قوانین محتوایی در تبلیغات بازرگانی، اینفلوئنسری و حوزه گردشگری در ایران

مرکز پژوهش های مجلس در گزارشی به قوانین محتوایی در تبلیغات بازرگانی در ایران پرداخته است. این گزارش به موضوعات مختلفی مانند تعریف تبلیغات بازرگانی، بررسی خلأهای موجود درزمینه قانون گذاری در صنعت تبلیغات و قوانین موجود در سایر کشورها پرداخته و درنهایت پیشنهادهایی را برای مقابله با خلأهای موجود در این صنعت ارائه داده است.

مرکز پژوهش های مجلس درباره مفهوم تبلیغ و زوایای مختلف تبلیغات گزارشی جامع منتشر کرده. در بخشی از این گزارش به مفهوم تأیید در تبلیغات اشاره شده است. به گفته مرکز پژوهش ها، «تأیید در تبلیغات» به  مفهومی گفته می شود که فرد تبلیغ کننده (معمولاً افراد مشهور و سرشناس) آن را برای معرفی محصول یا خدمات و درنهایت تأیید آن به کار می برد. ماده پیشنهادی مرکز پژوهش ها برای تأییدکننده های تبلیغاتی این است که آنان ضمن رعایت قوانین و مقررات تبلیغاتی، باید به طور مشخص و شفاف تبلیغی بودن محتوا را با به کارگیری علامت های مشخص به مخاطب اطلاع دهند و ماهیت تبلیغاتی اطلاعات مطرح شده را افشا نمایند. همچنین تأییدکنندگان باید مخاطب را از وجود هرگونه قرارداد مالی با تولیدکنندگان مطلع سازند.

افراد زیر ۱۸ سال نباید اینفلوئنسری کنند 

مورد دیگری که در ماده های پیشنهادی این نهاد اهمیت دارد، ممنوعیت استفاده از افراد زیر ۱۸ سال به عنوان اینفلوئنسر در تبلیغات است. پیشنهاد ذکرشده در گزارش مرکز پژوهش ها درخصوص نقض این مورد، محکوم شدن به محرومیت دوساله از هرگونه فعالیت تبلیغاتی به عنوان اینفلوئنسر است. 

ممنوعیت هرگونه تبلیغات راجع به مهاجرت

طبق گزارش منتشرشده توسط مرکز پژوهش ها، هرگونه تبلیغ درباره مهاجرت به دلیل بالابردن آمار مهاجرت ممنوع است. ماده پیشنهادی این نهاد برای جلوگیری از مهاجرت، ممنوعیت هرگونه تبلیغات راجع به مهاجرت، خرید ملک، تحصیل، سرمایه گذاری، اخذ اقامت و ویزا در خارج از کشور در کلیه رسانه ها و به هر شیوه صریح یا ضمنی است. 

تبلیغات در حوزه گردشگری مستلزم اخذ مجوز است

طبق این گزارش، وجود فناوری های جدید و ابزارهای مختلف مانند گوشی، تبلت و… میزان دسترسی پذیری عمومی به تبلیغات حوزه گردشگری را افزایش داده است. این اتفاق باعث شده دو معضل کلیدی درزمینه تبلیغات گردشگری شکل بگیرد؛ اول، تضییع حقوق مصرف کننده به دلیل سوءاستفاده ارائه دهندگان خدمات سفر در فضای مجازی و دوم، آسیب به مقاصد و جاذبه های گردشگری به دلیل استقبال زیاد که فراتر از ظرفیت آن مقصد یا جاذبه گردشگری باشد. در این گزارش، ماده پیشنهادی ارائه شده برای این معضلات، امکان پذیری هرگونه فعالیت در حوزه تبلیغات درزمینه گردشگری در چهارچوب مقررات این حوزه و اخذ مجوز از وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی است. 

تبلیغات ناخواسته و ایجاد مزاحمت برای کاربران 

براساس این گزارش، گسترش استفاده کاربران از اینترنت این بستر را فراهم کرده است که تأمین کنندگان آگهی بدون اجازه و یا رضایت مخاطبان، پیام های تبلیغاتی را برای آنان ارسال کنند. این اتفاق ضمن ایجاد مزاحمت برای کاربران، حریم خصوصی آن ها را نیز به خطر می اندازد.

تبلیغات ناخواسته فقط آزاردهنده نیستند، بلکه ممکن است با خطرات و آسیب های جدی برای شخص دریافت کننده تبلیغ به همراه باشند. برای مثال، برخی از این تبلیغات در فضای الکترونیکی تبلیغ با هویت مجهول و ارسال تبلیغات ناخواسته ممکن است همراه با بدافزارهایی باشند که پس از کلیک روی آن، رمزهای عبور کاربران را دزدیده و بدافزارهای مزگذاری شده ای را به طور پنهانی  فعال کنند. ازاین رو، ماده پیشنهادی مرکز پژوهش ها برای جلوگیری از وقوع چنین اتفاقاتی، گرفتن رضایت مخاطب تبلیغ قبل از ارسال هرگونه پیام تبلیغاتی از طریق هر نوع از رسانه ها و ابزار الکترونیکی مانند آدرس الکترونیکی و مخابراتی مانند پیامک است. 

لزوم قابل شناسایی بودن ارتباطات بازاریابی در تبلیغات

طبق این گزارش، تبلیغات در مفهوم کلی آن به معنای جلب توجه کردن است و قصد دارد توجه مخاطب را به سمت محصول، خدمت یا ایده مورد نظر متمرکز کند. دستورالعمل تبلیغات تجاری در دستورالعمل رسانه های صوت و تصویر فراگیر ۱۴۰۰ در بند ۳، تبلیغات را این گونه تعریف کرده است: «محتوای ارتباطات تجاری که به صورت صریح، خرید یا استفاده از یک خدمت یا محصول را ترویج می دهد.» همچنین کلیه پیام ها و آموزه هایی که بدون ذکر صریح تبلیغ بودن آگهی با انگیزه بازرگانی منتشر می شوند، در حکم تبلیغ بازرگانی بوده و مشمول احکام تبلیغات بازرگانی هستند.

این گزارش درخصوص تمییز آگهی تبلیغاتی از سایر آگهی ها نیز مواردی را مطرح کرده است. از آنجایی که بخشی از مخاطبان این آگهی ها کودکانی هستند که از قابلیت درک و تمییز اهداف نهفته در آگهی برخوردار نیستند، ممکن است مورد سوءاستفاده توسط تأمین کنندگان آگهی قرار بگیرند. کشور انگلیس در ماده ۲.۱ از مجموعه تبلیغات غیرپخشی خود گفته است: «ارتباطات بازاریابی باید به وضوح قابل شناسایی باشد.» همچنین در ماده ۲.۴ از مقررات این کشور نیز آمده است: «بازاریابان باید به وضوح بیان کنند که خبر-آگهی ها ارتباطات بازاریابی هستند.» 

به طور کلی کمبود قوانین و مقررات مشخص در بخش های مختلفی از تجارت الکترونیکی ازجمله بخش تبلیغات، یکی از معضلات این حوزه در کشور است. این درحالی است که کشورهای خارجی در قانون گذاری تبلیغات بازرگانی به دستاوردهای قابل توجهی دست پیدا کرده اند. برای مثال، پارلمان فرانسه در هفته گذشته به لایحه ای رأی داد که راه را برای برخورد قانونی با تخلف های اینفلوئنسرهای فعال در شبکه های اجتماعی هموار می کند. طبق یکی از بندهای این لایحه، اینفلوئنسرها درصورت تبلیغ برخی محصولات همچون لوازم آرایشی باید روشن کنند که آیا از ابزارهای روتوش چهره و یا فیلترهای تصویر استفاده کرده اند یا خیر.