چرا و چگونه منطقی بیندیشیم؟

تصمیم گیری یک فرآیند ذهنی یا شناختی است که به فرد کمک می کند تا از میان رفتارهای متفاوتی که می تواند انجام دهد، یکی را به عنوان مناسب ترین عمل، گفته یا واکنش در شرایط خاص انتخاب کند.

توانایی تصمیم گیری از نشانه های رشد عقلی، عاطفی، روانی و اجتماعی است. فردی که فاقد چنین توانایی باشد به احتمال زیاد فرصت انتخاب بهترین ها را از دست می دهد و معمولاً به دیگران اجازه می دهد که به جای او تصمیم بگیرند و چون دیگران با شرایط، موقعیت ها و خواسته های او آشنا نیستند، معمولاً از نتیجه کار ناراضی و ناخوشایند می شود.

ابعاد یك تصمیم، معمولاً متناسب است با ناكافی بودن دلایلی كه براساس آنها تصمیم گیری می شود. از طرفی تصمیم گیری و تصمیم سازی قابلیتی است كه نیاز به انرژی، وقت، اندیشه، تدبیر و حوصله دارد. هنگامی كه تمامی راه حل ها به یك اندازه جالب باشد باید آسان ترین یا منطقی ترین تصمیم را گرفت.

بهترین جایگاه برای یك فكر، موقعیت یا اوضاع و احوالی است كه فكر در آن نمود می یابد. یكی از جنبه های اشتباه فرهنگ در مورد تفكیك فكر و عمل این است كه به نظر آنها متفكران اهل عمل نیستند و نیز عمل كنندگان فكر نمی كنند. در صورتی كه هر فكر خلاقی در بازنگری باید منطقی باشد، در غیر  این صورت هرگز نمی توانیم آن را به عنوان عقیده ای باارزش بپذیریم.

برای هر تصمیمی اول نیاز به اطلاعات کافی داریم و برای این کار لازم است که از جهات مختلف مسئله را بررسی کرده تا بتوانیم همه گزینه های احتمالی را پیدا کنیم. بعد از جمع آوری اطلاعات، اقدام بعدی مشورت با افراد آگاه و نظرخواهی از آنها است. خیلی خوب است که بدانند دیگران در چنین شرایطی چه تصمیمی گرفته اند. در مرحله بعد باید با توجه به همه جوانب، عاقلانه و منطقی به موضوع مورد نظر خوب فکر کنیم و بسته به اهمیت آن، وقت و زمان کافی برای تفکر و ارزیابی و تصمیم گیری اختصاص دهیم.

عده  بسیار زیادی از مردم بر این باورند كه تفكر مهم نیست، زیرا این عواطف هستند كه سرانجام گزینش های اعمال و تفكر ما را تاحدی تغییر می دهند. این موضوع تاحدی درست است. سرانجام همه افكار به عواطف می انجامد و باید هم، چنین باشد. هدف تفكر، حل و فصل امور است به گونه ای كه به كار گیری عواطف و ارزش ها نتایج مؤثر و قابل قبولی را ارائه دهند.

در میان برخی از مردم این باور وجود دارد كه فكركردن اتلاف وقت است و احساس غریزی همه آن چیزی است كه حایز اهمیت به شمار می آید.

در فكر كردن گاهی هم خطای فكری وجود دارد. دیده شده است كه زمان و فكر نیز جریان اموری را خردگرایانه و موجه می كنند كه بعد معلوم شده است غیر انسانی و بلاخیر بوده اند. كار ذهن، فهمیدن امور گیج كننده و تردیدآمیز است، روند فكر كردن همان چیزی است كه از طریق آن به ادراك می رسیم.  

فكر انسان پیوسته در معرض خطاست، بسیار اتفاق می افتد كه پس از نظم دادن به معلومات به نتیجه نمی رسد، بنابراین انسان برای دست یافتن به حقیقت به قواعدی نیاز دارد كه به كمك آن از اشتباه مصون بماند، این قواعد را منطق گویند متأسفانه معمولاً ما به ندرت از دیدگاه های خود آگاهیم و تنها به دیدگاه های دیگران توجه داریم.

از آنجایی كه یادگیری مطمئناً یك تجربه همگانی است بنابراین همه كس، همیشه در هر مرحله از زندگی باید در حال یادگیری باشد، این موضوع به ما كمك می كند یادگیری را به عنوان عادت و تغییر رفتار خود نهادینه كنیم، خوب است بدانیم تفكر نیز یك انگیزه غریزی نیست بلكه آموختنی یعنی اكتسابی است.

هر تصمیمی كه می گیرید به دنبال تفكری است كه صورت گرفته است این امر موجب كامل شدن شخصیت فرد شده و این توانایی را به وجود می آورد كه كارهای مهم تر و بزرگ تری را نیز با تفكر و دور اندیشی به اتمام رساند. البته تفكر و برنامه ریزی همیشه پایدار نیست، بعضی اوقات در میانه راه شرایط تغییر كرده یا حقایق جدیدی برای فرد آشكار می شود.

باید توجه داشت که صرفاً انجام فكر درست كافی نیست، بلكه باید به دنبال آن در پیاده سازی افكار، كارهای درست صورت گیرد كه متضمن استراتژی و دوراندیشی باشد. انسان ها فارغ از سن و سال، رنگ و نژاد، وضعیت تحصیل و... در طول زندگی خود ناچار به تصمیم گیری و در نهایت انتخاب هستند.

جدا از تصمیمات کلی در زمینه شغل، ازدواج و تحصیل که خط مشی زندگی و آینده فرد را ترسیم می کند، اغلب انسان ها در طول زندگی عادی و روزمره ناگزیر از تصمیم گیری و در نهایت انتخاب هستند که این انتخاب ها در عرصه های مختلف از انتخاب نوع غذا، پوشاک، وسیله حمل و نقل گرفته تا بالا و پایین کردن کانال های تلویزیون به ظهور می رسد.

این تصمیم ها چه کلی و سرنوشت ساز باشد و چه مربوط به زندگی روزمره و مسائل جاری، فصل مشترکی از ترس ها، تردید ها و عواقب را به همراه دارد.

گاهی شدت اضطراب ناشی از تصمیم گیری به حدی بازدارنده می شود که انسان قادر به انتخاب نیست، گاهی نیز دیده شده این فشار باعث می شود تصمیماتی که اتخاذ می شود نه تنها کارایی نداشته بلکه بر شدت مشکلات نیز بیفزاید و تصمیم گیری های بعدی را نیز با شعاری از نمی توانم در هاله ای از ترس فرو ببرد. می توان به جرات گفت زندگی انسان عرصه تصمیم گیری هاست.

شاید فکر کنید تصمیم نگرفتن و انتخاب نکردن به مراتب راحت ترین کار باشد، اما توجه به این مسئله که این نیز نوعی تصمیم و انتخاب است ما را بر آن می دارد که اندکی تأمل کنیم و به جای تصمیم راحت تر تصمیم عاقلانه تر و منطقی تری بگیریم.