نسخه فناورانه محققان کشور برای مقابله با بحران آب در کشاورزی

فناوری آبیاری خودکار مزارع، پیشنهاد جدید متخصصان دانشگاه صنعتی شریف در راستای مقابله با بحران جدی آب است که توسعه این فناوری می‌تواند ضمن توزیع عادلانه آب، حداقل ۱۳ درصد مصرف آب کشاورزی کشور را کاهش داده است. سامانه آبیاری خودکار مزارع، پیشنهاد شده از سوی متخصصان دانشگاه صنعتی شریف، شامل شبکه‌ای از آبگیر‌های متعدد است که با دریچه‌هایی قابل کنترل به یکدیگر متصل شده‌اند و از آب پشت سد تغذیه می‌شوند. هر کدام از این آبگیر‌ها یک منطقه زراعی را پوشش می‌دهند و آب آنها بنا به درخواست کشاورزان تخصیص می‌یابد. هر دریچه به‌گونه‌ای برنامه‌ریزی شده که سطح آب آبگیر پایین دست خود را ثابت نگاه دارد؛ بنابراین با کاهش آب در یک آبگیر، دریچه بالا دستی آن باز شده و این سلسله تا سد ادامه می‌یابد. بدین‌ ترتیب آب، دقیقا به میزانی که مورد نیاز است به‌صورت کنترل شده در اختیار کشاورزان در هر بخش از شبکه آبیاری قرار می‌گیرد.

این در حالی است که هم‌اکنون برای تامین آب مزارع پایین دست، میراب براساس تخمین خود از میزان مصرف، آب را از سد رها می‌کند. از آنجا که دقت تخمین چندان بالا نیست، همواره برای جبران خطای احتمالی میزانی بیش از مقدار تخمین زده شده رها می‌شود که قسمتی از آن استفاده نشده و از انتهای شبکه آبیاری به‌صورت سر ریز خارج می‌شود. بنا به گفته متخصصان، در کشور ما حدودا ۱۳‌درصد منابع آب پشت سدهای کشاورزی به همین دلیل تلف می‌شود که در شبکه‌های پر آب کشور این میزان به 30‌درصد نیز می‌رسد. علاوه بر این در روش سنتی، آب به صورتی غیر‌یکنواخت توزیع شده و زمین‌های بالادست شبکه بیش از زمین‌های پایین دست سیراب می‌شوند، اما در آبیاری خودکار، می‌توان میزان آبیاری زمین‌ها را به دقت و عادلانه کنترل کرد.

دکتر علیرضا فرهادی، استادیار دانشکده برق دانشگاه صنعتی شریف که چندین سال تجربه طراحی و توسعه سامانه‌های آبیاری خودکار را در کشور استرالیا داشته و هم‌اکنون تلاش می‌کند تا این طرح را در ایران نیز به اجرا درآورد، معتقد است: سامانه آبیاری خودکار بدون هرز رفتن حتی یک قطره آب، آن را به مزرعه می‌رساند. این سامانه علاوه بر مزایای مستقیمی که به دنبال دارد، به‌عنوان یک زیرساخت مهم جهت توسعه سامانه‌های آبیاری تحت فشار نیز محسوب می‌شود.

اگرچه آبیاری تحت فشار می‌تواند راندمان توزیع آب را تا 90‌درصد در مزارع بالا ببرد، اما دکتر فرهادی می‌گوید: انجام آبیاری تحت فشار مزارعی که از آب سدها بهره می‌گیرند، بدون استفاده از سامانه‌ خودکار آبیاری سبب افزایش راندمان مصرف آب نمی‌شود. به گزارش سیناپرس، تخمین زده می‌شود که برای توسعه سامانه‌های آبیاری خودکار به هزینه‌ای معادل یک بیستم توسعه سامانه‌های آبیاری تحت فشار نیاز است. این در حالی است که اجرای آن تا حد قابل توجهی از مصرف آب کشاورزی کاسته و زمینه را برای توسعه سامانه‌های گران‌تر آبیاری تحت فشار آماده می‌کند. 

طرح سامانه آبیاری خودکار دانشگاه صنعتی شریف به‌عنوان یکی از طرح‌های برگزیده جشنواره و نمایشگاه ملی فناوری‌های آب، خاک و محیط زیست در خردادماه امسال انتخاب شد. دکتر فرهادی در حال حاضر مشغول ساخت نمونه آزمایشگاهی این سامانه در دانشگاه صنعتی شریف بوده و مذاکراتی نیز با وزارت جهاد کشاورزی و وزارت نیرو جهت اجرایی کردن این طرح داشته است.