کشت دوم در قهوه‌خانه‌های گیلان!

مردان روستایی در گیلان پس از پایان فصل کشت و کار، طبق رسمی قدیمی اوقات بیکاری‌ خود را در قهوه‌خانه‌ها می‌گذرانند؛ این در حالی‌است که برخی از این کشاورزان از درآمد کافی برای گذران زندگی خود برخوردار نیستند و لازم است با کشت دوم در فکر ارتقای رفاه اقتصادی خانواده‌هایشان باشند، از طرفی، رواج این فرهنگ موجب می‌شود خسارت‌های هنگفت کشاورزی استان گیلان در قهوه‌خانه‌ها رقم بخورد.
فرهنگ قهوه‌خانه‌نشینی در روستاهای گیلان که به دلایل مختلف تاریخی، فرهنگی و اجتماعی گسترش یافته است، با مشغول کردن بخشی از نیروی فعال روستا، به صورتی پنهان و نامشخص میلیاردها ریال خسارت به اقتصاد گیلان وارد می‌کند. در واقع تک‌محصولی بودن کشاورزی در گیلان شاید مهم‌ترین دلیل گسترش فرهنگ قهوه‌خانه‌نشینی در روستاهای این استان است، کشاورزان گیلانی عمدتا برنجکار یا چایکارند و در عمل، بیش از نیمی از سال را پس از فراغت از کشت‌و کار در قهوه‌خانه‌ها سپری می‌كنند. برخی کارکردهای قهوه‌خانه‌ها نیز در رواج فرهنگ قهوه‌خانه‌نشینی در روستاها موثر است، از جمله اینکه قهوه‌خانه‌ها از دیرباز بهترین مکان برای اطلاع یافتن از وقایع و خبرهای روستا، منطقه و کشور و برخی مناسبات مذهبی بوده است.

وقتی مبالغ سرانگشتی سرسام‌آور می‌شوند
براساس آمارها، گیلان بیش ازدو هزار و 800 روستا با حداقل20 خانوار جمعیت سکنه دارد. اگر در هر یک از این روستاها به طور میانگین 2 قهوه‌خانه وجود داشته باشد،جمعا تعداد قهوه‌خانه‌های روستایی گیلان حدود پنج هزار و 600 باب خواهد بود.
در یک حساب سرانگشتی، اگر در هر یک از این قهوه‌خانه‌ها روزانه 50 نفر رفت‌و‌آمد کنند 280 هزار نفر، معادل یک‌نهم جمعیت دو میلیون و 400 هزار نفری گیلان هر روز ساعاتی از وقت‌شان را در قهوه‌خانه‌ها و به نوشیدن چای و دیگر سرگرمی‌ها می‌گذرانند، براساس این محاسبات اگر هر یک از این 280 هزار نفر به جای سپری کردن سه تا چهار ساعت از اوقات بیکاری‌شان در قهوه‌خانه‌ها، روزانه فقط دو ساعت کار کنند و در قبال آن ساعتی دو هزار تومان مزد دریافت کنند، روزانه 11میلیارد و200 میلیون ریال درآمد حاصل خواهد شد. سرجمع این مبلغ در هر ماه حدود 336 میلیارد ریال و در شش ماه فراغت کشاورزان از کشت و کار، بیش از 2000میلیارد ریال خواهد بود. این درحالی‌است که اگر ارزش ریالی محصولاتی را که در صورت جایگزینی کشت دوم محصولات کشاورزی با فرهنگ قهوه‌خانه‌نشینی می‌توان در گیلان تولید کرد به این مبلغ اضافه کنیم خسارت‌های پنهان فرهنگ قهوه‌خانه‌نشینی در گیلان بیش از سه هزار میلیارد ریال خواهد بود.

از امکانات بالقوه بهره بگیرید
براساس آمارهای سازمان جهاد کشاورزی گیلان، این استان شامل 238 هزار هکتار شالیزار است که بیش از 100 هزار هکتار از شالیزارهای گیلان برای کشت دوم محصولات کشاورزی مناسب‌اند و50 هزار هکتار از شالیزارهای گیلان بدون نیاز به هیچ‌گونه عملیات آماده‌سازی، پس از برداشت برنج برای کشت دوم مناسب هستند و در 80 هزار هکتار از شالیزارهای گیلان هم در صورت زهکشی و مدیریت آبیاری می‌توان پس از پایان برداشت برنج، انواع محصولات زراعی مانند شبدر، هویج، کلم، انواع سبزیجات و دانه‌های روغنی به‌ویژه کلزا کشت کرد، در هر هکتار از شالیزارهای گیلان از طریق کشت دوم می‌توان تا 600 کیلوگرم محصول زراعی به دست آورد.
کشاورزان گیلانی اگر به‌جای قهوه‌خانه‌نشینی به کشت دوم محصولات کشاورزی بپردازند می‌توانند از هر هکتار زمین بین یک تا یک‌و‌نیم میلیون تومان درآمد کسب کنند و سرجمع درآمدهای آنان از طریق کشت دوم در 130 هزار هکتار از شالیزارهای گیلان بین هزار و 300 تا هزار و 900 میلیارد ریال خواهد بود.

قهوه‌خانه‌ها را دریابید
کوتاه‌سخن اینکه برای جلوگیری از آثار مخرب قهوه‌خانه‌ها در اقتصاد گیلان باید گام‌های اساسی را در همین قهوه‌خانه‌ها برداشت. درواقع شاید بتوان از قهوه‌خانه‌ها به‌عنوان مکانی مناسب برای آموزش و ترویج کشاورزی، اطلاع‌رسانی‌های بهداشتی، اجتماعی و فرهنگی، حفظ و انتقال فرهنگ بومی - محلی روستا و نظایر آن بهره جست. در حقیقت در صورت مدیریت درست قهوه‌خانه‌های روستایی می‌توان از آن به‌عنوان امکانی بالقوه برای دستیابی و تقویت کارکردهای مثبت این اماکن عمومی، که در بیشتر مواقع مهم‌ترین مرکز تجمع روزانه مردان روستایی محسوب می‌شوند، استفاده کرد و از آثار سوء آن کاست.