تلفیق آموزش های نوین با فناوری های سه بعدی

هر زمان که از تکنولوژی و نقش و ارتباط آن با آموزش سخنی به میان می آید، استفاده از آموزش مجازی و سی دی های آموزشی به ذهن افراد متبادر می شود. آشناترین و متداول ترین شیوه استفاده از تکنولوژی برای افراد جامعه، استفاده از لابراتوآرهای زبان، هدفون ها و کامپیوتر است. درحالی که در جوامع صنعتی، استفاده از پدیده نسبتاً نوظهور شبیه سازی (Simulation) گام را فراتر نهاده و به جای آموزش نظری صرف، افراد را با محیط کار و اتفاقات واقعی آن آشنا می سازد.

این نوع آموزش برای مخاطب یادآور صفحه داشبورد آموزش خلبانان یا ایجاد فضای خلاء و بی وزنی برای فضانوردان بوده و درک آن ملموس تر است. دیگر مورد متداول استفاده از مانکن های منعطف و دارای قابلیت های نسبتاً زیاد در آموزش امور پزشکی و درمانی (پرستاری، مامایی و کمک های اولیه) است که امر آموزش را تسهیل و اثربخش تر کرده است.

در واقع این نحوه آموزش، آموختن تئوری از پشت میز و صندلی را به آموزش عملی و کاربردی نزدیک تر کرده و در مقایسه با آموزش سنتی برای یک فرد در شرایط یکسان، اثربخشی آموزش را به مراتب افزایش داده است.

شیوه آموزشی که تاکنون در خصوص آن صحبت کردیم، استفاده از ابزارهای فیزیکی مشابه موجود در محیط کار بود که در سال های اخیر کم و بیش از آنها استفاده شده است.

امروزه آموزش جهش چشمگیر دیگری به جلو داشته و استفاده از ابزارهای شبیه سازی نیز به کمک شیوه های آموزشی موجود آمده است. در این راستا، تیمی از محققان و متخصصان شاخه های مختلف لازم است تا بتوانند شرایط را به گونه ای بسیار نزدیک به واقعیت شبیه سازی کنند. این آموزش ها، شبیه سازی سه بعدی محیط کار را برای کارآموز فراهم آورده و به او این امکان را می دهند که پیش از قرار گرفتن در فضای واقعی محیط کار، با ابزارهای کار آشنا شده و هرگونه مهارت فیزیکی مورد نیاز را تمرین کرده، کنش و واکنش حرکات در محیط کار را مشاهده کرده و اثرات هر گونه فعالیت فیزیکی در این محیط را به طور کامل درک و لمس کند.

برای طراحی محیط شبیه سازی شده حداقل به همکاری متخصصان از شاخه های 1) شغل و پیشه مورد نظر، 2) رشته کامپیوتر و 3) متخصصان شبیه سازی نیاز است که اولی بتواند نسبت به بیان و توصیف شرایط مختلف هر وظیفه و نتایج آن اقدام نموده و تحلیل گر و کد نویس و متخصص شبیه سازی، محیط را به زبان و در محیط نرم افزاری مناسبی طراحی و مستقر سازند. در این شیوه یادگیری، کارآموز با لباس کار و شرایط منطبق با محیط کار در مقابل مانیتورهای بزرگ قرار گرفته و با استفاده از دکمه ها یا فرمان و دنده ها، وظایفی را که در محیط کار به او محول می شود را انجام می دهد. 

پیاده سازی این رویه آموزشی منافع و دستاوردهای بسیاری دارد که از آن جمله می توان به کاهش صدمات جسمی حاصل از اشتباهات انسانی، افزایش ایمنی محل کار، کاهش هزینه های ضایعات، اتلاف و شکست های ناشی از خطا در انجام وظیفه... اشاره کرد. صدمات انسانی در بسیاری از مشاغل به هزینه های جبران ناپذیر معنوی و مادی منتهی می شود که این گونه آموزش ها تا حدود زیادی قادر به پیشگیری و کنترل آن می شوند. گرچه تنها پیشگیری از هزینه های معنوی و کاهش صدمات به سرمایه انسانی، می تواند دلیل کافی برای اجرای این نوع آموزش ها باشد.

با توجه به مزایای این نوع آموزش، تمرکز مؤسسات آموزشی و سازمان های مختلف بر آموزش سه بعدی محیط کار، مسئله ای است که نباید از چشم  مدیران و تصمیم سازان پنهان بماند. از این رو، باید نسبت به این نوع آموزش برنامه ریزی های جدید و متناسبی انجام گیرد. تأمین زیرساخت های لازم برای اجرای این خدمات آموزشی، از مهم ترین برنامه های قابل بررسی است. از این دست برنامه ریزی ها می توان به موارد زیر اشاره کرد.

* طراحی و تأمین تجهیزات سخت افزاری و نرم افزاری؛ آموزش های سنتی و حتی مجازی اصولاً در مجهزترین شکل به کامپیوتر و اسپیکر و هدفون نیازمند است، درحالی که تجهیزات سخت افزاری و نرم افزاری مورد نیاز این قبیل آموزش ها به پیشرفته ترین دستاوردهای فناوری روز وابسته بوده و هزینه تأمین آن به مثابه سرمایه گذاری بلند مدتی محسوب می شود که کارکنان تازه وارد اما کارآزموده، مجرب و ماهر را به سازمان وارد ساخته و در طول همکاری نیز ایشان را همواره با جدیدترین تغییرات محیط کار همگام و سازگار می سازد.

* پیش بینی و تأمین مکان فیزیکی استقرار تجهیزات؛ محل استقرار تجهیزات سخت افزاری و نرم افزاری با توجه به نوع آموزش قابل بررسی و تنظیم است. به طور مثال، شبیه سازی کار در یک کارگاه ساختمانی و عملیات خاکبرداری مستلزم فراهم آوردن صندلی و جایگاه مشابه فرد در همان حالت فیزیکی است که دچار تکان ها و تنش ها می شود، بنابراین فراهم ساختن مکان و فضای استقرار تجهیزات به اندازه تجهیزات حائز اهمیت است.

* امکان استفاده از افراد متخصص و خبره؛ طراحی محیط مجازی منطبق بر واقعیت، نیازمند مشاوره و نظارت کارشناسانه خبرگان و متخصصانی است که علاوه بر شناخت کامل از محیط کار و وظایف مورد نظر، توان پیش بینی و شناسایی اتفاقات ناشی از خطاها و نتایج هر یک از پیشامدهای مختلف را داشته باشند. از این رو، شناسایی و استخدام متخصصان هر حرفه از گام  های مقدماتی طرح ریزی آموزش مجازی سه بعدی است.

* تأمین هزینه آموزش؛ برای کلیه گام های فوق هزینه های نسبتاً سنگینی لازم است، بنابراین ضروری است تا پیش از برنامه ریزی برای اجرا، هزینه های مورد نیاز پیش بینی و کانال های تأمین آن شناسایی شود. گرچه این هزینه نیز نوعی سرمایه گذاری در ارتقا و توانمندسازی سرمایه انسانی سازمان است.

* زمان بندی آموزش ها؛ این دسته از آموزش ها معمولاً به دلیل محدودیت فضا و امکانات به صورت تک نفره برگزار می شود، لذا زمان بندی آموزش افراد متعدد مستلزم زمان بندی دوره آموزشی است.

به طور کلی، در آینده ای نه چندان دور، سیستم های آموزشی به سمت آموزش های جدید مجازی و سه بعدی سوق داده شده و مکان های آموزشی در بسیاری از مشاغل از حالت کلاس های سنتی و فاقد تجهیزات فناورانه همراه با ارائه نظری و تئوریک خارج شده و به آموزشی تبدیل می شوند که فرد به طور فعالانه در آن درگیر خواهد بود.

این تغییر رویه در آموزش، نیازمند پیش بینی امکانات و زیرساخت های گوناگون برای مشاغل مختلفی است که قابلیت استفاده و اجرای این جنس آموزش ها را دارا هستند. همچنین آموزش و پرورش متخصصان در دو حوزه نیازسنجی آموزشی مشاغل و طراحی آموزش سیستمی مقوله ای است که سازمان ها باید نسبت به تقویت آن بی تفاوت نبوده و برای بهبود فعالیت های آموزشی آتی خود اقدام کنند.

مشاور ارشد و تحلیلگر مدیریت