گمانه زنی های روابط تهران و لندن پس از برگزیت

خروج بریتانیا از اتحادیه اروپا (Brexit)، موضوعی نیست که به سادگی فراموش و تحلیل های پیرامون آن متوقف شود. تبعات متعدد این خروج با رویکردهایی متنوع قابل بررسی است و کارشناسانی موافق و مخالف از سراسر دنیا در این خصوص اظهار نظر کرده اند. بر این اساس، تاثیر خروج بریتانیا نه فقط در سطح اروپا، بلکه در سطح کشورهای خاورمیانه قابل تامل است.

ایران از جمله کشورهایی است که اخیرا تحولاتی چون توافق هسته ای و برجام را تجربه کرده و به زعم برخی کارشناسان، تغییرات ساختاری در سیاست های انگلستان بر ایران و سایر کشورهای منطقه بی تاثیر نخواهد بود. اگرچه برخی دیگر معتقدند این خروج چندان تاثیر محسوسی بر ایران نخواهد گذاشت و در نهایت عده ای نیز معتقدند برای هر گونه اظهار نظر قطعی نیاز به زمان بیشتری وجود دارد.

موضع گیری های کشورهای حاشیه خلیج فارس

کشورهای خاورمیانه و به ویژه کشورهای عرب حاشیه خلیج فارس، طی نخستین روزهای انتشار خبر خروج انگلستان از اتحادیه اروپا واکنش هایی داشتند که اغلب همسو بودند. برای مثال، روزنامه عرب نیوز گزارشی با این مضمون منتشر کرده که خروج انگلستان از اتحادیه اروپا برای شورای همکاری های خلیج فارس سردرگم کننده و ناخوشایند است.

شکی نیست که طی سال های گذشته، این شورا همکاری های نزدیکی با برخی اعضای اتحادیه اروپا و به ویژه بریتانیا داشته است. اکنون و در شرایطی که خروج بریتانیا از اتحادیه محرز است، روند این همکاری ها کمی ابهام آمیز به نظر می رسد.

از سوی دیگر، شیخ محمدبن راشد، معاون ریاست جمهوری امارات و حاکم دوبی، اعلام کرده خروج بریتانیا از اتحادیه تاثیر زیادی بر روابط دیرینه امارات و بریتانیا نخواهد داشت و دو کشور مواضع دوستانه خود را حفظ خواهند کرد. شاید این اظهارنظر نوعی موضع گیری مشخص باشد که تلاش دارد اطمینان بخش باشد و به حفظ روابط آتی کمک کند.

نشریه خلیج تایمز، با موضع گیری بدبینانه و تیتر «یک جدایی عجولانه»، خروج بریتانیا از اتحادیه را چندان مثبت ارزیابی نکرده و این خروج را به ضرر منافع کشورهای عرب حاشیه خلیج فارس و حتی رژیم صهیونیستی دانسته است. این در حالی است که برخی کارشناسان معتقدند بریتانیا با خروج از اتحادیه اروپا، استقلال رأی بالاتر و آزادی عمل بیشتری خواهد داشت و در نتیجه احتمال همکاری این کشور با کشورهای حاشیه خلیج فارس افزایش خواهد یافت. این نظرات ضد و نقیض باعث شده نتوان به یک اجماع نظر کلی در این خصوص دست یافت.

این جدایی غیر منتظره به نفع ایران است؟

در خصوص میزان اثربخشی برگزیت بر مواضع ایران نیز نظراتی بسیار متفاوت وجود دارد. عده ای از کارشناسان و نشریات نگرشی نسبتا خنثی و نه چندان جهت دار نسبت به این موضوع داشته اند.

برای مثال، گری مک گیلورای، کارشناس ارشد مطالعات خاورمیانه و مدرس دانشگاه ملبورن معتقد است کشورهای خاورمیانه و به ویژه ایران تاثیر مستقیمی از برگزیت نخواهند پذیرفت، چراکه نظرات لندن و تهران در خصوص مسائل مهمی چون درگیری ها در سوریه، مسئله فلسطین و... همچنان پایدار خواهد بود، اما می توان پیش بینی کرد که میل به افزایش روابط تجاری بین دو کشور تا حدودی تحت تاثیر این خروج قرار خواهد گرفت.

نشریه واشنگتن پست نیز در گزارشی می نویسد: اگرچه برخی کارشناسان معتقدند روند خروج بریتانیا از اتحادیه می تواند برای ایران شادی بخش تلقی شود، اما باید در نظر داشت که سفارت بریتانیا در ایران همچنان بسته است. درواقع این مسئله نشان می دهد روابط بین دو کشور هنوز وارد تحول مشخصی نشده و نمی توان انتظار داشت به طور ناگهانی وارد چرخه مثبت قابل مشاهده ای شود.

برخی دیگر نگرشی خوش بینانه تر و به نفع ایران اتخاذ کرده اند. شپرد مالین، کارشناس اقتصادی در گفت وگو با اینترنشنال بیزینس تایمز به احتمال گرم شدن روابط ایران و بریتانیا اشاره کرده و چنین استنباط می کند که بریتانیا پس از خروج از اتحادیه نه تنها ملزم به رعایت برخی قوانین دست و پاگیر تجاری نیست، بلکه به سبب حفظ مواضع اقتصادی خود در تلاش خواهد بود به مدیریت تجاری بیشتری پرداخته و محورهای تجاری خود با ایران را افزایش دهد.

پایگاه خبری المانیتور نیز با تیتر «چرا ایران از برگزیت هیجان زده شد» موضع گیری مشابهی اتخاذ کرده است. در بخشی از این گزارش به احتمال افزایش روابط بین دو کشور در ماه های آتی اشاره شده، به خصوص آنکه ایران در بخش های انرژی و صنعت نیاز به همکاری های زیرساختی با کشوری چون بریتانیا دارد و افزایش استقلال بریتانیا در تصمیم گیری های دیپلماتیک و اقتصادی می تواند برای تحولات اقتصادی ایران نیز حائز اهمیت باشد.

و در نهایت برخی دیگر معتقدند این خروج عوارضی منفی نیز خواهد داشت. خروج بریتانیا از اتحادیه می تواند مقدمه ای برای تلاش کشورهای عرب حاشیه خلیج فارس برای تمدید و تشدید روابط شان با بریتانیا باشد؛ روابطی که گاه جهت گیری متضادی با مواضع جمهوری اسلامی ایران دارد.

اما در یک جمع بندی کلی می توان چنین برداشت کرد که اظهار نظر در خصوص اثرات برگزیت به ویژه برای کشوری چون ایران چندان ساده نخواهد بود. موضوعاتی چالشی چون اقتصاد، روابط دیپلماتیک و تجاری، با گذشت زمان تحلیل هایی دقیق تر خواهند داشت و اکنون به جز گمانه زنی های متضاد نمی توان اظهار نظری قطعی ارائه کرد.