یک گام به «هاب انرژی» نزدیک شدیم

با اتصال شبکه برق ایران به روسیه از مسیر آذربایجان، ایران یک گام دیگر در مسیر تبدیل شدن به «هاب انرژی» منطقه بر می‌دارد. به گفته قائم مقام صانیر تاکنون فقط 30 درصد از زیرساخت‌های تبادل انرژی با کشورهای همسایه را آماده کرده‌ایم اما مناسب بودن شرایط همسایگان ایران از نظر اختلاف ساعت شب و روز، تحقق این هدف را برای صنعت برق کشور امکان‌‎پذیر می‌کند. 

این دومین باری است که هیاتی از روسیه به ایران سفر کرده و با وزیر نیروی ایران دیدار می‌کند. هیات بلندپایه روسی به ریاست الکساندر نواک وزیر انرژی روسیه سوم آبان ماه 94 به ایران سفر کرده بود. یکی از هفت مصوبه این سفر که در راستای تحکیم روابط ایران و روسیه انجام شد، اتصال شبکه برق دو کشور از مسیر آذربایجان بود.

محمد ملاکی، رئیس هیات‌مدیره سندیکای تولیدکنندگان برق در گفت‌وگو با «فرصت امروز» از کشور روسیه به‌عنوان منطقه دارای برق مازاد یاد می‌کند. وی با تردید به امکان تامین برق مورد نیاز ایران در زمان پیک از سوی روسیه نگاه می‌کند. این فعال بخش خصوصی تاکید می‌کند: اتصال شبکه برق دو کشور به یکدیگر کار ساده‌ای نیست. فرکانس برق کشورها با یکدیگر متفاوت بوده و برای اینکه امکان انتقال برق بین دو منطقه فراهم شود، به سرمایه‌گذاری گسترده و ایجاد زیرساخت‌هایی نیاز داریم که فرکانس برق‌ بین دو کشور را یکسان‌سازی کند.

ملاکی اضافه می‌کند: البته دو کشوری که مایل به تبادل انرژی الکتریکی هستند، می‌توانند بخشی از شبکه خود را جدا کنند تا با کشور صادرکننده برق، تبادل انرژی داشته باشد. به گفته ملاکی در حال حاضر از نظر فنی امکان تبادل برق بین ایران و روسیه فراهم نیست و برای ایجاد شدن این امکانات به دو تا دو سال و نیم زمان نیاز داریم.

صادرات برق فاقد ارزش اقتصادی

بخش خصوصی صنعت برق مدت‌هاست که به دنبال حضور در بازار صادرات برق است. حمید رضا صالحی، دبیرکل و عضو هیات‌مدیره فدراسیون صادرات انرژی و صنایع وابسته اسفند ماه سال 93 در آستانه انتخابات اتاق بازرگانی، صادرات برق را تجارتی پرسود برای ایران دانست. به گفته وی ایران امکان صادرات سالانه ۱۵ تا ۲۰ میلیارد دلار برق به کشورهای همسایه را دارد.

اما رئیس هیات‌مدیره سندیکای تولیدکنندگان برق تاکید می‌کند: صادرات برق بیشتر جنبه حفظ امنیت را برای کشورها داشته و از نظر اقتصادی ارزش چندانی ندارد. هزار سال پیش پادشاهان برای ایجاد پیوند بین کشور خود و همسایگان، فرزندانشان را به عقد یکدیگر درمی‌آوردند. امروز صنعت برق جایگزین این ازدواج‌ها شده ‌است. به اعتقاد وی صادرات برق در کل دنیا بسیار محدود بوده و فقط 2درصد برق تولیدی در سراسر جهان، بین کشورها تبادل می‌شود. ضمن آنکه یک درصد از دو درصد برق صادراتی، شرایط بسیار ویژه‌ای دارد که در نهایت عملا فقط یک درصد از برق تولید شده جهان را می‌‎توان صادراتی نامید. 

بخش خصوصی به دنبال کارگزاری صادرات برق

ملاکی در پاسخ به این پرسش که اگر صادرات برق صرفه اقتصادی ندارد، چرا بخش خصوصی ایران به‌شدت به دنبال ورود به بازارهای صادرات برق است، چنین پاسخ می‎دهد: بخش خصوصی نمی‌تواند پول برقی را که به وزارت نیرو می‌فروشد، به راحتی وصول کند. برداشت فعالان بخش خصوصی این است که اگر بتوانند برق را به جایی بفروشند که امکان وصول مطالبات بیشتر از وزارت نیرو باشد، شرایط بهتری برای آنها فراهم می‌شود.

وی اضافه می‌کند: حتی فعالان بخش خصوصی برای صادرات برق به خیلی از کشورها پیشنهاد امر کارگزاری دارند. یعنی برق در اختیار وزارت نیرو باشد اما شرکت‌های کارگزار، کارها را برای وزارت نیرو انجام دهند و حتی کارمزد کمی هم نگیرند اما در عوض بخشی از مطالبات نیروگاه خود را از طریق برق صادراتی به کشورهایی مثل ترکیه و عراق وصول کنند. رئیس هیات‌مدیره تولیدکنندگان برق تاکید می‌کند: صادرات و واردات مانند صدور کالا نیست که کار راحتی باشد. نیاز به یکسری زیرساخت‌ها و سرمایه‌گذاری‌های گسترده دارد. 

ایجاد زیرساخت‌های صادرات در ابتدای راه

مسعود حجت، قائم مقام شرکت صانیر در گفت‌وگو با «فرصت امروز» زیرساخت‌های صادراتی برق ایران به کشورهای همسایه را در ابتدای راه معرفی کرده و بر این باور است که فقط 30 درصد از این زیرساخت‌ها ایجاد شده و برای رسیدن به شرایط و استانداردهای صادراتی اروپا، باید 70 درصد دیگر خط انتقال ساخته شود.

وی بر خلاف نظر رئیس هیات‌مدیره تولیدکنندگان برق صادرات این حامل انرژی به کشورهای همسایه را دارای توجیه اقتصادی توصیف کرده و آن را مکمل صادرات گاز می‌داند. حجت می‌گوید: معمولا برای پاسخگویی به نیاز انرژی کشورها، در احجام بزرگ گاز و در احجام متوسط و کوچک برق صادر می‌کنیم. وی اضافه می‌کند: قیمت برق تابعی از بهای سوخت‌های فسیلی است. با کاهش قیمت سوخت بهای برق کم می‌شود. ضمن آنکه گاز و برق به‌صورت مکمل و نه رقیب در بازارهای جهانی مبادله می‌شوند. 

وی در تشریح سخن خود بیان می‌کند: در تصمیم‌گیری برای صادرات برق یا گاز، نیازهای کشور پذیرنده در نظر گرفته می‌شود. اگر قرار باشد 140 مگاوات انرژی به کشوری صادر کنیم با گاز نمی‌توان آن را صادر کرد زیرا ایجاد زیرساخت‌ها برای صدور انرژی معادل اقتصادی نیست اما اگر کشور همسایه معادل 8 هزار مگاوات برق نیاز داشته باشد، باید گاز صادر شود.

صادرات برق ظرفیت نیروگاهی را توسعه می‌دهد

خالی ماندن ظرفیت‌های نیروگاهی و غیر‌اقتصادی شدن فرآیند تولید در ایران مشکلی است که کارشناسان اقتصاد انرژی از جمله جعفر جولا در گفت‌وگو با مهر به آن اشاره می‌کنند. به اعتقاد این کارشناس انرژی تنها راه بهره‌برداری بهینه از ظرفیت‌های نیروگاهی خالی صادرات برق است.

البته محمد علی وحدتی مدیر عامل شرکت انرژی گستر جم در گفت‌وگو با «فرصت امروز» می‌گوید: ظرفیت خالی نیروگاه‌های ایران چندان از متوسط جهانی بیشتر نیست و نیروگاه‌هایی که قدیمی هستند یا راندمان آنها پایین بوده و در زمان کم‌باری تولید برق در آنها بدون صرفه است، از چرخه تولید کنار گذاشته می‌شوند. وی تاکید می‌کند: در تمام دنیا یک ظرفیت ذخیره‌ای برای نیروگاه‌ها وجود دارد و این ظرفیت به مفهوم زیاد بودن نیست. 

وحدتی با اشاره به اینکه ایران در خارج از فصل تابستان، امکان صادرات برق دارد، از تلاش ایران برای اتصال شبکه برق کشور از طریق کابل زیردریایی به کشورهای جنوبی حاشیه خلیج فارس از مسیر دوبی خبر می‌دهد. وی اضافه می‌کند: ایران در تلاش است تا با همسایگان شمالی و روسیه نیز شبکه برق مشترک داشته باشد. 

مدیر عامل انرژی گستر جم با اشاره به اینکه صادرات برق یکی از سیاست‌های اصلی اقتصادی مقاومتی است، مشارکت بخش خصوصی در امر صادرات با توجه به قراردادهای منعقد شده در وزارت نفت و جذب سرمایه‌گذار در این حوزه را عاملی برای توسعه ظرفیت نیروگاهی کشور معرفی می‌کند.

* ارتباط با کارشناس: leilamargan2008@gmail.com