«فرصت امروز» چشم انداز حضور ایران در بازارهای صادراتی صنایع معدنی را بررسی کرد / کیفیت و رقابت پذیری حلقه گمشده صادرات معدنی

پیش بینی کارشناسان از چشم انداز حضور ایران در بازارهای مواد و صنایع معدنی جهان در سال های آینده متفاوت است. برخی معتقدند ایران تا چند سال آینده نه تنها امکان حضور در بازارهای صادراتی صنایع معدنی جهانی را نخواهد داشت بلکه بازار کشورهای همسایه را هم از دست خواهد داد. اما برخی دیگر از فعالان بازار صنایع معدنی نظری متفاوت دارند و معتقدند به دلیل لغو تحریم ها و برقراری ارتباط مالی ایران با سیستم های مالی بین المللی باید منتظر حضور پررنگ ایران در بازارهای بین المللی صادراتی باشیم. 

مهدی کرباسیان، رئیس هیأت عامل سازمان توسعه و نوسازی معادن و صنایع معدنی ایران (ایمیدرو) از دسته دوم و خوشبین به آینده این بازار است. او روند مثبت صادرات طی یک سال گذشته را دلیل این امیدواری می داند. کرباسیان در حالی چشم انداز آینده صادرات صنایع معدنی را خوب می بیند که دو عامل رکود حاکم بر این صنعت در جهان و تغییرات بازار چین را هم یادآوری می کند. او دراین باره به «فرصت امروز» می گوید: این شرایط باعث شده تا صادرات صنایع معدنی در ایران علاوه بر مشکلات داخلی، تبعات مشکلات جهانی را نیز متحمل شود. به عنوان مثال صادرات سنگ آهن با کاهش مواجه بوده اما در برخی محصولات مثل فولاد، کنسانتره و کاتد مس و آلومینیوم افزایش صادرات داشتیم و این ما را امیدوار می کند.

او با اشاره به اینکه اجرای برجام تاثیر مثبتش را بر روند صادرات صنایع معدنی خواهد گذاشت و این روند شاهد رشد بیشتری خواهد بود، می گوید: با بهبود شرایط مالی و کاری ایران در صحنه بین الملل، ما شاهد افق مثبتی در آینده خواهیم بود. البته دولت هم برای تشویق صادرکنندگان، سیاست های خوبی در پیش گرفته که از جمله این سیاست ها، اجرای جایزه صادراتی است که حامی و مشوق خوبی برای صادرکنندگان صنایع معدنی است.

رئیس هیأت عامل ایمیدرو کم توجهی به صادرات در این صنعت را نتیجه سیاست «تولید در داخل به جای واردات» می داند که در سال های گذشته اعمال شد. او این سیاست را شکست خورده عنوان می کند و می گوید: با توجه به شکست این سیاست، در حال حرکت به سمت افزایش کیفیت محصولات و تقویت صادرات هستیم که از نظر من باید به عنوان یک فرهنگ در دستور کار مسئولان امر قرار گیرد.

او معتقد است الگوی اقتصاد مقاومتی باید به درستی اجرایی شود تا کشور در چند سال آینده به یک برند در صادرات صنایع معدنی تبدیل شود.

به گفته معاون وزیر صنعت، معدن و تجارت لازم است همه به جای لغت «می توانیم» از لغت «باید» استفاده کنیم. توصیه کرباسیان، تولید باکیفیت و رقابت پذیر است. به گفته او باید خودمان را ملزم به این نوع تولیدات کنیم چرا که یکی از شاخص های مهم در اندازه گیری توسعه کشورها بحث صادرات است و ایران باید جایگاه مناسبی در بازارهای جهانی داشته باشد. 

او درباره مزیت رقابتی ایران در صادرات صنایع معدنی می گوید: ایران به دلیل نفت و گاز ارزان، دسترسی آسان به آب های آزاد و همچنین داشتن 68 نوع ماده معدنی دارای مزیت نسبت به سایر رقباست و نکته مهم این است که اگر ایران از این مزیت رقابتی استفاده و با جهان ارتباط برقرار کند، می تواند بر روابط سیاسی و دیپلماسی کشور هم تاثیر داشته باشد.

تلاش رقبا برای حذف ایران

کامران وکیل، دبیر اتحادیه تولید کنندگان و صادرکنندگان مواد معدنی در دسته اول قرار دارد، او آینده خوبی برای این صنعت متصور نیست و به «فرصت امروز» می گوید: رقبای ایران در چند سال اخیر در بازارهای صادراتی کشورهای عراق و افغانستان هوشمندانه عمل کرده و تا چند سال آینده، ایران را از این بازارها حذف خواهند کرد.

او توضیح می دهد: رقبای ایران طی سال های اخیر حضور پررنگی در این کشورها داشته اند. به عنوان مثال چین با تجهیز زیرساخت های لازم برای صادرات، از جمله راه آهن در افغانستان، در تلاش است در آینده ای نزدیک صادرات خود را از طریق این کشور آغاز کند.

وکیل در ادامه می افزاید: یکی دیگر از مشکلاتی که صادرکنندگان ایرانی با آن مواجه هستند، وضع عوارض گمرکی بر محصولات ایرانی برای صادرات به کشورهای دیگر است. صادرات باریت ایران به هندوستان یکی از نمونه های خوب در این زمینه است زیرا برای صادرات این محصول از ایران تعرفه گمرکی وضع شده بود، اما اگر مبدا صادرات این محصول کشوری دیگر مثل افغانستان و محصول افغانی باشد، تعرفه گمرکی آن صفر بود.

به گفته دبیر اتحادیه تــــولیـــدکنندگـــان و صادرکنندگان مواد معدنی، عدم عضویت ایران در پیمان های تجاری منطقه ای و در مجموع ترکیبی از سیاست های اقتصادی کشور باعث شده ایران در بازار منطقه ای ارزشمندی که در پیرامونش وجود دارد هیچ گونه فعالیت موثر و هدفمندی انجام ندهد.

وکیل می گوید: در شرایطی که کشوری مثل چین نمایندگی های خود را در افغانستان با کارمندان بومی راه اندازی کرده و در حال فعالیت است، حضور ایران در بازارهای صادراتی جهان به دلیل عدم شناخت درست از بازار داخلی و جهان و همچنین ضعف در آینده نگری درست در حد آرزو و حرف است.

او درباره پیش بینی خود از آینده می گوید: توان ما برای صادرات در آینده محدود به برخی محصولات سنتی توسط برخی تولیدکنندگان خاص است که محصولات و روشی منحصر به فرد برای صادرات دارند و پیش بینی من از آینده صادرات صنایع معدنی خوشبینانه نیست و به نظر من تولیدکنندگان ما در این صنعت محکوم به ورشکستگی هستند.

متولی صادرات صنایع معدنی کارایی لازم را ندارد

وحید لک، صادرکننده مواد معدنی هم برای ایران در بازارهای صادراتی صنایع معدنی آینده خوبی نمی بیند. به گفته او صنایع معدنی در جهان طرفداران زیادی دارد اما ایران نتوانست با تولید محصولی با کیفیت نیاز شرکت های بین المللی را تامین و آنها را به سمت خود جذب کند.

او به «فرصت امروز» می گوید: برای یافتن دلیل عدم حضور موفق ایران در بازار جهانی صنایع معدنی باید به چند پرسش پاسخ داده شود، از جمله اینکه آیا در دنیای تجارت و مدیریتی فعلی توانستیم با معرفی مواداولیه و محصولات معدنی خود به شرکت های خارجی آنها را به این محصولات وابسته کنیم؟ آیا محصولات تولیدی خود را با تکنولوژی روز دنیا تطبیق داده ایم؟ آیا سیستم مالی و عبور و خروج محصولات معدنی در کشور ما امکان و زمینه لازم برای صادرات به کشورهای دیگر و همکاری با آنها را دارد؟ و بسیاری پرسش های دیگر. متاسفانه در کشور ما سازوکار لازم برای توسعه بازارهای صادراتی و حمایت از تولید کننده وجود ندارد.

لک معتقد است صادرات در کشور ما محدود به کشورهایی شده که توجه به استاندارد و کیفیت روز دنیا در این کشورها بی معناست. این صادرکننده مواد معدنی توضیح می دهد: متولیان فعلی در امر صادرات صنایع معدنی به دلیل اینکه کارایی لازم را ندارند، نمی توانند مشکلات موجود در زمینه صادرات مواد و صنایع معدنی به بازارهای جهانی را رفع کنند. شکل دیگری که در کشور با آن مواجه هستیم، عدم وجود برنامه ای مدون و نقشی تعریف شده برای هریک از اعضای این زنجیره است.

به گفته لک عدم وجود اختیار لازم یا ضعف در شناخت درست بازار از سوی متولیان این بخش، توان هماهنگی و رفع مشکلات حمل و نقل، مالیات و استاندارد محصول می تواند از دیگر دلایل ناموفق بودن ایران در بازارهای صادراتی باشد. 

به گزارش «فرصت امروز» اغلب کارشناسان اقتصادی معتقدند صادرات محصولات معدنی و زنجیره ارزش آن اعم از فولاد، مس، سرب و روی از جمله بهترین جایگزین های نفت در اقتصاد مقاومتی است. آمارهای گمرک جمهوری اسلامی ایران صادرات زنجیره ارزش معادن 2.92میلیارد دلاری در پنج ماهه نخست امسال و رشد 23درصدی در مقایسه با سال قبل را نشان می دهد. حال باید منتظر باشیم ببینیم ایران می تواند با تدوین برنامه هایی هدفمند و واقع گرا به قدرت گذشته خود در بازارهای صادراتی صنایع معدنی بازگردد؟

ارتباط با نویسنده : sanazkolahdooz@yahoo.com