هدیه یا صورت‌حساب

تاریخ نشان می‌دهد که رسم هدیه دادن و تحفه بردن به منظور تشکر، خوشامدگویی یا تسلیت و همدلی نشانه‌ای از صلح و دوستی و در همه جای دنیا مرسوم بوده و هنوزهم این رسم رایج است، تنها نوع هدیه‌ها در مرور زمان عوض شده‌اند. در آثار به‌جا مانده از تمدن‌های قدیم همیشه مراسم تقدیم هدیه و تحفه بردن، طوری ترسیم شده که بیننده احترام را در آن فضا احساس می‌کند.

درهرکشوری با توجه به فرهنگ و باورهای مردم هدیه‌ها ارزش‌گذاری می‌شوند. مثلا در اروپا رسم نیست که به عروس طلا کادو دهند یا در آمریکا رسم است که روزعروسی، عروس «یک هدیه کهنه و یک نو و چیزی به‌عنوان قرض» همراه داشته باشد؛ یا در بسیاری از کشور‌ها، عروس و داماد قبل ازمراسم عروسی در یک فروشگاه، لوازم مورد علاقه خود را با قیمت‌های مختلف انتخاب می‌کنند، کسانی که می‌خواهند به این زوج هدیه عروسی بدهند، به آن فروشگاه رفته و از روی لیست انتخابی آنها هدیه‌ تهیه می‌کنند. در آلمان کسی که به منزل نو می‌رود، برای او نان و نمک هدیه می‌برند و چشم‌روشنی‌هایی مثل پتو یا ساعت دیواری به‌عنوان هدیه منزل نو مرسوم نیست.

هرچقدر محدودیت بودجه کمتر باشد، شاید انتخاب بیشتری در تهیه هدیه وجود داشته باشد، اما گاهی انتخاب هدیه‌ای مناسب، بدون درنظر گرفتن هر بودجه‌ای، با توجه به موقعیت یا نسب افراد کار بسیار سختی می‌شود. طریقی که ارائه هدیه می‌شود یا چقدر وقت صرف تهیه آن شده و چقدر به گیرنده هدیه و خوشحالی و رضایت خاطر او توجه و فکرشده... روی هم ارزش هدیه را مشخص می‌کند. در غیر‌این‌صورت، همه در ‌‌نهایت می‌توانند خودشان یک سکه طلا یا یک جفت جوراب یا کتری برقی بخرند، کسی محتاج دیگری نیست.

چه لزومی دارد که چیزی به یکدیگر هدیه بد‌هیم؟ کارت‌های هدیه کتاب‌فروشی و سینما‌، فروشگاه‌های لباس و اسباب‌بازی و... با قیمت‌های مختلف وجود دارد، اما بیشتر از پولی که صرف هدیه می‌شود، نحوه و شکل بسته‌بندی و ارائه آن است که تاثیر‌گذار است. بعضی به اشتباه، همیشه به دنبال تهیه هدیه‌های گران‌قیمت هستند و تصور می‌کنند به این طریق می‌توانند طرف مقابل را تحت تاثیر قرار دهند. اما در بیشتر موارد، برعکس این کار تاثیر منفی دارد و به‌خصوص اگر روابط کاری در میان باشد، در بسیاری از فرهنگ‌ها به‌عنوان رشوه معنی می‌شود. هدیه‌های بسیار گران، معمولا بده‌بستان‌ و نوعی از صورتحساب‌های کاری اما غیر رسمی هستند.

در قرارهای کاری و برای هدیه‌های تبلیغاتی هم بیشتر از قیمت آن‌، کارایی و خلاقیت به چشم می‌آید. این روز‌ها، حافظه‌های تبلیغاتی (Flash Memory) با شکل‌های جالب و ارزان، هدیه محبوب‌تری از جاکلیدی یا سررسید جلد چرمی مرغوب و گران هستند. هنرمندان و کسانی که خلاقیت دارند، درمورد هدیه دادن بسیارخوش‌شانس هستند. چه کسی از دریافت یک شعر، نقاشی یا هر هدیه‌ای که مخصوص فقط به او تهیه شده، خوشحال نمی‌شود؟ این هدیه‌های خاص تکرارناپذیرند و روی آنها نمی‌توان قیمت گذاشت.

با برآورده کردن آرزوهایی یک نفرهم می‌توان او را خوشحال کرد. کارهایی بسیار ساده که به هر دلیل افراد آن را انجام نمی‌دهد، مثل رفتن به سفر یا کنسرت، یا تماشای مسابقه تیم ورزشی مورد علاقه، یا ملاقات دوباره باکسی که از او دور شده‌اند.

اگر قیمت هدیه، تعیین‌کننده ارزش آن باشد هدیه‌دهنده و گیرنده آن، وارد معامله می‌شوند. قبول خواسته افرادی که برای دیگران تعیین تکلیف می‌کنند که چه هدیه‌ای باید برای آنها تهیه شود، هدیه نیست. هدیه چیزی است که باید بدون «انتظار» دریافت شود. هر توقعی در دریافت چیزی از کسی، مفهوم هدیه را ازبین می‌برد و به آن معنی دیگری می‌دهد. هدیه ارزان و گران ندارد. آنچه به هدیه ارزش و بها می‌دهد و در یاد ماندگار می‌ماند، «هدیه‌دهنده» است.

* روزنامه نگار و جهانگرد