جنگ و رسانه

دومین هفته جنگ اسرائیل علیه ایران، با پیوستن واشنگتن به این کارزار جنگی ادامه یافت. آمریکا در بامداد یکشنبه، اول تیرماه به سه سایت هسته ای ایران حمله کرد و بمب افکن های B-2 نیروی هوایی ایالات  متحده با 12 بمب سنگرشکن، سایت فردو را مورد هدف قرار دادند. همزمان موشک های کروز از زیردریایی های آمریکا به سمت دو سایت نطنز و اصفهان شلیک شد. «دونالد ترامپ» ساعاتی بعد در سخنرانی خود در کاخ سفید، این حمله را «یک موفقیت نظامی چشمگیر» خواند و مدعی شد که سایت های هسته ای ایران «به  طور کامل نابود شده اند.» از آنجا که تاسیاست فردو در زیر کوه قرار گرفته است، نمی توان حدس زد که این حملات چقدر کارگر بوده اند و تا چه اندازه خسارت وارد کرده اند. هرچند بخش زیادی از این اظهارنظر نمایشی رئیس جمهور آمریکا را همچون موارد گذشته می توان به پای شخصیت خودشیفته او گذاشت.

با وجود آنکه تهران پیشتر تهدید کرده بود که در صورت ورود واشنگتن به جنگ، پایگاه های آمریکا در منطقه را هدف خواهد گرفت و تنگه هرمز که یک چهارم نفت جهان (و همینطور 20 درصد گاز طبیعی جهان) از این آبراهه عبور می کند را خواهد بست، اما فعلا به محکومیت این اقدام تجاوزکارانه و پیگیری حقوقی آن در مجامع بین المللی، بسنده کرده و در عوض، حملاتش را به سرزمین های اشغالی شدت بخشیده است. رسانه های آمریکایی، از جمله نشریه «فارن افرز»، ادعا کرده اند که واشنگتن به تهران پیام داده که این حملات، سقف دخالت آمریکا خواهد بود، مشروط بر آنکه ایران واکنشی نشان ندهد.

به جرأت می توان گفت که این روزها علاوه بر جنگ نظامی با جنگ رسانه ای هم روبه رو هستیم و همچنین با دو جریان متفاوت رسانه ای از جنگ اسرائیل علیه ایران؛ یک سو، رسانه های جریان اصلی غرب هستند که همچون دولت های متبوع شان، حتی از محکومیت تجاوز غیرقانونی به خاک ایران، طفره رفته اند و همین طور رسانه های فارسی زبان خارج از کشور، همچون «ایران اینترنشنال» که در حکم پروپاگاندای اپوزیسیون و ستون پنجم دشمن، رفتار می کنند. سوی دیگر میدان، جریان رسانه ای داخل ایران، شامل صداوسیما، مطبوعات و... هستند که نتوانسته اند آنچنان که باید و شاید نیازهای خبری جامعه را در روزهای گذشته پوشش دهند. اساتید ارتباطات در طول سال های اخیر بارها نسبت به از دست رفتن مرجعیت رسانه ای ایران، هشدار داده اند و آن را حلقه مفقوده نظام حکمرانی کشور می دانند. شاید مسئولان رسانه ملی این گزاره را نپذیرند، اما واقعیت امر، چیز دیگری است و به  طور کلی، انتقادی که می توان نسبت به پیامدهای این رویکرد رسانه ای در ایران داشت، همین خارج شدن مرجع رسانه ای به خارج از کشور است که نمود آن در بزنگاه های حساسی، نظیر همین جنگ، بروز و ظهور می یابد. نباید اجازه دهیم که مرجعیت رسانه ای کشور، بیش از این از دست برود تا رسانه های جعلی، مثل «ایران اینترنشنال» مجال عرضه پیدا کنند. رسانه هایی که نه بر پایه روزنامه نگاری و جریان آزاد اطلاعات، بلکه در قالب پروپاگاندای رسانه ای و در زمینه جنگ روانی، فعالیت می کنند. به تعبیر «برتولت برشت» نمایشنامه نویس آلمانی، «آن کسی که حقیقت را نمی داند ابله است، ولی آن کس که می داند و آن را پنهان کرده است، جنایتکار است.»

همانطور که اساتید روزنامه نگاری و ارتباطات می گویند، برای بازگرداندن مرجع رسانه ای به داخل ایران، لازم است که سیاست فیلترینگ را کنار بگذاریم، فضای رسانه ای کشور را باز کنیم و امکان طرح صداهای مختلف و مستقل در رسانه ها را فراهم نماییم. متاسفانه صداوسیما همچنان تحلیل را فدای ایدئولوژی می کند و با گذشت 11 روز از حمله اسرائیل به ایران کماکان به روایت رسمی جنگ، اکتفا کرده است. ایران برای تمامی ایرانیان، فارغ از هر قوم و قبیله ای و هر فکر و عقیده ای، وطن است. رسانه ملی را محدود به جریان سیاسی خاصی ندانیم. اگر صداوسیما، خود را رسانه ملی می نامد، باید علاوه بر همفکران سیاسی به حضور صداهای مستقل و منتقدان میانه رو نیز اهمیت دهد؛ وگرنه رسانه ملی، رسانه دولتی می ماند. حمله اسرائیل به ساختمان شیشه ای صداوسیما در روز دوشنبه 26 خردادماه، به روشنی نشان داد که رسانه در زمان جنگ چقدر اهمیت دارد و مخصوصا در جنگی که نه روی زمین بلکه در آسمان جریان دارد، آگاهی افکار عمومی از واقعیت رسانه تا چه اندازه لازم و ضروری است.

حالا که در این جنگ نابرابر و ناعادلانه، یک سو ما ایستاده ایم و سوی دیگر تمامی دنیا، باید بیش از پیش به جلب نظر افکار عمومی در ایران و جهان توجه کنیم. نباید با محدودکردن اینترنت، فضای گفت وگوی ملی و مسیرهای تاثیرگذاری فعالان مدنی بر افکار عمومی را مسدود کنیم. متاسفانه به نظر می رسد فقدان رسانه های بین المللی و خبرنگاران غربی، به زیان منافع ملی ایران در روایت نگاری جنگ تمام شده است. این روزها که عرصه وحدت و تجلی همبستگی مردم است، می توان با دعوت از خبرنگاران و روزنامه نگاران بین المللی، صحنه های رشادت و ایستادگی ملی ایرانیان را در چشم جهانیان به تصویر کشید. این یادداشت را با یاد سوزان تن های بی گناهی تمام می کنم که ناجوانمردانه با دشنه دشمن، جان شان را از دست دادند و از میان ما رفتند. «ما جدا گریه کنان، ابر جدا، یار جدا». زنده باد ایران!