«نگرشى بر كلیات تنظیم قراردادها»

در ادامه  مبحث حاضر، به بخش مهم دیگرى از ساختمان قرارداد مى پردازیم كه عبارت است از:

«مبلغ قرارداد و نحوه  پرداخت آن »   

بى تردید یكى از اهداف اصلى اشخاص در تنظیم قرارداد، كسب سود و منافع مالى است.

در این حوزه معمولاً یك طرف قرارداد به مال یا خدمتى دست مى یابد و طرف دیگر در مقابل ارائه  آن مال یا خدمت، مبلغى را دریافت مى دارد.

ذكر دقیق مبلغ از یك سو و تعیین نحوه و چگونگى آن از سوى دیگر، مى تواند از برخى اختلافات قراردادى پیشگیرى کند.

در این خصوص نكاتى قابل تأمل و بیان است:

1-حتى المقدور در تعیین مبالغ قراردادى، از  « ارقام قطعى »    استفاده شود.

توضیح آنكه گاهی پیش مى آید كه مبلغ قرارداد درصدى از یك رقم تعیین مى شود، به عنوان نمونه قرارداد جعاله اى منعقد و موضوع آن كاهش میزان جریمه یا عوارض پذیره  شهردارى مربوط به ملكى است.

در این قرارداد ممكن است توافق شود كه جُعل، درصدى از میزان مبلغ كاسته شده از جرائم باشد كه در حق عامل پرداخت می شود.

منصرف از آنكه برخى از حقوقیان چنین قراردادى را  « غررى »    و مجهول مى دانند، اما اگر بنا بر عقیده  برخى دیگر، علم اجمالى را كافى براى صحت آن بدانیم، باز تراضى به این شكل معایبى دارد.

از جمله آنكه براى چنین مبلغى نمى توان « تضمین »    گرفت، زیرا تضامین معمولاً براى مبالغ معین ردّ و بدل مى شود، حال آنكه در چنین حالاتى و به دلیل مشخص نبودن مبلغ، تضمین قابل ارائه نیست.

ممكن است این سوال پیش  آید كه براى این گونه قراردادها چگونه مبلغ مشخصى تعیین شود كه حقوق اطراف قرارداد نیز ملحوظ شود؟ در پاسخ باید گفت:

راه حل پیشنهادى این است كه با برآوردى از نتیجه  احتمالى، مبلغ مشخصى را به عنوان مبلغ قرارداد تعیین اما  «قیدى نیز به آن افزوده شود »  ، آن قید نیز به این صورت است كه به طور مثال عنوان شود، اگر میزان جرائم از فلان مبلغ بیشتر كاهش یافت، x درصد از مبلغ مازاد در حق عامل پرداخت مى شود و چنانچه از فلان مبلغ كمتر كاسته شد، از مبلغ قرارداد x درصد كسر و مابقى به عامل پرداخت مى شود.

روش مذكور مى تواند روابط مالى طرفین را تا حد بسیار زیادى روشن و مشخص سازد.

2- علاوه بر تعیین مبلغ قرارداد، نحوه و چگونگى پرداخت آن نیز باید به نحو روشن در قرارداد ذكر شود.
منظور از این عبارت این است كه:

اولاً) زمان دقیق پرداخت ها مشخص شود.

چنانچه مبلغ دفعةً واحدً پرداخت مى شود، باید قید شود؛ اگر مبلغ در اقساط پرداخت مى شود، باید تاریخ دقیق اقساط و مقدار هریك از آنها با ذكر جزییات در قرارداد آورده شود.

ثانیاً) وسیله و چگونگى پرداخت باید مشخص شود كه آیا نقدى پرداخت می شود یا به صورت چك.

چنانچه چكى در این حوزه میان ایشان تبادل می شود، باید مشخصات آن به طور كامل در قرارداد درج شود، همچنین در متن چك نیز باید تصریح شود كه بابت پرداخت تمام یا بخشى از مبلغ فلان قرارداد اصدار یافته است.

دوستان گرامى، پیش تر نیز به عرض رساندم كه مطالب این بخش، كلیاتى بر نگارش قرارداد است و طبعاً جزییاتى در هر مورد وجود دارد كه اهل فن، به اقتضاى هر قرارداد باید منظور کنند.

دکترای حقوق خصوصی