چرا ایران بزرگ‌ترین تاجر زعفران نیست

پیش از این گزارش کاملی در خصوص سرمایه‌گذاری در حوزه کشت و برداشت زعفران ارائه کردیم. این طلای سرخ که شاید بهترین تولید ایران به حساب بیاید و همین عنوان بتواند جایگاه‌های زیادی را از حیث سرمایه‌گذاری و کسب درآمد به ایران و ایرانیان تقدیم کند همچنان در حد یک نام برای ایران مانده است؛ نامی که البته فقط هم در بین کاسبان و خریداران شناخته شده است و به‌عنوان برند مختص ایران معرفی نمی‌شود.

اما مسئله اساسی اینجاست که باوجود عنوان «بزرگ‌ترین تولیدکننده‌ای» که نام ایران در این سال‌ها به دوش می‌کشد چرا ایران بزرگ‌ترین تاجر این محصول نیست و سال‌هاست با معضل خام‌فروشی چه در بازارهای بین‌المللی و چه در بازارهای داخلی روبه‌روست؟ معضلی جدی که هم سرانه مصرف این گیاه دارویی را در کشور کاهش داده و هم موجب شده زارعان این طلای سرخ از سود اصلی بی‌نصیب بمانند.

سود اصلی در فرآوری محصول

اگرچه کشت و تولید این محصول در گزارش پیشین به‌عنوان یکی از سرمایه‌گذاری‌های مطمئن در بازار معرفی شد اما حقیقت این است که سود اصلی در فرآوری محصول و تولید محصولات دیگر بر پایه زعفران است. به علاوه بحث برندینگ و بسته‌بندی این محصول از دیگر فرصت‌های سرمایه‌گذاری به‌شمار می‌آید. در واقع در صورت ایجاد و تحول در زمینه زراعت این محصول و استفاده از روش‌های نوین در امور خشك كردن و نیز توسعه صنایع فرآوری و بسته‌بندی و بازاریابی زعفران، مسلما ارزش افزوده آن چندین برابر می‌شود و درآمد چشمگیری نصیب كشاورزان و اقتصاد كشور خواهد شد.

برای بررسی شرایط زعفران و سرنوشت آن در بازار سراغ محسن احتشام، نایب رییس اول شورای ملی زعفران رفتیم، احتشام که خود یکی از زارعان شهرستان قائنات و البته تولیدکنندگان برتر در حوزه محصولات وابسته به زعفران است، در خصوص استفاده از مزیت اقتصادی این محصول در رشد و توسعه اقتصادی کشور معتقد است: ایران در زمینه برندسازی و جایگاه‌یابی زعفران در دنیا تقریبا هیچ کاری نکرده و در این خصوص پتانسیل‌های زیادی در کشور برای سرمایه‌گذاری‌های کلان و البته موفق وجود دارد.

احتشام می‌افزاید: بحث خام فروشی زعفران یکی از مهم‌ترین مشکلات موجود درصنعت تولید و صادرات زعفران کشور بوده و هست که به دلیل نبود صنایع تبدیلی و بسته‌بندی کافی در مناطق زعفران‌خیز مخصوصا در دو دهه اخیر رواج بسیاری پیدا کرده است و هر ساله زیان‌هایی را به کشاورزان و بازار صادراتی این محصول وارد می‌کند. این در حالی است که صنایع تبدیلی و بسته‌بندی زعفران علاوه بر اشتغال‌زایی در مناطق دوردست، می‌تواند موجب افزایش ارزش افزوده و سودآوری هرچه بیشتر برای این طلای کمیاب شود.

افزایش قیمت تنها با بسته‌بندی

بررسی‌ها نشان می‌دهد که درجه‌بندی و محلی كه زعفران درآن تولید می‌شود به‌عنوان شاخص‌های اصلی برای قیمت‌گذاری زعفران به حساب می‌آیند. این طلای سرخ در بازارهای جهانی، امروزه هر کیلو حدود 5 تا 7‌میلیون تومان خریدوفروش می‌شود که با سورتینگ و بسته‌بندی این محصول تا 30‌درصد سود حاصله افزایش می‌یابد و این همان سودی است که ایرانی‌ها از خود دریغ کرده‌اند.

در واقع یکی از شیوه‌های آسان برای سرمایه‌گذاری در این حوزه بحث برندینگ و بسته‌بندی است. شرکتی که بتواند با بررسی بازارهای صادراتی و همچنین در نظر گرفتن سلیقه مشتری و استفاده از ابزارهای بازاریابی روز دنیا خود را در میان ارائه‌دهندگان زعفران مطرح کند و نام ایران را هم بر بسته بندی‌های خود درج کرده و سود اصلی را به جیب خود بزند.

بررسی‌های گروه سرمایه‌گذاری «فرصت امروز» نشان می‌دهد برای راه‌اندازی یک شرکت بسته‌بندی در پنج‌وزن مختلف با توجه به دستگاه‌های بسته‌بندی و فضای لازم برای کار به حدود 2میلیارد تومان سرمایه نیاز دارید. به علاوه برای مباحث بازاریابی و شناسایی بازار نیاز به افراد متخصص در این حوزه خواهید داشت، اما این تنها کاری نیست که می‌توان کرد و بیشتر از بحث بسته بندی، محصولات فرآوری مدنظر است که هرچند سرمایه مالی کمتری می‌خواهد اما خلاقیت و کارآفرینی بالایی را می‌طلبد.

کارآفرینی حرف اول فرآوری

احتشام در این خصوص معتقد است برای شروع سرمایه‌گذاری در این حوزه باید صنایع مربوط را ارتقا داده و با کارآفرینی و خلاقیت شروع به فرآوری محصولات وابسته به زعفران کنیم. وی می‌گوید: شرکت ما خود به‌عنوان یک شرکت دانش بنیان سال‌هاست که در این حوزه فعالیت می‌کند و محصولات بسیاری را بر پایه زعفران وارد بازار کرده است. آنچه باید مورد توجه قرار گیرد این است که بازار هدف ما مشخص باشد سپس با توجه به اینکه برای بازار داخلی قصد فعالیت داریم یا برای پاسخگویی به بازارهای صادراتی، دست به کار شویم.

زعفران از نظر سلامت و پزشکی دارای خواص بسیاری است، خواصی چون شادی‌آوری، تقویت‌کننده قلب و عروق، آنتی آلزایمر و ضد افسردگی از مهم‌ترین خواص این گیاه گران‌قیمت است. همچنین به دلیل طعم خوب، عطر عالی و رنگ جالبی که به غذا و خوراکی‌ها می‌دهد به خوبی می‌توان از آن در فرآوری به‌عنوان طعم‌دهنده بهره برد.

محصولاتی سودمند و پرطرفدار

محصولاتی چون آدامس زعفرانی، قرص‌های قابل حل شدن در شیر و آب جوش، چای‌های طعم‌دار زعفران و چاشنی‌های ماست و سالاد با طعم زعفران همگی از مشتقات قابل تولید از زعفران هستند که در هر کدام با توجه به بازار مصرف بررسی می‌شود که آیا مزیت اقتصادی دارند یا نه.

احتشام در خصوص تولید آدامس زعفرانی که خود نخستین تولیدکننده آن بوده است، می‌گوید: ما براساس خواصی که آدامس دارد به علاوه ویژگی‌هایی که زعفران دارد این دو را ترکیب کرده و اتفاقا استقبال خوبی هم از این محصول در بازارهای داخلی و همچنین صادراتی شده است. قیمت این محصول هم با توجه به مقدار مصرف زعفران که خیلی کم است چندان اختلافی با آدامس‌های موجود در بازار ندارد.پزشکان معتقدند اگر فردی در روز 30میلی‌گرم زعفران مصرف کند هیچ‌گاه دچار آلزایمر نمی‌شود و ما باید برای استفاده هرچه بیشتر مردم از زعفران محصولات فرآوری شده از آن را افزایش داده و تکرار دفعات استفاده در روز را بین مردم افزایش دهیم و تنها راه حل این مشکل فرآوری این محصول و تولید محصولات جانبی است.باید به روش‌های بازاریابی نوین رو بیاوریم و برای خود در دنیا جایگاهی به دست آوریم، با فرآوری می‌توانیم یک محصول سنتی را به یک محصول صنعتی و مورد توجه در دنیا تبدیل کنیم.

احتشام می‌افزاید: برخی کشورها مثل اسپانیا و فرانسه در خصوص فرآوری این محصول فعالیت‌های موفقی داشته‌اند و می‌توانیم با بومی‌سازی آنها به خوبی موفق شویم ضمن اینکه ما ماده اولیه را بهتر و بیشتر از آنها در دسترس داریم. جالب است بدانید حتی در فرانسه در بحث دارویی به خوبی از زعفران استفاده کرده‌اند و نوعی قرص زعفران تولید شده که در داروخانه‌ها به فروش می‌رسد.

نایب رییس اول شورای ملی زعفران در پایان می‌گوید: حفظ اعتبار نام محصول زعفران ایرانی در جهان و استفاده از مزیت اقتصادی این محصول در رشد و توسعه منطقه، سرمایه‌گذاری در زمینه احداث کارخانجات تبدیلی و بسته‌بندی را در منطقه طلب می‌کند.

سرمایه‌گذاری در این حوزه از مبلغ 500میلیون تومان تا مبالغ بالاتر قابلیت ورود دارد، بسته به اینکه شما روی چه محصولی توانایی و برنامه سرمایه‌گذاری دارید بالطبع میزان سرمایه شما متفاوت خواهد بود.به‌عنوان مثال سال گذشته بنیاد برکت به منظور محرومیت‌زدایی و کمک به ایجاد اشتغال در منطقه، مشارکت در پروژه احداث کارخانه «نفیس زعفران قهستان» را با مشارکت بخش خصوصی در شهرستان قائن پذیرفت و این کارخانه در دست احداث است. این کارخانه با مشارکت بنیاد برکت و آورده‌ای حدود 3‌‌میلیارد ریال در فاز یک شهرک صنعتی شهرستان قائن استان خراسان جنوبی آغاز شده است.

این پروژه در زمینی به مساحت 3‌هزار متر مربع در حال احداث است و با راه‌اندازی آن سالانه پنج‌تن زعفران فرآوری و بسته‌بندی می‌شود. با احداث این کارخانه 30 نفر به‌طور مستقیم دارای شغل می‌شوند و زمینه اشتغال بیش از یکصد نفر هم به طور غیرمستقیم فراهم خواهد شد. ضمن آنکه دیگر کشاورزان مجبور نیستند محصول زعفران خود را به قیمتی ارزان در اختیار واسطه‌ها قرار دهند و سود اصلی نصیب آنها شود.