چگونه می توان با کیفیت تر از همیشه زندگی کرد؟

افزایش کیفیت اقتصادی و ارتقای سطوح رشد و درآمدزایی برای شهروندان و به عبارتی کلی تر رسیدن به رفاه نسبی از مواردی است که به عنوان یکی از کلیدهای اصلی موفقیت دولت ها محسوب می شود. با این وجود اغلب کشورهای توسعه یافته به این نتیجه رسیده اند که کیفیت وضعیت معیشت شهروندان براساس شاخص دیگری تعیین می شود؛ شاخصی که نه فقط مسائل اقتصادی، بلکه مسائل روانشناختی، اجتماعی و کلی تری را نیز شامل می شود.

شاخص کیفیت زندگی (QLA) موضوعی است که طی یکی دو دهه اخیر نه تنها در کشورهای توسعه یافته، بلکه در کشورهای درحال توسعه نیز حائز اهمیت فراوانی است، اما مهم ترین عواملی که شاخص کیفیت زندگی را شکل می دهند کدامند؟

- تعالی مادی

-  سرانه تولید ناخالص ملی

- سلامتی امید به زندگی در بدو تولد

- ثبات سیاسی و امنیت: نرخ ثبات سیاسی و امنیت

- زندگی خانوادگی: نرخ طلاق

- زندگی اجتماعی: نرخ حضور در اماکن مذهبی، عضویت در انواع گروه ها، سندیکاها و مجمع ها

- اقلیم و جغرافیا: عرض جغرافیایی، شرایط اقلیمی

- امنیت شغلی: نرخ بیکاری

- آزادی سیاسی: متوسط شاخص های آزادی های مدنی و سیاسی

- برابری جنسیتی: نسبت متوسط درآمد مرد و زن.

همه چیز از زیرساخت ها آغاز می شود

شکی نیست که برای ساختن هر نوع عمارت و بنای استوار و مقاومی باید مبنا و پی ریزی اولیه، منطقی و مستحکم باشد.

بر همین اساس است که برای دستیابی به شاخص های برتر کیفیت زندگی، راهی به جز توسعه زیرساخت ها وجود ندارد. یکی از مهم ترین زیرساخت هایی که عمدتا در کشورهای در حال توسعه نادیده گرفته می شود، موارد مرتبط با بهداشت و سطح سلامت است.

اگرچه بنا بر آمارهای سازمان بهداشت جهانی، نرخ ارقام مرتبط با کیفیت سلامت و بهداشت، از دهه 90 میلادی تاکنون، رشدی چشمگیر را پشت سر گذاشته اند، اما با این وجود هنوز هم کم نیستند کشورهای در حال توسعه و کمتر توسعه یافته ای که در حوزه بهداشت و سلامت وضعیت متزلزل و ضعیفی دارند.

براساس مطالعات سازمان جهانی بهداشت، سالانه 56درصد از شهروندان پاکستانی به علت بیماری های ساده، ویروسی و التهابی جان خود را از دست می دهند، از سوی دیگر بالغ بر 60 درصد از کودکان در گینه نو قربانی مالاریا می شوند. اما علت چیست؟ مرگ این افراد در دو سوی جهان با عللی متفاوت به یک اتفاق ناگوار یعنی مرگ ختم می شود.

علت اما مشترک است؛ ضعف زیرساخت های بهداشتی و درمانی. پاکستان در حوزه تجهیزات پزشکی یا نرخ پزشکان و بیمارستان های فعال در کشور چندان ضعیف نیست، اما در حوزه ارائه خدمات درمانی، آموزش های بهداشتی و کنترل بیماری های ویروسی بسیار ضعیف عمل می کند.

از سوی دیگر کودکان اهل گینه نو نیز قربانی برنامه ریزی های کلان ضعیف و آسیب پذیری هستند که در سطح ملی اجرا می شوند؛ برنامه هایی که بدون در نظر گرفتن اهمیت توسعه زیرساخت ها و صرفا در جهت توزیع دارو و امکانات درمانی بین برخی مناطق خاص اتفاق می افتد. بر همین اساس است که دو کشوری که یکی آسیایی و دیگری آفریقایی هستند در حوزه شاخصه های کیفیت زندگی نتایجی همسو کسب می کنند.

الگوگیری بدون نیاز سنجی

از دیگر موارد مهمی که زمینه را برای افت شاخص های کیفیت زندگی فراهم می کند، الگوگیری بدون تحقیق است. درواقع بسیاری از کشورهای در حال توسعه، بدون در نظر گرفتن شرایط و پیش شرط های لازم برای اجرای برخی طرح ها، شروع به سرمایه گذاری در اموری می کنند که از اساس بی مورد و غیر ضروری به نظر می رسند.

اما ضربه بزرگ تر از آنجا ناشی می شود که نیازها هیچ همخوانی با شرایط فعلی جامعه ندارند. سرمایه گذاری در حوزه واردات سیستم های تکنولوژی دارویی در شرایطی که دانش، نیروی کار و زیرساخت های توسعه صنعتی در این حوزه ناقص هستند، هزینه ای بیهوده و هدررفته محسوب می شود.

با این وجود، کیفیت پایدار اجتماعی واجد حداقل سه پیش شرط اساسی است: رعایت حد متوسط شاخص های انسانی، تامین مالی مناسب برای رشد اجتماعی و توسعه زیرساخت ها. بر همین اساس است که اگر یک جامعه فارغ از توجه به این ریزعامل ها به اقدام های پرهزینه بپردازد، عملا در دام درجا زدن و عدم توسعه پایدار گرفتار خواهد شد.

سلامت روانی؛ الگویی اثربخش

براساس آمارهای رسمی سازمان ملل، بالغ بر 45درصد از مشکلات رفتاری، حرفه ای و اجتماعی افراد منشا روانی دارد. به عبارت دیگر، عدم توجه به شاخص های مهم سلامت روان، نتیجه ای جز وقفه در افزایش سطح کیفی زندگی افراد نخواهد داشت. بر مبنای همین آمارها، توجه به شاخص های سلامت روان تنها 10 تا 20 درصد از بودجه های پزشکی جوامع در حال توسعه را تشکیل می دهد؛ رقمی که در مقایسه با کشورهای توسعه یافته با شاخص های بالای کیفیت زندگی بسیار پایین ارزیابی می شود.

اگرچه طی سال های اخیر توجه به عوامل روانی جزو اولویت های بسیاری از کشورهای توسعه یافته قرار گرفته اما باید توجه داشت برای توسعه پایدار به توجه بیشتری در این حوزه نیاز است.