۱۵ میلیارد یورو گم شد

فرصت امروز: یکی از مهم ترین چالش های این روزهای اقتصاد ایران، بازگشت ارز حاصل از صادرات به چرخه اقتصادی است. در یک سوی این کارزار، بخش خصوصی و صادرکنندگانی ایستاده اند که نسبت به سیاست های ارزی دولت انتقاد دارند و معتقدند این دستورالعمل های ارزی دست و پای صادرکنندگان را بسته است، چنانچه همین چند روز قبل، محسن جلال پور رئیس پیشین اتاق بازرگانی ایران با انتقاد از رویه دولت اعلام کرد که به دلیل مشکلات قوانین داخلی کشور، ترجیح می دهد مثل خیلی دیگر از تجار بزرگ، دست از صادرات بکشد. در مقابل اما بانک مرکزی معتقد است خیلی از صادرکنندگان، دلار دولتی گرفته اند و ارز حاصل از صادرات خود را به چرخه اقتصادی کشور بازنگردانده اند.

در واپسین روزهای فروردین ماه امسال بود که دولت با تغییر سیاست های ارزی خود تصمیم گرفت صادرکنندگان و واردکنندگان ارز مورد نیاز و صادرات خود را در بازار ثانویه معامله کنند. بر این اساس، قرار بود تا صادرکنندگان غیرنفتی ارز صادراتی خود را در سامانه نیما به فروش برسانند و در مقابل واردکنندگان نیز بتوانند برای تامین ارز موردنیاز خود از طریق همین سامانه که نرخ ارز در آن پایین تر از بازار آزاد بود، اقدام کنند.

با اجرای این سیاست ارزی به تدریج میزان ورود ارز به سامانه نیما افزایش یافت، اما معافیت هایی که برای برخی صادرکنندگان در نظر گرفته شده بود، موجب شد تا به اندازه انتظار، ارز وارد این سامانه نشود. به همین خاطر، دولت از میانه مردادماه تصمیم گرفت تا با لغو معافیت ها، همه صادرکنندگان ارزی را مجاب کند ارز خود را به جای محل های دیگر در سامانه نیما بفروشند تا علاوه بر تأمین ارز موردنیاز برای واردکنندگان، ورود ارز به این سامانه نیز افزایش یابد و از ایجاد التهابات ارزی در بازار جلوگیری شود. با اعمال این سیاست ، حجم ورود ارز حاصل از صادرات رفته رفته افزایش یافت، اما با این همه، حجم بزرگی از ارز صادراتی به سامانه نیما بازنگشت.

مناظره داغ تلویزیونی درباره ارز صادراتی

این چالش، این هفته در برنامه گزارش خبری شبکه دوم سیما نیز مورد بحث قرار گرفت و حسین سلاح ورزی، نایب رئیس اتاق بازرگانی ایران و مهدی کسرایی پور، مدیرکل سیاست ها و مقررات ارزی بانک مرکزی دیدگاه خود را مطرح کردند و محمدرضا پورابراهیمی، رئیس کمیسیون اقتصادی مجلس نیز روی خط تلفنی این برنامه آمد.

به گزارش خبرآنلاین، کلیت این بحث تخصصی درباره گلایه های صادرکنندگان درباره بخشنامه های ارزی دولت بود. البته پورابراهیمی بیشتر به عنوان حکم و ناظر سوم این گفت وگو معتقد بود که تعدد دستورالعمل های ارزی مشکلاتی را برای صادرکنندگان ایجاد کرده است. او گفت که دولت در سال ۹۸ باید دلار را تک نرخی کند و صادرات به کشورهای همسایه همچون افغانستان و عراق که بزرگترین شرکای تجاری ما هستند باید بر پایه ریال یا ارز این کشورها باشد.

رئیس کمیسیون اقتصادی مجلس همچنین از دلار ۴۲۰۰ تومانی انتقاد کرد و گلایه داشت که چرا شبه دولتی های حاکمیتی مثل شرکت های پتروشیمی که زیر نظر نهادهای نظامی، صندوق های بازنشستگی و ارگان های دولتی هستند، دلارهای شان را در سامانه نیما عرضه نمی کنند؛ نکته ای که امید قالیباف، مجری برنامه هم به آن اشاره کرد، اما نماینده بانک مرکزی در مقابل از پتروشیمی ها تشکر کرد و گفت که آنها تنها شرکت هایی بوده اند که بعد از سیاست ارزی مردادماه دولت، در سامانه نیما عرضه دلار داشته اند.

بخش جنجالی و جالب این ماجرا، جایی بود که سلاح ورزی تاکید داشت به دلیل سخت گیری های انجام گرفته از سوی بانک مرکزی، تجار شناسنامه دار سعی کرده اند صادرات نداشته باشند؛ اینکه فروش دلارهای صادراتی با قیمت دلار نیمایی به صرفه نیست و باید دولت نرخ ارز سنا یا نرخ کف بازار را برای آنها در نظر بگیرد. او البته در حرف هایش تاکید کرد که با این شرایط سخت و تا پایان امسال درآمدهای صادراتی کشور از بخش غیرنفتی کاهشی چشمگیر خواهد داشت و دولت باید بگذارد صادرکنندگان دلارهای شان را با نرخی بالاتر از نرخ نیمایی بفروشند.

در این میان، آماری که نماینده بانک مرکزی اعلام کرد، جالب و باورنکردنی بود. او یکبار از آمار ۶میلیارد دلاری صادرات ارزی سخن گفت که به کشور برنگشته است و در پاسخ به سلاح ورزی هم گفت: «صادرکننده ای ۱۲۳ میلیارد دلار از سامانه نیما و ارز پایه ۴۲۰۰ تومانی برای تولید محصولات صادراتی اش ارز گرفته در طول شش ماهه نخست، اما می دانید حتی یک ریال ارز به کشور وارد نکرده است؟»

آمار شوک برانگیزی که هر چقدر نماینده بخش خصوصی درباره دشواری برگرداندن پول به کشور سخن بگوید، باز هم قابل قبول نیست و البته با اصرار سلاح ورزی بر جایگزینی رقم ارز بازار به عنوان نرخ ورود ارز صادرکننده بخش خصوصی نیز در تناقض است، به طوری که مجری برنامه هم با اشاره به شرایط سخت تحریم های اقتصادی کشور، این حرکت صادرکنندگان را به باد انتقاد گرفت؛ اینکه آنها دلارهایی که بر پایه مبالغ سوبسیدی گرفته اند و برایش از معافیت های مالیاتی برخوردار شده اند را به این بهانه که قیمت بازار بالاتر از دلار دولتی است به کشور وارد نکنند، رفتاری است نابخشودنی.

البته نماینده بانک مرکزی در همین برنامه آماری ارائه داد که نشان می دهد تفاوت نرخ دلار نیمایی با کف بازار دلار آزاد هم مبنای عدم بازگشت این دلارها نبوده است. کسرایی پور گفت: «در میانه مرداد که سیاست های ارزی جدید دولت اعلام شد، تقریبا نرخ برابری دلار نیمایی و بازار آزاد در یک نقطه بود اما باز هم شاهد بودیم این بازگشت دلارهای صادراتی و عرضه در سامانه نیما رخ نداد.» گفته هایی که ضرورت شفاف سازی بانک مرکزی در برخورد با تجار متخلف را به اثبات می رساند.

۱۵ میلیارد یورو گم شده است

اما از مجموع حدود ۲۸ میلیارد یورو صادرات غیرنفتی ایران در هشت ماهه نخست امسال، تکلیف بیش از ۱۵ میلیارد یورو از ارز حاصل از صادرات که براساس قوانین قرار بوده به سامانه نیما بیاید، هنوز مشخص نیست. به گزارش ایسنا و براساس تازه ترین آمار بانک مرکزی، حجم معاملات در سامانه نیما از نیمه مردادماه امسال تاکنون، بیش از ۱۰ میلیارد و ۵۰۰ میلیون یورو بوده که در این میان سهم ورود ارز حاصل از صادرات به این سامانه 5میلیارد و ۶۲۴میلیون یورو بوده است.

عبدالناصر همتی، رئیس کل بانک مرکزی نیز حدود دو هفته پیش اعلام کرد که میزان ورود ارز به این سامانه از ابتدای سال جاری تاکنون حدود 7میلیارد یورو بوده است.

این در حالی است که براساس آمار گمرک ایران از صادرات غیرنفتی در هشت ماهه نخست سال جاری، حجم صادرات غیرنفتی ایران در این مدت ۲۷ میلیارد یورو بوده است که در واقع ۲۰ میلیارد یورو از آن وارد سامانه نیما نشده است.

همتی همچنین از صادرکنندگان خواست تا در این شرایط اقتصادی، به کمک اقتصاد کشور بیایند و کمک حال دولت و بانک مرکزی باشند؛ در واقع تاکید وی بر ورود ارز حاصل از صادرات به سامانه نیما بود.

بانک مرکزی در ماه های گذشته توانست تا با اعمال سیاست های ارزی جدید، بازار ارز را کنترل کرده و از التهابات این بازار بکاهد؛ موضوعی که مورد تایید قریب به اتفاق مسئولان دولتی و فعالان بخش خصوصی است، اما در زمینه برنامه ریزی های اقتصادی یک دست صدا ندارد و همه افراد و نهادهای مرتبط با اقتصاد باید برای رشد آن بکوشند.

نکته مهمی که در این میان وجود دارد، اظهارات اخیر مدیرکل سیاست ها و مقررات ارزی بانک مرکزی است که گفته تنها ۵.۷ میلیارد یورو به سامانه نیما وارد شده که این رقم تنها حدود ۲۷درصد ارز حاصل از صادرات است. کسرایی پور با اشاره به اینکه اکنون مبنای قیمت گذاری گمرک، نرخ ارز در سامانه نیما است، گفته است: براساس آمار هشت ماهه گمرک، حدود ۲۷.۸ میلیارد یورو صادرات غیرنفتی داشتیم که از این مبلغ، ۶.۴میلیارد یورو مربوط به میعانات گازی است و ۲۱.۴ میلیارد یورو نیز ارزش بقیه کالاهای صادراتی است.

به این ترتیب، با توجه به اینکه ۵.۷ میلیارد یورو ارزی بوده که از محل صادرات ایران وارد سامانه نیما شده، ۱۵.۷ میلیارد یورو از ارز صادراتی ایران که قرار بوده وارد سامانه نیما شود، بلاتکلیف است و مشخص نیست به کدام محل رفته است.

این موضوع را رئیس کل بانک مرکزی نیز بر آن تاکید داشت که مابقی ارز حاصل از صادرات که قرار بوده به سامانه نیما بیاید، مشخص نیست به کجا رفته است. البته براساس قوانین، صادرکنندگان سه ماه فرصت دارند ارز حاصل از صادرات را به کشور برگردانند و شاید این رقم تغییر کند، از سوی دیگر، بخشی از صادرات هم به عراق و افغانستان به صورت ریالی انجام شده است، اما نکته مهم این است که از ابتدای امسال تاکنون ۱۵.۷ میلیارد یورو از ارز حاصل از صادرات به چرخه اقتصادی کشور بازنگشته است.