آشنایی با جزییات قانون جدید چک

چک به عنوان اصلی ترین ابزار معامله در مبادلات تجاری، امکان خرید به صورت نسیه و مدت‏دار را برای فعالان اقتصادی فراهم می‏ کند. در کشورمان حجم زیادی از تراکنش های مالی از طریق چک انجام می شود که نشان دهنده اهمیت چک به عنوان سهل الوصول ترین و ارزان ترین ابزار معامله مدت دار در نظام اقتصادی است. ضرورت کارآمدسازی چک و بهره‏ مندی از مزایای منحصربه فرد آن در مبادلات اقتصادی، موجب به ‎روزرسانی مستمر قوانین مرتبط با چک شده است.

به گزارش روابط عمومی بانک پاسارگاد، در قانون جدید چک، بر استفاده از سیستم ها و سامانه هایی نظیر صیاد برای ثبت اطلاعات چک تأکید شده است. همچنین قانون جدید چک مبتنی بر تعاملات بین دستگاهی میان بانک مرکزی و قوه  قضائیه برای رسیدگی به شکایات و پرونده های قضایی است و سومین ویژگی قانون جدید چک، اعمال محدودیت های سخت گیرانه تر برای دارندگان چک برگشتی است.

لزوم ثبت اطلاعات چک در سامانه صیاد

صدور، انتقال یا دریافت چک در قانون جدید چک، با تغییراتی مواجه شده  است. به عنوان مثال هرگاه چک صادر می شود، علاوه بر اینکه در برگ چک اطلاعات گیرنده، تاریخ سررسید درج می شود، باید دقیقاً همان مندرجات، در سامانه صیاد نیز وارد شود و اجازه صدور چک توسط سامانه و براساس ویژگی ‎های معین به فرد صادرکننده چک داده شود.

انتقال چک های جدید نیز در سامانه صیاد میسر شده است و صدور چک در وجه حامل ممنوع شده و ثبت انتقال چک در سامانه صياد جايگزين پشت نويسی چک خواهد شد. چنانچه گیرنده چک پس از تایید اطلاعات آن قصد انتقال چک به شخص دیگری (شخص ثالث) داشته باشد، این امکان در سامانه یادشده با ثبت مشخصات ذی ‎نفع جدید (ثبت شناسه /کدملی وی) برای وی فراهم است. شایان ذکر است، همچنان تا اطلاع ثانوی انتقال چک به اشخاص ثالث (مربوط به دسته چک های ارائه ‎شده به مشتریان گرامی) از طریق پشت ‎نویسی امکان ‎پذیر خواهد بود.

ثبت اطلاعات چک در سامانه صیاد از طریق اپلیکیشن های موجود بانکی و پرداخت انجام خواهد شد. همچنین افرادی که دسترسی به این اپلیکیشن ها ندارند، می توانند برای ثبت اطلاعات چک به صورت حضوری به شعبه های بانک ها مراجعه کنند. این قانون به صورت تدریجی اجرا خواهد شد و آن دسته از چک هایی که در اختیار مردم است، اعتبار خواهند داشت.

تعیین صحت و اصالت چک و قابلیت پیگیری

تعیین صحت و اصالت چک از مزایای قانون جدید محسوب می شود و ثبت اطلاعات چک در سامانه صیاد، این امکان را به مردم می دهد تا از تعداد و مبلغ چک های برگشتی صادرکننده اطلاع پیدا کنند. دسته چک های جدیدی که در دسترس مردم قرار خواهد گرفت، حداکثر به مدت سه سال اعتبار دارند. تاریخ اعتبار چک، بر روی هر برگه آن ثبت شده است و بنابراین صادرکنندگان چک نمی توانند برای تاریخی بعد از مدت اعتبار تعیین‎ شده، چک صادر کنند.

چنانچه چک برگشت بخورد، کد رهگیری بر روی گواهینامه عدم پرداخت ثبت می شود. این کد، ارتباط سیستمی با مرجع قضایی برای تخلفات چک را تسهیل و قابلیت پیگیری را برای قوه قضائیه ساده تر و سریع تر خواهد کرد. در مراجع قضایی و ثبتی تنها برای چک های برگشتی ای اجرائیه صادر می شود که در گواهینامه عدم پرداخت کد رهگیری درج شده و سه شرط در آن رعایت شده باشد. یعنی (1) در متن چک، وصول وجه آن منوط به تحقق شرطی نشده  باشد. (2) در متن چک قید نشده باشد که چک بابت تضمین انجام معامله یا تعهدی است و یا (3) گواهینامه عدم پرداخت به دلیل دستور عدم پرداخت طبق ماده ۱۴ این قانون و تبصره های آن صادر نشده باشد. به عبارتی صادر کننده چک، دستور به عدم پرداخت چک نداده باشد.

محدودیت های سخت گیرانه برای دارندگان چک برگشتی

محدودیت هایی که برای افراد دارای چک برگشتی تعیین شده  است عبارتند از: عدم امکان افتتاح هرگونه حساب جدید، عدم امکان دریافت کارت بانکی جدید، عدم امکان دریافت تسهیلات بانکی، عدم امکان دریافت ضمانت نامه های ریالی و ارزی، عدم امکان گشايش اعتبار اسنادی ارزی يا ريالی، ممنوعيت ارائه دسته چک جديد در سامانه صياد و مسدودکردن وجوه کلیه حساب ها و کارت‎ های بانکی و هر مبلغ متعلق به صادرکننده که تحت هر عنوان نزد بانک یا موسسه اعتباری دارد. در این میان، رفع سوءاثر از چک برگشتی در سامانه يکپارچه بانک مرکزی، صرفاً در صورت تحقق يکی از شرايط زير امکان پذير است:

* واریز کسری مبلغ چک به حساب جاری نزد بانک و ارائه درخواست مسدودی اين وجه به مدت یک سال: در این صورت حساب مشتری صادرکننده چک به ميزان کسری چک برگشت خورده مسدود شده و بلافاصله رفع سوء اثر صورت می پذيرد. بانک نيز موظف است واریز مبلغ را ظرف مدت سه روز به شیوه ای اطمینان بخش و قابل استناد، از جمله مکاتبه، به اطلاع دارنده چک برساند.

* ارائه لاشه چک به بانک محال علیه

* ارائه رضایت ‎نامه رسمی (تنظیم شده در دفاتر اسناد رسمی) از دارنده چک یا نامه رسمی از شخص حقوقی دولتی یا عمومی غیردولتی دارنده چک

* ارائه نامه رسمی از مرجع قضايی یا ثبتی ذی صلاح مبنی بر اتمام عملیات اجرايی درخصوص چک

* ارائه حکم قضایی مبنی بر برائت ذمه صاحب حساب درخصوص چک

* سپری شدن مدت سه سال از تاریخ صدور گواهینامه عدم پرداخت، مشروط به عدم طرح دعوای حقوقی یا کیفری درخصوص چک توسط دارنده

نحوه پیگیری قضایی طبق قانون جدید چک

در قانون جدید چک، نحوه پیگیری قضایی به این صورت است که دارنده چک برگشتی ابتدا به بانک مراجعه کرده و تقاضای صدور گواهینامه عدم پرداخت، ثبت آنی کد رهگیری اطلاعات چک در سامانه چک های برگشتی بانک مرکزی و درج کدرهگیری بر روی گواهینامه مذکور می کند. سپس به دفاتر خدمات الکترونیک قوه قضائیه رفته و شکایت خود را در آنجا ثبت می کند. پس از ثبت شکایت، ظرف مدت کوتاهی قاضی پرونده، ظاهر چک را بررسی می کند. اگر شروط اصلی  که در متن قانون ذکر شده است در ظاهر چک رعایت شده  باشد، اجراییه صادر خواهد شد. از لحظه صدور اجراییه 10 روز به صادرکننده چک برگشتی مهلت داده می شود که کسری موجودی چک را پرداخت کند، در غیر این صورت از طریق قانون نحوه اجرای محکومیت های مالی، با صادرکننده چک برخورد می شود.