چگونه می‌توان در آموزش و تربیت دانش‌آموزان موفق بود؟

امروزه یکی از موضوعات چالش‌برانگیز در حوزه آموزش و پرورش، به‌ویژه در ایران، کیفیت تدریس معلمان است. منظور از کیفیت تدریس، میزان موفقیت معلم در انتقال پیام‌های مرتبط با موضوعات درسی به دانش‌آموز است که بیش از هر چیز به روش تدریس بستگی دارد. روش‌های تدریس تا آنجا در امر آموزش اهمیت دارند که برخی دانشمندان علوم تربیتی تسلط بر این روش‌ها و مهارت‌ها را مهم‌تر از دانش و اطلاعاتی می‌دانند که قرار است آموزش داده شوند. تدریس، امری ثابت و لایتغیر نیست بلکه بنابر تحولات در حوزه‌های مختلف، متحول می‌شود و از این منظر، ضرورت دارد که معلمان به‌صورت مداوم در روش تدریس خود بازنگری داشته و از روش‌های جدیدتر و موثرتر و متناسب‌تر با امکانات روز استفاده کنند.

گذشته از این، مفهوم «درجه آموزش‌پذیری» افراد نیز باید مورد توجه معلمان قرار بگیرد. همه دانش‌آموزان و دانشجویان فضای ذهنی و لایه‌های فکری و شخصیتی یکسانی ندارند که صرفا با یک روش بتوان آنها را تحت آموزش قرار داد. انعطاف در روش تدریس و استفاده از روش‌های متنوع میزان موفقیت در تعلیم و تربیت را بسیار افزایش می‌دهد. برای آشنایی با انواع روش‌های تدریس در اینجا به مهم‌ترین آنها اشاره‌ای مختصر داریم:

سخنرانی؛ روشی است که معلم یا استاد از طریق آن مفاهیم و حقایق درس را به‌طور شفاهی ارائه می‌کند.البته مفهوم ارائه در اینجا بسیار وسیع‌تر از بیان شفاهی محض است. مباحثه؛ در این روش دانش‌آموز و دانشجو اغلب به طرح سوال می‌پردازد و معلم یا استاد پاسخ سوالات او را می‌دهد. در این روش، تاکید بیشتر بر یادگیری دانش‌آموز است و نه بر تدریس معلم. در این روش، همزمان دو بعد از آموزش تحقق می‌یابد: نخست، موضوع درس آموزش داده می‌شود و دوم، توانایی بالقوه دانش‌آموز تقویت می‌شود.

وانمود کردن؛ روشی است که در آن دانش‌آموز در موقعیتی قرار می‌گیرد و در آن موقعیت به ایفای نقش می‌پردازد و از این طریق مفهوم یا موضوعی را که با آن موقعیت مرتبط است درک می‌کند. انجام دادن، نگاه کردن، یاد گرفتن؛ این روش حاصل تحقیقات موسسه آموزش ملی علوم رفتاری کاربردی ایالات متحده است که براساس آن دانش‌آموز در چارچوب اهداف یادگیری در گروه‌های کوچک به فعالیت‌های مشخص پرداخته و با دقت در نتایج یا پیامدهای آن فعالیت‌های مفاهیم مورد نظر را درک می‌کند. تدریس مبتنی به فناوری اطلاعات؛ در این روش، محیط آموزشی از محدوده مدرسه فراتر رفته و دانش‌آموزان در بازه زمانی و مکانی گسترده‌ای می‌توانند آموزش ببینند.

دبیر دبیرستان‌های تهران