نور فروشی در خیابان

چراغ، لامپ، لوستر و آویز از ملزومات اساسی و بی‌برو برگرد هر خانه و هر فضای مسقف است. خانه، اداره یا هر محیط دیگری بدون داشتن نور و چراغ مناسب قابل استفاده نیست. اهمیت این کالای لوکس به اندازه‌ای است که کمتر خانه‌ای پیدا می‌شود  نشانی از این آویزهای شیک و مجلسی در آن نباشد. دکوراسیون، نورپردازی و چیدمان اثاثیه منزل از عواملی هستند که نقش زیادی در طراحی داخلی منازل و محیط‌های اداری و تجاری ایفا می‌کنند. اصلا بدون لوستر انگار خانه چیزی کم دارد. کارگران فنی مهاجر لهستانی که 70سال پیش به ایران آمدند و به ساخت لوستر مشغول شدند، به سختی می‌توانستند وجود این حجم از فروشگاه‌ها و تولیدات انبوه را در ایران تصور كنند.

اما حالا با گذشت هفت دهه از ورود این کالای روشنی بخش که با هنر و صنعت آمیخته و زینت بخش خانه‌ها شده، برای خودش اعتباری کسب کرده و در بین صنوف دیگر عرض اندام می‌کند. گزارش ما را از راسته بازار 15خرداد غربی که بورس لوستر و روشنایی است به تفصیل بخوانید.

شروع کار

بازار لوستر 15 خرداد یکی از سه مرکز عمده تهیه و توزیع این کالای شیک و لوکس است. این مرکز یکی از قدیمی‌ترین مکان‌های تجاری تهران به حساب می‌آید. قدمت این بازار نورانی به اوایل دهه 40 خورشیدی می‌رسد که فعالیت خود را با 5-4 مغازه کوچک شروع کرد. به تدریج با توسعه شهرنشینی و افزایش جمعیت و به‌ویژه تغییر سبک زندگی، این صنف و بازار با رونق مواجه شد.

دیگر مراکز مربوط به این حرفه، یکی خیابان شریعتی است که اجناس سوپرلوکس و اشرافی عرضه می‌کند و دیگری خیابان لاله‌زار است که بیشتر حالت بورس وسایل الکتریکی  (کلید، پریز، دوشاخه، لامپ، سیم و کابل) دارد تا بازار تخصصی لوستر و آویزهای روشنایی. محدوده این بازار و نقطه شروعش از مسیر شرق به غرب، ابتدای سبزه میدان و چهارراه گلوبندک است. نقطه شروع این راسته، از این چهارراه است و بعد از طی مسافتی نه‌چندان کوتاه به چهارراه وحدت اسلامی  (شاپور سابق) منتهی می‌شود.

فاصله بین این دو چهارراه مرکز اصلی لوستر، کریستال، آینه و شمعدان پایتخت است که حجم زیادی از تولیدات این صنعت در این خیابان شلوغ و بی‌نظم به فروش می‌رسد. از همان ابتدای چهارراه گلوبندک چشمک‌های نور مغازه‌های لوستر و کریستال به چشم می‌آیند. جلوی ویترین نخستین مغازه‌های نزدیک به خیابان اصلی، ست لاله 6/2 میلیونی کنار آینه شمعدان 2 میلیونی با رنگ و لعاب فراوان خودنمایی می‌کند.

مغازه کناری لوستر 35 شاخه‌ای را به نمایش گذاشته که قیمت 25 میلیونی آن هر رهگذری را میخکوب می‌کند. داخل مغازه‌ها انواع و اقسام لوستر و آویز، چراغ‌های فانتزی با طرح‌ها و اندازه‌های کوچک و بزرگ به وفور یافت می‌شود. چیزی که بیشتر در این محل تجاری به چشم می‌خورد، وجود پاساژهای جدید و بازارچه‌های قدیمی است. در هر کدام از این دو گروه که مجموعه‌های فروشگاهی قرار دارند، انواع و اقسام تولیدات نوری و روشنایی را می‌توان پیدا کرد. البته تنوع محصولات جدید به اینجا هم کشیده شده و وسایل جدید تزئیناتی مثل گرامافون‌های چوبی که یکی دو چراغ به آن نصب شده، تلفن‌های مدل قدیمی و آب‌نماهایی که قابلیت رقص نور و بخار شدن را دارند، از تازه‌واردهای مغازه‌ها هستند.

قیمت این اجناس حجیم و سنگین بین 650 هزار تا یک میلیون برای گرامافون، 150 هزار تا 400 هزار تومان برای تلفن‌های قدیمی و 500 تا1/5 میلیون تومان برای آب‌نماها قیمت خورده است. فروشگاه‌های مدرن و تازه‌ساز کم نیستند  (مانند مجتمع عقیق) که بیشترآنها ظرف 15-10 سال اخیر راه‌اندازی و ساخته‌ شده‌اند. داخل این مغازه‌های فانتزی کالاهای سنگین‌تر و گران‌تر عرضه می‌شوند.

نمای بازار

همانطور که گفته شد قسمت غربی خیابان 15 خرداد مرکز خرید تخصصی لوستر و کریستال است. در این بازار انواع لوستر ریسه‌ای، شاخه‌ای، مدرن و فانتزی، برنزی، آلومینیومی، آویزی، سقفی، برگی، برنجی و انواع آباژور، استند و آب‌نما فروخته می‌شود. قیمت این محصولات بستگی به جنس، اندازه، کیفیت و مدل آن دارد. ارزان‌ترین جنس 80 هزار تومان و گران‌ترین 4 میلیون تومان است که گاهی تا بیش از 40 میلیون هم می‌رسد که مخصوص کارهای سفارشی و بسیار بزرگ است که اغلب توسط مالکان خانه‌های بسیار بزرگ چند هزارمتری و هتل‌ها خریداری می‌شوند.

بعد از رد شدن از جلوی چند مغازه، یکی از فروشنده‌ها که جوانی 32 ساله است نظرم را جلب می‌کند.مسعود مشغول جا به‌جا کردن وسایل ویترین است و با علاقه به سوالاتم پاسخ می‌دهد. مسعود هشت سال است که در این صنف به کار مشغول است؛ مثل همه فروشنده‌ها از کسادی و رکود بازار راضی نیست ولی می‌گوید به نسبت از بقیه صنوف بهتر است. دلیلش این است که لوستر و کریستال یک کالای کادویی است وعلاوه بر استفاده شخصی برای هدیه و چشم‌روشنی دادن به کار می‌رود. بهترین موقع فروش هم دوماه قبل از عید تا اواخر اسفندماه است.

البته دو، سه سالی هست که دیگر شب عید نداریم و برای بیان این وضعیت جمله جالبی را به کار می‌برد: برخلاف روشنایی کار و اجناس، بازار خاموش خاموش است. مسعود از تنوع و کیفیت کالاهای عرضه شده می‌گوید: نزدیک به 90 درصد تولیدات بازار، ایرانی است. مابقی چینی و ایتالیایی و کریستال‌ها به اندازه محدود آلمان و جمهوری چک. در این بازار همه جور لوستری پیدا می‌کنید و اگر برای خرید آمده باشید دست خالی برنمی‌گردید. از دسته‌بندی این کالاهای لوکس نورساز سوال می‌کنم؛ در جوابم می‌گوید: یک قاعده کلی در کار ما وجود دارد؛ هرچیزی که یک لامپ معمولی را از حالت ساده خارج کند، از نگاه ما لوستر است. حالا شما ببینید چقدر طرح و نقش در بازار وجود دارد.

به‌طور تقریبی بیش از 10 هزار مدل و طرح در اندازه‌ها و قیمت‌های گوناگون ساخته می‌شود. عباس که همکار مسعود در مغازه کناری است، از تقسیم‌بندی قیمت‌ها براساس سازنده‌ها توضیحاتی می‌دهد: کارهای ایرانی که در صدر کیفیت قرار دارند و از 200 هزار تا 10میلیون تومان متغیر است. البته اجناس متوسط و معمول که مردم بیشتر خواهانش هستند بین 400 تا 1/5 میلیون تومان قیمت دارد. جنس چینی هم از 200 هزار تا 5 میلیون خرج دارد. این را هم بگویم که لوستر 140 میلیون تومانی هم هست که مخصوص از ما بهتران است. همین لوسترهای دو طبقه و سه طبقه اکثرشان سفارشی است و قیمت زیادی دارد.

مواد اصلی این اقلام استیل، برنج و برنز است. کارهای سربی و آلومینیومی هم هستند ولی اکثریت با برنز و برنج است. لوسترها براساس مدل ساخت‌شان به شاخه‌ای و سانتی تقسیم می‌شوند. کوچک‌ترین لوستر چهار یا پنج شاخه است و به سه شاخه کمتر فانوس گفته می‌شود. چه در شاخه‌ای و چه در سانتی و فانوسی هیچ حد ومرزی در تولیدات نیست و تا دلتان بخواهد مدل برای فروش داریم.

مشتری‌ها

از عباس و مسعود که دو فروشنده قدیمی هستند از تعداد مشتریان می‌پرسم؛ به اتفاق در جوابم می‌گویند که از همه جای تهران و بیشتر شهرستان‌ها مشتری داریم و مختص به قشر خاصی نیستند. مسعود می‌گوید: یکی از کالاهای عرضه شده در این مرکز خرید، آینه و شمعدان است. این کالا مخصوص کسانی است که در شرف ازدواج هستند و زیاد اینجا می‌آیند. قیمت آینه شمعدان بنا به جنس، کیفیت و مدل، بین 800 هزار تا 3 میلیون تومان است. نمونه‌های سفارشی 5 و 7 میلیونی هم هست که در حد محدود تولید می‌شوند.

عباس هم به مسئله جالبی اشاره می‌کند: وقتی صحبت از رکود می‌شود، همه اجزای اقتصاد درگیر این مشکل می‌شوند و صنایع مرتبط بیشتر آسیب می‌بینند. به‌عنوان مثال وقتی ساخت و ساز مسکن کم می‌شود تقاضا برای محصولات و لوازم منزل هم پایین می‌آید. لوستر، آباژور و کریستال از اثاثیه اصلی و ضروری منزل هستند و وقتی تقاضایی برای خرید نباشد، روی تولید هم تاثیر مستقیم می‌گذارد. یا بالا رفتن سن ازدواج تاثیر مستقیم و قابل ملاحظه‌ای روی تولید و فروش دارد. همه اینها از عوامل کسادی بازار است.

خدمات

این راسته بازار خدمات مناسبی را به نسبت محصولات مورد عرضه‌اش ارائه می‌دهد. خدماتی مثل نصب و تعمیرات و مشاوره برای خرید. در کنار فروشنده‌ها، نصاب‌ها هم حضور دارند و برای نصب لوسترها و سایر اقلام نوری از طرف فروشگاه‌ها به محل فرستاده‌ می‌شوند. هزینه ایاب و ذهاب و اتصال با توجه به کالای خریداری شده و محل نصب تعیین می‌شود که از قرار بین 25 تا 200 هزار تومان است. ضمن اینکه برخی از مغازه‌های 15 خرداد، قسمتی را به خدمات فنی و تعمیرات اختصاص داده‌اند. علاوه بر تعمیر و رفع نقص، خدماتی مثل تغییر رنگ، سفید کردن، تعویض لامپ و مانند اینها انجام می‌شود.

بنا بر اعلام شهرداری تهران، ظاهرا قرار است حدفاصل این دو چهارراه به صورت سنگفرش و پیاده‌راه دربیاید و به همسایه بغلی‌اش، سبزه‌میدان متصل شود. این خبر موجب خوشحالی بعضی از کسبه شده و از این اتفاق استقبال کرده‌اند. این مسئله باعث بازسازی و ترمیم محلی شده و به امر نظافت عمومی توجه بیشتری خواهد شد. رضا یکی از فروشنده‌ها می‌گوید: وضعیت حمل ونقل عمومی در این منطقه افتضاح است. خودتان که می‌بینید؛ ماشین و موتور و آدم به هم پیچیده‌اند.

مهم‌ترین نیاز این محل یک پارکینگ درست و حسابی است و این موضوع را به مسئولان شهرداری هم منتقل کرده‌ایم. آنها هم در جواب ما گفته‌اند که در حال مکان‌یابی هستند تا پارکینگ طبقاتی احداث کنند. فعلا خبری از سنگفرش و پارکینگ نیست، ولی خبر جلوتر از اقدام به اینجا رسیده است.

نشان‌ها

تولیدات ایرانی که در این منطقه تجاری فروخته می‌شوند، بیشتر در همین تهران ساخته می‌شوند. به غیر‌از پایتخت، کارگاه‌های زیادی در اطراف تهران و کرج فعال هستند که مطابق سفارش‌های دریافتی کار می‌کنند.اصفهان، تبریز و اراک هم تولیدات خوبی دارند که بعضی از کارهای‌شان صادر هم می‌شود. بازار صادراتی ایران، کشورهای عربی حوزه خلیج‌فارس، آلمان، اتریش، مصر، جمهوری آذربایجان، ارمنستان و گرجستان، روسیه، هند و پاکستان و کشورهای آسیای میانه هستند.

به‌طور کلی در تجارت جهانی لوستر و کریستال ایتالیا اول است و ایران در جایگاه دوم قرار دارد. به تازگی ترک‌ها با استفاده از مدل‌های ایتالیایی و آلمانی و تولید تحت لیسانس، حرکت‌هایی را شروع کرده‌اند ولی کیفیت کارشان به پای ایران نمی‌رسد. جنس چینی هم مثل سایر اقلام همه جا پیدا می‌شود.