مدیرعامل بیمه «دانا» / نوآوری باید تبدیل به مزیت رقابتی شرکت ها شود

نایب رئیس هیات مدیره و مدیرعامل بیمه دانا، نوآوری در صنعت بیمه را مزیت رقابتی شرکت های بیمه در این عرصه می داند.

دکتر بیژن صادق، اکثر شرکت های بیمه را فاقد استراتژی مشخص و واضحی برای نوآوری محصولاتشان دانست، در حالی که وجود چنین استراتژی  ای ضروری است و به شدت به عملکرد مثبت در نوآوری محصول مرتبط است.  

گفت وگوی ما با دکتر بیژن صادق را در ادامه می خوانید:

بازار بیمه در ایران را از دیدگاه رقابت چگونه ارزیابی می کنید؟

به طور کلی بازار رقابتی سالم بازاری است که امکان تغییر در قیمت و میزان عرضه خدمات برای فعالان آن بازار وجود نداشته باشد. در حال حاضر در صنعت بیمه کشور، فاصله قابل ملاحظه ای بین وضعیت ایده آل و وضعیت موجود وجود دارد. اگرچه آنچه مدنظر ماست رسیدن به وضعیت رقابتی نسبی و متناسب با اقتضائات یک بازار بیمه است اما متاسفانه رقابت میان فعالان بازار بجای تمرکز بر کیفیت، بر قیمت های غیرواقعی و کارشناسی نشده متمرکز شده است.

به طوری که شاهد این مسئله هستیم که حتی در رشته های بیمه عمر نیز، ارائه نرخ های غیر فنی به منظور جذب مشتریان از سوی بعضی از شرکت ها نگرانی هایی را برای نهاد ناظر ایجاد کرده است. به هر روی امیدواریم با تاکیدات مقام محترم ناظر در بیمه مرکزی در خصوص جلوگیری از رقابت های ناسالم، نظارت بر توانگری مالی شرکت ها و نظارت در راستای ایجاد رقابت مبتنی بر نحوه سرویس دهی در بازار، شاهد ایجاد فضای رقابتی سالم در صنعت بیمه کشور باشیم.

فضای کسب و کار در صنعت بیمه ایران از دیدگاه شما چگونه است و مهم ترین موانع و محدودیت ها در این زمینه کدامند؟

ایران امسال در رده بندی جهانی فضای کسب و کار میان 190 کشور در رده 120 جهان قرار گرفته است که نسبت به سال قبل 3 پله نزول کرده است.

به طورکلی برای بهبود فضای کسب و کار در کشور ضروری است تا همه شاخص ها به طور متوازن و با ثبات بهبود یافته و این بهبودی برای کلیه فعالان اقتصادی قابل درك باشد. با این وجود با برداشته شدن یا کاهش تحریم ها علیه ایران و تمایل سرمایه گذاران خارجی به سرمایه گذاری در ایران، اصلاح فضای کسب و کار صنعت بیمه نیز باید در اسرع وقت در زمره اولویت های اصلاح ساختار قوانین اجرایی قرار گیرد.

رعایت قوانین و مقررات، پایبندی به اخلاق حرفه ای و شفافیت اطلاع رسانی از مهم ترین مواردی هستند که در بحث حاکمیت شرکتی مطرح می شوند. بدین منظور تطبیق مقررات در بیمه و تلاش جهت افشای اطلاعات در مورد موقعیت مالی بیمه گر و نیز اطلاعاتی شامل عناصر و ویژگی های کلیدی از چارچوب حاکمیت شرکتی بیمه گر و کنترل های مدیریتی تحت نظارت بیمه مرکزی، منجر به بهبود شاخص افشا، از شاخص های حمایت از سرمایه گذاران می شود.

همچنین ساده سازی و پالایش قوانین و مقررات در جهت بهبود فضای کسب و کار، بازنگری قواعد اعمال قوانین، مقررات، دستورالعمل ها، آیین نامه ها و رویه های کار در راستای کاهش مداخلات غیر موجه دولت، برطرف کردن ضعف های ساختاری و فنی در قوانین بیمه و نیز تلاش جهت کاهش تغییرات پیش بینی نشده مقررات از سوی نهادهای دولتی ( با توجه به ساختار دولتی اقتصاد ایران) در راستای بهبود فضای کسب و کار ضروری است.

آیا بازار بیمه در ایران را بازاری آزاد ارزیابی می کنید؟

به طور کلی در راهبرد اقتصاد باز یا اقتصاد آزاد بازاری، تاكید خاص بر بخش تجارت خارجی و سرمایه گذاری بخش خصوصی خارجی است و اینکه اقتصاد آزاد در نقطه مقابل اقتصاد دولتی یا کنترل شده قرار دارد. در اقتصاد بازاری، عوامل تعیین کننده قیمت، فاکتورهای بازاری یعنی عرضه و تقاضا یا خریدار و فروشنده هستند.

بنابراین زمانی که عوامل غیر بازاری از قبیل کنترل دولت یا وضع حداقل و حداکثر قیمت توسط دولت بر وضعیت بازار کنترل داشته باشند، قیمت ها غیر متناسب با کیفیت محصولات و خدمات ارائه  شده خواهد بود. در صنعت بیمه در ایران، بازار بیمه در دوره گذار از بازار بسته به سوی بازار باز است. البته محل اختلاف هیچ گاه بر سر قلمرو نظارت بیمه مرکزی ایران نبوده است، بلکه در نحوه اعمال نظارت در حوزه های مزبور است.

چنانچه در تمامی کشورها یک نهاد ناظر، سازوکارهای نظارت بر عملیات بیمه را طراحی نموده و عملکرد بازار بیمه را بهبود می بخشد و اهم رسالت های این نهادها در سایر کشورها تا حد بسیار زیادی همانند آنچه که در قانون تاسیس بیمه مرکزی ایران و بیمه گری تصریح شده، است. با این حال شیوه نظارت بر نرخ ها و کنترل عملیات اتکایی در ایران از چالش برانگیزترین موضوعات طی سال های اخیر بوده است.

تنوع محصولات بیمه ای در بازار بیمه ایران در چه وضعیتی قرار دارد؟ نوآوری در بازار بیمه ایران چه جایگاهی دارد؟

اگرچه اهمیت نوآوری به طور کامل توسط اکثر شرکت های بیمه در ایران درک شده و آنها همچنان هر روز توجه بیشتری صرف نوآوری می نمایند، با این حال بسیاری از این ابتکارات تولیدکننده مزیت رقابتی برای آنها نیست. در واقع مشکل در بخش نوآوری یا تولید ایده های نوآورانه نیست، بلکه در مدیریت موفق فرایند نوآوری از یک ایده به یک محصول موفق در بازار است.

تعیین استراتژی نیز با مشخص شدن اهداف ایجاد نوآوری در محصول و درک روشنی از چگونگی ارتباط این اهداف با اهداف وسیع تر کسب و کار آغاز می شود. بسیاری از شرکت های بیمه ای در ایران همچنین فاقد اهداف نوآوری محصول هستند یا اهداف به خوبی بیان و ابلاغ نشده اند. استراتژی نوآوری محصول باید اهداف و مقاصد کل تلاش های صورت گرفته برای نوآوری محصول را مشخص نموده و نقشی را که نوآوری محصول در کمک به تحقق اهداف کسب  و کار دارد بیان کند.

شناخته شده ترین متریک یا شاخص نیز درصد فروش سالانه ناشی از محصولات جدید است. نکته قابل اهمیت دیگر در این رابطه این است که نوآوری موفق در محصولات / خدمات باید رخدادی قابل كنترل باشد که تحقق این امر نیز در گرو این موضوع است که اطمینان حاصل شود نقش محصولات جدید در دستیابی به اهداف کلی کسب و کار به وضوح به همه ابلاغ شده و نیز همه افراد درگیر در فعالیت، دارای یک هدف مشترک هستند.

میزان رقابت پذیری شرکت های بیمه ایرانی را در چه حدی ارزیابی می کنید؟

همان طور که پیشتر اشاره شد تمرکز بر قیمت به جای کیفیت و نحوه سرویس دهی و مسئله نرخ های غیر فنی از معضلات مطرح در فضای رقابتی صنعت بیمه است. نرخ شکنی و عدم اکچوئری صحیح در تمامی رشته ها، باعث شده است تا رقابتی مخرب در بین شرکت های بیمه در بگیرد که هم به ضرر شرکت ها و هم به ضرر بیمه گزاران است.

نظارت مالی، نتایج عملکرد فنی شرکت ها را در میان مدت و بلندمدت مشخص می کند اما در کوتاه مدت نمی تواند مانع برخی نرخ شکنی های بی رویه شود. لذا به نظر می رسد بیمه مرکزی می بایست نظارت فنی بر نرخ ها را احیا کرده و به صورت فصلی و تصادفی بر نرخ ها نظارت کند. البته این امر مستلزم به کارگیری ابزارهای IT قابل نظارت در فرآیند نرخ دهی است.

بازارهای بیمه ایران علاوه بر نهادهای موجود به کدام نهادها نیاز دارداین خلأ در چه زمینه هایی وجود دارد؟

به دلیل نبود ارتباط ارگانیک بین صنعت بیمه با قوه مقننه و قوه قضائیه، عملا قوانین تصویب شده نه تنها کمکی به حل معضلات کنونی صنعت نمی کند بلکه باری بر دوش آن می افزاید. همچنین در مواردی چون تعیین نرخ دیه و همچنین احکام دادگاه ها علیه شرکت ها، در قوه قضائیه یک طرفه عمل می شود.

همچنین ارتباط دائمی و مناسبی با نهادهای مرتبط همچون ناجا، سازمان حسابرسی، سازمان امور مالیاتی، وزارت بهداشت، سازمان بورس، شهرداری ها و بسیاری از نهادهای دیگر وجود ندارد. لذا پیشنهاد می شود تا مذاکرات صنعت بیمه با نهادهای مذکور از طریق تشکیل کمیته های موقت و دائمی، متشکل از اعضای منتخب سندیکا و نمایندگان بیمه مرکزی صورت پذیرد.

در مجموع ارزیابی شما از وضعیت بازار بیمه ایران در آینده دور و نزدیک در خصوص آزادی و رقابت، فضای کسب و کار، نوآوری و تنوع محصولات بیمه ای و نهادهای فعال چگونه است؟

متاسفانه به دلیل نبود شناخت مناسب از بیمه  در سطح جامعه و کاهش روحیه ریسک پذیری مردم ایران نسبت به کشورهای پیشرفته و همچنین عدم سرمایه گذاری شرکت های بیمه در حوزه فرهنگ سازی، کارکردهای بیمه در سطح جامعه ناشناخته مانده است. لذا به نظر می رسد که برنامه های مشترک شرکت های بیمه و بیمه مرکزی و انجام کارهای فرهنگی در ارتباط با کاهش روحیه ریسک پذیری مردم مثمرثمر خواهد بود.

از سوی دیگر، شاهد این معضل هستیم که سودآوری شرکت های بیمه دغدغه بیمه مرکزی نیست. در صورتی که بدون سودآوری، نوآوری و توسعه در شرکت ها متوقف شده و عملا باعث در جا زدن شرکت ها می شود.

با توجه به شرایط اقتصادی کشور که هنوز در مرحله عبور از تحریم هاست، نبود نگاه تجاری به شرکت های بیمه از سوی عام جامعه و نهادها و تلقی کردن شرکت ها به عنوان نوعی خیریه و وجود نگاه وصول کننده عوارض به شرکت های بیمه در فرآیند فروش بیمه نامه، عملا باعث شده است تا سوددهی شرکت های بیمه مختل شده و عدم استقبال عادی از شرکت ها در بورس و نبود انگیزه برای تاسیس شرکت های تخصصی از نشانه های این امر به شمار می رود.

بنابراین ضروری است تا سودآوری شرکت های بیمه به عنوان یکی از الزامات اعتبار شرکت ها در نظر گرفته شده و این امر برای بیمه گزاران نیز تشریح شود.

نکته دیگر اینکه، بی انگیزگی شرکت های بیمه در کسب پرتفوهای جدید و افزایش معضلات جاری و همچنین عدم استقبال جامعه به دلیل مشکلات اقتصادی، عملا الگوبرداری برای توسعه  و تنوع محصولات جدید را در صنعت بیمه متوقف کرده است. لذا پیشنهاد می شود تا بیمه مرکزی، شرایط تشویقی برای طرح های جدید بیمه ای در نظر گرفته و شرایط حقوقی مناسبی برای مالکیت معنوی و مادی طراحان بیمه های جدید در نظر بگیرد.

به علاوه نبود نوآوری در حوزه عملیاتی صدور و خسارت باعث شده تا مردم از صنعت بیمه احساس رخوت و کهنگی دریافت نمایند و وظیفه بیمه مرکزی است تا شاخص میزان استفاده از ابزارهای IT و کاهش مراجعه حضوری مردم به شرکت ها را به عنوان یکی از آیتم های رتبه بندی شرکت ها، به عامه مردم معرفی نماید. همچنین استفاده نهاد ناظر از ابزارهای IT و هوش تجاری باعث کاهش تقلبات سازمان یافته و افزایش اعتماد شرکت ها به عامه بیمه گزاران برای استفاده هر چه بیشتر از ابزارهای IT می شود.

در راستای بهبود فضای کسب و کار و رقابتی شدن بازار بیمه چه توصیه هایی برای ارتقای همکاری های بین الملل در حوزه های اتکایی و تبادل خدمات بیمه ای دارید؟

اگرچه بعد از لغو تحریم ها، شرکت های بیمه ای جهانی به دنبال فرصت حضور در بازار ایران هستند، باید توجه داشت که بیمه اتکایی قبولی از خارج امری بسیار حساس و از نظر فنی پیچیده و نیازمند مهارت و تخصص است. بیمه گر قبول کننده اتکایی باید اشراف کاملی به پرتفوی بیمه گر واگذارنده در کلیه رشته هایی که عملیات اتکایی آن را قبول می کند، داشته باشد.

همچنین سود ده بودن یا نبودن بیمه گران کشورها می بایست دقیقا مشخص شده باشد. از نکات مطرح دیگر در این زمینه توجه به قوانین کشورهای واگذارنده است به خصوص در خصوص نحوه دریافت و پرداخت در عملیات قبولی اتکایی از خارج. چرا که مهم ترین مسئله برای بیمه گر اتکایی قبول کننده، دریافت حق بیمه های قبولی است.

بنابراین تقویت بخش آموزش و انتقال تکنولوژی های روز بیمه ای به کشور و برگزاری دوره های موثر با بهره گیری از اساتید خبره، در کنار در نظر گرفتن رتبه بندی موسسات بین المللی بیمه گران اتکایی و نیز میزان سرمایه و ذخایر آنان و جدول ظرفیت های قبولی شان، جهت افزایش همکاری های بین المللی در این حوزه و در نتیجه بهبود فضای کسب و کار صنعت بیمه ضروری است.

به علاوه، نبود قوانین، مقررات و زیرساخت های لازم برای مشارکت با شرکت های خارجی یا ادغام شرکت های داخلی باعث شده تا بسیاری از زمینه های تشکیل شرکت ها به صورت جوینت ونچر یا ادغام شرکت ها در یکدیگر فراهم نشود. با توجه به شرایط کنونی بازار و صنعت بیمه، شاید ادغام برخی شرکت های کوچک دور از ذهن نباشد. لذا تدوین قوانین و مقررات این حوزه، با همکاری سازمان های مرتبط ضروری به نظر می رسد.