افزایش قیمت نفت بحرانی قابل جبران است

کاهش قیمت نفت در بازارهای جهانی، نه‌تنها برای کشورهای صادرکننده بلکه برای کشورهایی که وارد‌کننده نفت هستند تبعات مهمی داشته است. تفسیرها و پیش‌بینی‌های متعددی در رابطه با فشار و شکست اقتصادی کشورهای وابسته به صادرات نفت در نشریه‌های مختلف منتشر شده و بارها با دیدگاه‌های منفی و نقادانه به وضعیت فعلی قیمت نفت پرداخته شده است و از طرفی دیدگاه‌های مثبتی که کاهش قیمت نفت را مساوی با کاهش تورم می‌دانند به روی دیگر ماجرا اشاره دارند. فارغ از این سبک نقدهای مثبت و منفی، می‌توان از زاویه‌ای دیگر نیز به وضعیت موجود نگاه کرد. اگرچه کشورهایی مثل عربستان سعودی و اکثر کشورهای حاشیه خلیج فارس که اتکای ویژه‌ای بر صادرات نفت دارند، وضعیت مناسبی ندارند اما برخی کشورها بر اثر همین افزایش قیمت نفت، تلاش کرده‌اند راه‌های جایگزین دیگری پیدا کنند، وضعیت اقتصادی خود را نجات دهند، از بحران عبور کنند و حتی پتانسیل‌های اقتصادی خود را برای پیشرفت در آینده پایه‌ریزی کنند.

صادرکننده‌ها
کشورهای آفریقایی؛ بازگشت به شکوفایی بخش کشاورزی

اکتشافات و صادرات نفت در منطقه شرق آفریقا، در نیمه دوم قرن حاضر به بالاترین حد خود رسید. سودان و نیجریه، دو کشوری بودند که طی سال‌های اخیر، زیر سایه صادرات نفتی، روند صعودی خوبی را طی می‌کردند. صادرات سودان تا سال 2011 به 500‌هزار بشکه در روز رسیده بود اما آغاز بحران در بازار نفت جهان، آغاز یک بحران بزرگ برای اقتصاد در حال رشد این کشورها بود. این بحران ابتدا اثرات مخرب اقتصادی خود را در بخش صادرات نشان داد، سپس باعث اعتصاب کارگران و اغتشاش‌های خیابانی شد. دولت‌های سودان و نیجریه، در تصمیم‌گیری‌های نسبتا مشابهی وضع را با درایت بهبود بخشیدند.

این کار با نوعی رجعت به گذشته میسر شد. تا پیش از تکیه سودان و نیجریه بر حوزه درآمدهای نفتی، این دو کشور در حوزه کشاورزی فعالیت‌های خوبی داشتند، فعالیت‌هایی که مدتی بود زیر سایه صادرات نفتی نادیده گرفته شده بود. حضور فعالانه و بازگشت مجدد این دو کشور به بخش کشاورزی و از سر‌گیری صادرات عمده در این بخش باعث شد سران دو کشور متوجه شوند تا چه حد نیاز به سرمایه‌گذاری در صادرات بخش‌های غیرنفتی و به‌ویژه بخش کشاورزی دارند.

الجزایر؛ توسعه زیرساخت‌های اقتصادی

دولت الجزایر از جمله دولت‌هایی بود که به سرعت در‌صدد پیشگیری از ضررهای بحران نفت برآمد. الجزایر از تابستان گذشته با اقداماتی پیشگیرانه و با در نظر گرفتن قیمت احتمالی نفت با رقم بشکه‌ای 60 دلار، تلاش کرد زیرساخت‌های اقتصادی خود را محکم‌تر پایه‌ریزی کند. استرداد بدهی‌های خارجی، توسعه و سرمایه‌گذاری دولتی در بخش مسکن و توسعه نیروگاه‌های برق از جمله همین اقدامات است. نخست‌وزیر الجزایر اخیرا طی مصاحبه‌ای اعلام کرده با توجه به وضعیت قیمت نفت، دولت الجزایر تمام تلاش خود را برای پیشگیری از درگیر شدن در این بحران انجام داده است و هراسی از این وضعیت ندارد.

مصر، مراکش و اردن؛
استفاده از انرژی‌های پاک

فشار و بحران نفت در منطقه خاورمیانه، باعث نوعی انقلاب شده است، انقلابی که هیچ شورش و جنجال خیابانی را شامل نمی‌شود بلکه شامل افکار و سیاست‌های دولت‌های مناطق نفت‌خیز است. کشورهایی مثل مصر، مراکش و اردن از جمله کشورهایی هستند که تلاش دارند انرژی‌های پاک به‌ویژه انرژی بادی و انرژی خورشیدی را جایگزین سوخت‌های فسیلی کنند. مراکش یک طرح ویژه برای تاسیس نیروگاه‌های خورشیدی و بادی تا پایان سال 2020 دارد و دولت مصر در سال گذشته میلادی موفق شد از نیروگاه خورشیدی با ظرفیت 140 مگاواتی بهره‌برداری کند. امارات عربی متحده نیز با صرف 15 میلیارد دلار هزینه، تلاش دارد برای آینده کشورش جایگزینی مناسب برای منابع نفتی ایجاد کند. این مسئله نه‌تنها سود اقتصادی دارد بلکه در کاهش گازهای گلخانه‌ای و بهبود مسائل زیست‌محیطی منطقه نیز موثر است.

واردکننده‌ها

به‌طورکلی کاهش قیمت نفت برای تمام کشورهای وارد‌کننده فرصت اقتصادی خوبی است. کشورهای شرق آسیا، عمدتا وارد‌کننده هستند و کاهش قیمت نفت تاثیر مثبتی بر وضعیت اقتصادی و ذخیره ارزی اغلب آنها داشته است. ژاپن کشوری است که سود قابل توجهی از کاهش قیمت نفت داشته، رشد 1.6 درصدی اقتصادی ژاپن در سال گذشته میلادی و صرفه‌جویی قابل توجه در بخش صادرات از پیامدهای کاهش قیمت نفت بر اقتصاد ژاپن محسوب می‌شود. چین نیز به‌عنوان دومین واردکننده بزرگ نفت در جهان، دیگر کشوری است که سود زیادی از کاهش قیمت نفت برده است. پس‌انداز 21 بیلیون دلاری چین در حوزه واردات از دیگر تبعات کاهش قیمت نفت برای دولت چین بوده است.