کننده‌تر هستند به صورتی که هرچه عدد این حروف اختصاری بالاتر باشد شما بدون احساس خطر می‌توان با اطمینان در حمام یا سرویس بهداشتی گام بردارید.

احمدی درباره اهمیت توجه خریداران به میزان تنش گرمایی به‌خصوص با درنظر گرفتن تغییر سبک سازندگان امروزی می‌افزاید: همان‌طور که می‌دانیم امروز استفاده از سیستم‌های گرمایشی کف ساختمان بسیار متداول شده است و برخی سازندگان با عایق‌کاری دقیق کف سازه و استفاده از سیستم گرمایشی خاصی از کف ساختمان برای گرم‌کردن محیط استفاده می‌کنند بنابراین قدرت تحمل تنش گرمایی سرامیک‌های این‌گونه سازه‌ها بسیار مهم است که باید مدنظر خریداران باشد.