مرگی که تبعاتش بعدا مشخص می شود

در سال 1989 میلادی و پس از درگذشت آیت الله خمینی، بنیانگذار انقلاب اسلامی ایران، اکبر هاشمی رفسنجانی که از جمله نزدیک ترین و مهم ترین یاران آیت الله خمینی بود نقش بسیار مهمی در انتخاب دوست و همرزم دیرین خود یعنی حضرت آیت الله خامنه ای به رهبری نظام جمهوری اسلامی ایفا کرد.

دوستی و نزدیکی آیت الله هاشمی رفسنجانی و آیت الله خامنه ای به درام های شکسپیر شباهت دارد چرا که با وجود تلاش ها برای القای وجود نوعی رقابت میان آنها توسط برخی سیاستمداران داخلی و خارجی، عشق و علاقه خاصی میان این دو شخصیت مهم و بزرگ نظام جمهوری اسلامی وجود داشت.

این علاقه و همراهی پنج دهه قبل و زمانی که هر دوی آنها در حوزه علمیه قم مشغول به تحصیل شدند و از شاگردان و دستیاران آیت الله خمینی رهبر فقید جمهوری اسلامی بودند آغاز شد. در این زمان امام خمینی که رهبری اعتراضات علیه حکومت را برعهده داشت این دو همراه و همکار خود را برای یک عمر مبارزه با حکومت محمدرضا شاه پهلوی آماده می کرد.

در راه مبارزه با حکومت پهلوی هم آقای رفسنجانی و هم آیت الله خامنه ای در دهه های 60 و 70 میلادی به زندان افتاده و توسط ماموران وفادار به حکومت پهلوی شکنجه شدند. آقای هاشمی رفسنجانی به اتهام مشارکت خود در ترور حسن علی منصور، نخست وزیر وقت ایران بازداشت و سپس به زندان افتاد و پس آن آقای خامنه ای نیز به دلیل مبارزه و سخنرانی علیه حکومت توسط ساواک بازداشت و به زندان افتاد.

در دوران زندان آیت الله خامنه ای کتاب سیدقطب از مبارزان اسلامگرای مصری را ترجمه کرد و آقای هاشمی رفسنجانی نیز در دوران اسارت خود کتابی درباره امیرکبیر صدراعظم ملی گرا و تجددخواه ایرانی در قرن 19 میلادی را که پس از مدت ها فعالیت سرانجام ترور شد به رشته تحریر درآورد.

سرانجام در سال 1979 میلادی در پی خروج شاه از کشور و پیروزی انقلاب اسلامی ایران آقایان هاشمی رفسنجانی و خامنه ای مسئولیت های سیاسی را همزمان با فروپاشی رژیم پهلوی عهده دار شدند. آیت الله خامنه ای به سمت ریاست جمهوری ایران رسید و آقای هاشمی رفسنجانی به عنوان رئیس مجلس شورای اسلامی انتخاب شد درحالی که از جمله نزدیک ترین افراد به بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران محسوب می شد.

پس از درگذشت بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران در سال 1989 میلادی، آقای هاشمی رفسنجانی با نقل خاطره ای اعلام کردند که نظر امام خمینی نسبت به انتخاب آیت الله خامنه ای به عنوان رهبر بعدی جمهوری اسلامی مثبت بوده و همین موضوع سبب شد تا اعضای مجلس خبرگان در آن زمان به رهبری حضرت آیت الله خامنه ای رأی مثبت دهند؛ موضوعی که بعدها خانواده هاشمی رفسنجانی کلیپ ویدئویی پخش نشده ای از مذاکرات روحانیون در مجلس خبرگان را برای ساخت مستندی در سوئد دراختیار سازندگان آن قرار دادند.

پس از آنکه آیت الله خامنه ای توسط مجلس خبرگان به عنوان رهبر بعدی نظام جمهوری اسلامی ایران انتخاب شد آقای هاشمی رفسنجانی به عنوان رئیس جمهور بعدی ایران همکاری خود را با وی آغاز کرد و رفته رفته هردو دیدگاه های سیاسی خود را به صورت واضح تری مطرح کردند. آقای هاشمی رفسنجانی که پس از جنگ با آرای قاطع مردم به عنوان رئیس جمهور انتخاب شد، روی بازسازی ایران جنگ زده تمرکز کرد؛ جنگی طولانی با عراق که آثار خرابی های آن تقریباً در همه جا دیده می شد.

این دیدگاه سبب شد تا جریان سازندگی در ایران شکل جدی تری به خود گرفته و ثروت زیادی روانه اقتصاد بحران زده این کشور شد. ازسوی دیگر آیت الله خامنه ای معتقد بود که ایدئولوژی انقلاب اسلامی از اهمیت بسیار زیادی برخوردار بوده و باید به شدت تقویت شود و همان طور که بعدها در سخنرانی های متعدد اشاره کرد، عدم توجه به ایدئولوژی انقلاب اسلامی سبب توطئه دشمنان شده و آنان به دنبال آن خواهند بود تا همانند شوروی سابق انقلاب اسلامی ایران را نیز با فروپاشی مواجه کنند.

با وجود همکاری گسترده آقایان هاشمی رفسنجانی و خامنه ای، تفاوت هایی در دیدگاه های آنان در سیاست خارجی بروز کرد. آقای هاشمی معتقد بود که ایران باید روابط خود را با کشورهای عرب منطقه و غرب را به سوی عادی سازی پیش برده و آیت الله خامنه ای همچنان به پیگیری ایدئولوژی انقلاب اسلامی و حمایت از گروه های اسلامگرا در منطقه تأکید داشتند. یکی از مهم ترین تفاوت هایی که در نگرش این دو دوست و همکار قدیمی وجود داشت نوع نگاه آنان به رابطه با آمریکا و عربستان سعودی است.

درحالی که آیت الله هاشمی رفسنجانی روابط بسیار گرم و نزدیکی با ریاض برقرار کرده بود و از کاهش خصومت ها با واشنگتن استقبال می کرد، حضرت آیت الله خامنه ای سیاست های ریاض در منطقه را خطرناک می دانست و نظر خوبی نسبت به آل سعود نداشت و آمریکا را دشمن شماره یک ایران و نظام اسلامی آن می داند.

آیت الله هاشمی رفسنجانی در جنوب استان کویری کرمان و در خانواده ای متولد شد که از تجار مشهور پسته در آن منطقه بودند و این موضوع سبب شد تا این مبارز انقلابی بخش قابل توجهی از سرمایه شخصی خود را در دوران مبارزه علیه حکومت شاه هزینه کرده و در پیروزی انقلاب اسلامی نقش بسزایی ایفا کرد. با این حال و با وجود تلاش های این روحانی برجسته در صحنه سیاسی ایران و برخلاف سایر روحانیون ارشد نظام جمهوری اسلامی، فرزندان آقای هاشمی وارد جُرگه روحانیون نشده و به فعالیت های سیاسی و اقتصادی روی آوردند.

پس از سال ها حضور در عرصه سیاسی ایران و ایفای نقش در مسئولیت های مختلف در سطوح بالای نظام، آیت الله هاشمی رفسنجانی در سال 2005 میلادی مجددا وارد انتخاب ریاست جمهوری شد و به رقابت با شهردار عوامگرای تهران یعنی محمود احمدی نژاد پرداخت؛ انتخاباتی که نتیجه آن برخلاف پیش بینی ناظران سیاسی با پیروزی محمود احمدی نژاد در دور دوم به پایان رسیده و پس از آن دوران جدیدی در ایران آغاز شد چرا که آقای احمدی نژاد نماینده نسل جدیدی از سیاستمداران ایرانی بود که با مطرح کردن اتهامات مالی و سیاسی علیه آقای هاشمی رفسنجانی توانست آرای بخش وسیعی از رأی دهندگان ایرانی را به سوی خود سرازیر کند.

شاید بتوان گفت مهم ترین برهه از زندگی سیاسی آیت الله هاشمی رفسنجانی در دوران پس از انقلاب و در سال 1388 هجری شمسی و در زمان برگزاری انتخابات ریاست جمهوری رخ داد. رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام و رئیس مجلس خبرگان رهبری صریحا از عملکرد آقای احمدی نژاد انتقاد کرد و نسبت به انتخاب مجدد وی به سمت ریاست جمهوری هشدار داد.

به باور بسیاری همین انتقادات و هشدارها بود که پس از انتخاب جنجال برانگیز احمدی نژاد در سال 1388، جمع کثیری از مردم را در تهران به خیابان ها کشاند که این موضوع تا چندماه پس از انتخابات همچنان ادامه داشت. این اتفاقات سبب شد تا انتقادات نسبت به رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام و یکی از ارکان مهم و اساسی نظام جمهوری اسلامی شدت گرفته و افراطیون وی را به دلیل حمایت از معترضان و جناح اصلاح طلب هدف حملات گسترده خود قرار دهند.

نسل جوان ایران آیت الله هاشمی رفسنجانی را کمتر با اتهامات مالی و بیشتر با سیاست های معتدل و مقابله با جناح افراطی و تندروی نظام جمهوری اسلامی به یاد می آورند. آنها امیدوار بودند که هاشمی رفسنجانی با وجود کهولت سن زمینه را برای حضور هرچه بیشتر نسل جوان در فرآیند تصمیم گیری و سیاست گذاری نظام فراهم کند. یک جوان ایرانی در حساب کاربری خود در توییتر نوشته است: «موضوع عشق و علاقه ما به هاشمی رفسنجانی نیست بلکه نیاز ما به او وحضورش در عرصه سیاسی است.»

تأثیر مرگ ناگهانی آیت الله هاشمی رفسنجانی بر صحنه سیاسی ایران در ماه های آینده مشخص خواهد شد. رئیس جمهور روحانی که از جمله نزدیک ترین روحانیون به آقای هاشمی رفسنجانی محسوب می شود تا چندماه دیگر وارد انتخابات ریاست جمهوری خواهد شد و باید با رقبای تندروی خود در تهران به رقابت بپردازد.