این نقش‌های پول‌ساز

تولید پارچه برای تهیه لباس و سایر ملزومات پارچه‌ای نیاز همیشگی انسان بوده و هست. حالا اگر پارچه، منقش به طرح و نقش‌های گوناگون که جنبه تزیینی و هنری دارند، شود می‌توان گفت یک هنر- صنعت شکل گرفته است. تهیه و تولید پارچه‌های قلمکار یکی از حرفه‌هایی است که هم از بعد هنری و هم اقتصادی مورد توجه است و علاوه بر قدمت طولانی، فعالان زیادی در این حوزه مشغول به کارند. از طرفی رویکرد دولت نیز بر گسترش کسب وکارهای مرتبط با هنر و به‌ویژه صنایع دستی است. یکی از زمینه‌هایی که دارای پتانسیل ویژه‌ای است، بخش پارچه‌های سنتی است که رفته‌رفته سرمایه‌گذاران بخش خصوصی را هم به‌خود جذب می‌کند. در این گزارش به زیر و بم تولید پارچه‌های قلمکار پرداخته‌ایم.

همه رقم محصول

طیبه قاسمی، هنرمند و تولید‌کننده پارچه‌های قلمکار است. سه‌سال بیشتر نیست که وارد این کار شده، ولی در همین مدت کوتاه توانسته از دل هنر قلمکاری، کسب وکار مناسبی راه بیندازد و یک کارگاه تولیدی هم دایر کند. کارگاه وی در روستای کلاته ملا از توابع شهرستان دامغان واقع است. قاسمی در دو نمایشگاه بین‌المللی تهران و تبریز شرکت کرده و تولید‌کننده برتر سال هم لقب گرفته. تولیداتش به خارج از مرزهای کشور راه یافته و سفارش کار هم گرفته. خودش می‌گوید: بعضی از کارهای ما به‌عنوان سوغاتی یا هدیه به خارج برده شده است.

این را از کسانی که خرید کرده و به کشورهای دیگر ارسال کرده بودند، فهمیدم که بعدا برای سفارش مجدد پیش خودم آمدند. وی در مورد نحوه کارش این گونه توضیح می‌دهد: طرح‌ها و نقش‌های قلمکار را خودم کار می‌کنم، چون بسیار حساس و ظریف است و باید با دقت انجام شود. اما برش، دوخت و الگو و سایر کارها را بقیه انجام می‌دهند. ما در کارگاه انواع رومیزی بزرگ و کوچک، رانر (نوار باریک تزئینی) جلیقه، مانتو، سارافون، کوسن، کیف‌های سنتی و خلاصه هر چیزی را که پارچه داشته باشد، تهیه می‌کنیم.

 این تولیدکننده در مورد چگونگی ورودش به این حرفه می‌گوید: ابتدا آرایشگری می‌کردم و مدتی هم در کار پرورش گیاهان گلخانه‌ای بودم. از سر علاقه وارد این حرفه شدم تا تجربه جدیدی داشته باشم. خدا را شکر موفق شدم که از پس این کار بربیایم و الان راضی هستم. ضمنا در طراحی و تنوع نقش برای پارچه هم توانستم نوآوری‌هایی چه در نقش و چه در اجرا داشته باشم. این فعالیت‌ها جواب داد و توانستم تولیدات مناسب و مرغوبی داشته باشم.

ابزار کار

مواد اولیه و عمده این پیشه، پارچه کرباس است. به این دلیل که اگر پارچه پنبه‌ای نباشد مهر روی آن نمی‌نشیند. پارچه را هم به‌صورت کیلویی از اصفهان می‌خریم از قرار کیلویی 100هزار تومان. البته مقدار مصرف پارچه براساس سفارش‌های دریافتی تعیین می‌شود و بستگی به حجم سفارش دارد. به‌طور متوسط نیاز ما به پارچه ماهانه بین 100 تا 120کیلو است. ماده تولیدی دیگر انواع رنگ‌هاست که به‌صورت پودر است؛ با آب و بیندر (تثبیت کننده) و مواد نگه‌دارنده دیگر ترکیب می‌شود و به شکل دوغ درمی‌آید که روی پارچه ساده کار می‌شود. وسیله اصلی کار قلمکاری، مهر است.

مهر باید از چوب گلابی یا زالزالک باشد، در غیر‌این صورت ترک خورده و زود می‌شکند. مهرها دو گونه است؛ یکی دارای طرح‌های سنتی معمول و دیگری نقش‌هایی که خودمان طراحی می‌کنیم و سفارش می‌دهیم تا برای‌مان بتراشند. مهر معمولی 200 تا 300هزار تومان و یک مهر اعلا تا 2میلیون تومان قیمت دارد. همه وسایل و ابزار مورد نیاز را به‌طور عمده و یک‌جا از اصفهان تهیه می‌کنیم.

مجموعه فرهنگی و هنری

کارگاه کوچک قاسمی، فقط به پارچه قلمکار اختصاص ندارد و در آن سایر فعالیت‌ها مانند دوخت ودوز، پارچه‌بافی، گلیم و تابلو فرش هم انجام می‌شود. البته این قسمت توسط همکارم اداره می‌شود. در این کارگاه حدود 50نفر آموزش پارچه‌بافی دیده‌اند و 30نفر هم تابلوفرش کار کرده‌اند. عده‌ای رفته‌اند و برای خودشان کار می‌کنند و برخی دیگر به طور شراکتی که با هم کار می‌کنیم.

دوست دارم تعداد بیشتری را جذب این حرفه کنم تا تولیدات و تنوع کارها بیشتر و بهتر شود. دو ماه طول کشید تا کار یاد گرفتم و بلافاصله بعد از آموزش وارد گود شدم با سرمایه اولیه حدود 8-7میلیون تومان. اولش خیلی سخت بود، ولی چون تولید مناسب و با کبفیت را با استفاده از بهترین رنگ و پارچه ارائه دادم کار روی غلتک افتاد و استقبال خوبی هم شد. الان محصولات تولیدی کارگاه بیشتر به تهران، مشهد، کرج و رشت ارسال می‌شود و قصد دارم در آینده‌ای نزدیک طرح توسعه و ارتقای کارگاه را انجام دهم تا علاوه بر افزایش تولید، اشتغال‌زایی هم صورت گیرد.

این حرفه شغل خوب و جالبی است که می‌تواند بیشتر از اینها مورد توجه فعالان بازار قرار بگیرد. این را هم بگویم که برای شروع کار در حال حاضر، مبلغی بین 10 تا 12میلیون تومان کنار بگذارید. قیمت کارهای تولید شده متفاوت است. از 10هزار تومان جنس داریم تا بعضی سفارش‌ها که به بالای 200هزار تومان می‌رسد. در حال حاضر صفحه‌ای در شبکه اینستاگرام داریم که محصولات تولیدی را در آن به نمایش گذاشته‌ایم. اگر عنوان کلاته را به‌صورت فینگلیش جست‌وجو کنید صفحه ما را پیدا می‌کنید. در ضمن از طریق کانال تلگرام هم سفارش کار دریافت می‌کنیم.