گشتی کوتاه در بازار پررونق دارو

سال‌هاست که صنعت داروسازی به یکی از بخش‌های پول‌ساز در تولید و صادرات دولت‌ها تبدیل شده است. کشورهای وارد‌کننده اقلام دارویی، سالانه ارقام زیادی را صرف واردات داروهای موردنیاز خود می‌کنند. این تجارت پر سود، به قطب‌های دارویی جهان کمک کرده به شهرتی جهانی برسند و میلیون‌ها نفر از این داروها استفاده کنند. براساس گزارش نشریه فوربس، پنج شرکت برتر جهان در زمینه تولیدات دارویی در ایالات متحده فعالیت می‌کنند، کشورهای سوییس، انگلستان، آلمان و فرانسه دیگر کشورهایی هستند که در این حوزه شناخته شده و مطرحند.

شرکت فایرز، از معتبرترین شرکت‌های آمریکایی است که در سال 1849 در نیویورک آغاز به کار کرد. طبق گزارش‌ها، سود سالانه این شرکت در سال 172. 1 بیلیون دلار برآورد شده، که حاصل تولیدات گسترده این شرکت در بخش‌های دارویی (انسان و حیوان)، واکسن‌ها و انواع محصولات بهداشتی و غذایی است. شرکت چند ملیتی نوارتیس سوییس از دیگر شرکت‌های مطرح جهان است که با رقم حدود یک بیلیون دلار سود سالانه، در عرصه داروسازی فعالیت می‌کند. شرکت‌هایی مثل راشه فرانسه و گلاسکو انگلستان نیز شرایطی مشابه دارند.

بخش‌خصوصی اولویت دارد یا دولتی؟

«هیو سامپت»، استاد دانشکده مدیریت بهداشت دانشگاه کلمبیا، در مقاله‌ای به بررسی نقش دولت و ارگان‌های خصوصی در تولیدات دارویی پرداخته است. طبق این مقاله، به نظر می‌رسد نقش دولت‌های کشورهای توسعه‌یافته، در گسترش تولیدات و صادرات دارویی، غیر‌مستقیم، اما حمایتی است. بین سال‌های 1988 تا 2005، دولت آمریکا مبالغ زیادی را صرف کمک به پروژه‌های اکتشافی و اختراعی در زمینه داروهای جدید کرده است. بر همین اساس، آمریکا، در جامعه بین‌المللی به‌عنوان یکی از کشورهای پیشرو و نوآور در زمینه تولیدات دارویی شناخته می‌شود.

اهمیت این مسئله تا جایی است که در سال 2008 و همزمان با جنگ کاندیداهای ریاست جمهوری، برای پیروزی در رقابت‌های انتخاباتی، هیلاری کلینتون در بخش‌هایی از متون تبلیغاتی، بر افزایش بودجه و توجه دولتی به بخش تولیدات دارویی تأکید داشت. سوالی که در این میان مطرح است، علت تأکید دولت‌ها در زمینه حمایت از بخش دارو است. به نظر می‌رسد، حمایت‌های مستقیم و غیرمستقیم دولتی از بخش دارو، چه در بخش ثبت اختراع و چه در زمینه تولیدات و صادرات، نوعی سرمایه‌گذاری بلند‌مدت برای وارد کردن مقادیر زیادی ارز و سود به کشورهاست. در واقع، هرچه میزان تقاضای بین‌الملل برای داروهای مختلف افزایش یابد، مقادیر سودی که وارد کشور می‌شود ارتقا می‌یابد، اما وضعیت تولیدات دارویی در کشورهای مختلف تا چه حد در انحصار دولت یا بخش‌خصوصی است؟

آلمان

بنا بر گزارش‌های مربوط به گردش مالی آلمان در بازار دارویی، این کشور سومین قطب دارویی جهان ارزیابی می‌شود. از سوی دیگر، رقم چشمگیر 38میلیارد یورو، سود خالص آلمان در بخش مبادلات دارویی، باعث می‌شود آلمان را از برترین‌های صنعت دارو در جهان بدانیم. اما در مورد صنعت دارو‌سازی آلمان دو نکته اساسی حائز اهمیت است. نخست آنکه، داروسازی در این کشور، تا حد زیادی متاثر از تصمیمات دولت است.

با توجه به اینکه اقتصاد آلمان برترین اقتصاد اروپا قلمداد می‌شود، هر یک از ارکان تولید و صادرات، تحت نظارت تصمیم‌گیری مستقیم دولتی قرار دارند. گرچه این نظارت محدود‌کننده نیست، اما نمی‌توان شرکت‌های دارویی آلمان را کاملا خصوصی ارزیابی کرد. از سوی دیگر بنا بر همین سیاست‌های دولتی، آلمان تا چند دهه پیش حیطه صادرات خود را بیشتر بر کشورهای حوزه اروپا متمرکز کرده بود. اما اخیرا برخی شرکت‌ها، مثل بوهرینگر اینگلهایم، با سرمایه‌گذاری و جلب اعتماد کشورهایی مثل، مصر، الجزایر، عربستان، امارات و... تلاش کرده‌اند حوزه فعالیت خود را گسترش دهند.

بریتانیا

بدون شک بریتانیا از موفق‌ترین‌های داروسازی در جهان است، نکته جالب در مورد موفقیت این کشور، به حسن شهرتش در بخش پزشکی و دارویی بازمی‌گردد. در نظر سنجی‌های مختلف، وابسته به سازمان بهداشت جهانی، بسیاری از مردم ساکن کشورهای مختلف برای درمان دارویی و بالینی، بریتانیا را قابل اعتماد‌ترین کشور ارزیابی کرده‌اند. اما این حسن شهرت یک شبه به دست نیامده است. این کشور ابتدا روی جلب اعتماد شهروندان خود، سپس کشورهای همسایه و در مرحله بعد، کشورهای خاورمیانه، آفریقا و. . . کار کرده است. روش دولت انگلیس برای حمایت از تولیدات دارویی، غیرمستقیم است. در واقع بسیاری از شرکت‌های بین‌المللی و بزرگ دارویی در این کشور، به‌طور خصوصی فعالیت می‌کنند، اما طبق قوانین، موظف به پرداخت مبالغی قابل توجه به دولت هستند.

کشورهای در حال توسعه

کشورهای در حال توسعه، پتانسیل خوبی برای همکاری با شرکت‌های بین‌المللی دارند، طی سال‌های اخیر، کشورهای شرق آفریقا، در همایش‌های مشترک المنافعی، برنامه‌هایی گسترده برای افزایش سطح علم در بخش داروسازی و جذب همکاری با کشورهای برجسته دارویی جهان برگزار کرده‌اند. کشورهایی مثل کنیا و اوگاندا با عقد قراردادهای همکاری مشترک با شرکت‌های فرانسوی و انگلیسی، عملا وارد بازار تولید داروی بین‌الملل شده‌اند. به نظر می‌رسد، این قراردادها برای دو طرف سود‌هایی دارد. جذب بازار‌های بزرگ فروش و تولید برای غربی‌ها و کسب تجربه و ایجاد اشتغال و توسعه صنعت برای آفریقایی‌ها.