بازاری چشم به راه سرمایه‌گذارها

شیشه و کریستال؛ همانی که امروز نمونه‌های ظرف و ظروفش در بازار به‌وفور یافت می‌شود، موضوع گزارش امروزمان است. هر چند تمرکز ما روی نمونه‌های دست‌ساز است و نه نمونه‌های ماشینی که با دستگاه‌های اتومات تولید و به‌صورت انبوه روانه بازار می‌شوند. وارد بازار کریستال و شیشه که می‌شوید  معمولاً نام چند کشور تولیدکننده زیاد شنیده می‌شود. چک، اتریش، روسیه و غیره. از طرفی بنا بر اظهارات فعالان این بازار، تولید شیشه و کریستال در ایران سابقه‌ای 60ساله دارد. وجه خصیصه‌نمای نمونه‌های ایرانی هم دست‌ساز بودن‌شان است. اما امروز در بازار نام و نشان خاصی از ایرانی‌ها به چشم نمی‌خورد. در این گزارش در گفت‌وگو با حسن سیمارک، تولیدکننده شیشه و کریستال و از پیشکسوتان این صنف به بررسی این بازار پرداخته‌ایم.

حمایت دولتی هنوز نرسیده

برخلاف تعداد زیادی از فعالان بازارهای مختلف که معمولاً اوضاع بازار را برای سرمایه‌گذاری مناسب نمی‌دانند و اجناس قاچاق را مخل ورود افراد جدید می‌دانند، اما سیمارک بازار شیشه و کریستال را دارای زمینه‌های مساعدی برای ورود سرمایه جدید معرفی می‌کند. هر چند نیز مشکلات زیادی را برمی‌شمارد و با اشاره به سابقه تولید این محصولات در ایران، اوضاع بازار کنونی را خیلی بر وفق مراد توصیف نمی‌کند اما روزنه‌های امید بسیاری را هم می‌بیند.

نبود نقدینگی و رکود در بازار مسائلی است که این تولیدکننده به آن اشاره می‌کند. اما می‌گوید: سازش با مشکلات مهم‌ترین کاری است که در حال انجام آن هستند. وی همچنین با اشاره به حرف‌ و حدیث‌های مسئولان دولتی مبنی بر حمایت از تولید می‌گوید: به خط تولید چیزی اضافه نشده اگر هم مثلاً وامی بدهند، معمولاً در اختیار کارخانجات بزرگ قرار می‌گیرد.

سوء‌مدیریت و تعطیلی آبگینه قزوین

سیمارک در جواب این سوال که چه تعداد تولیدکننده داخلی در بازار شیشه و کریستال فعالیت می‌کنند، می‌گوید: چهار  تا پنج کارخانه در حال حاضر فعال هستند که البته بعضی به شکل سنتی و بعضی به شکل ماشینی و اتومات فعالیت می‌کنند. وی همچنین به تعطیل شدن آبگینه قزوین طی پنج تا شش ماه گذشته اشاره می‌کند. کارخانه‌ای که هم شیشه ساختمان و هم کریستال تولید می‌کرد و دلیل این امر را هم بحثی مدیریتی می‌داند و می‌گوید: مدیران دولتی دلسوزی مدیران بخش‌خصوصی را ندارند بنابراین سوء‌مدیریت موجب شد تا کارخانه‌ای باسابقه و با داشتن حدود 500کارگر تعطیل شود.

سابقه 60ساله تولید کریستال در ایران

حسن سیمارک می‌گوید: یکی از دلایلی که موجب شده در هر شرایط کماکان در بازار بمانم، این است که این کار، کار پدری‌ام بوده است. وی در این باره ادامه می‌دهد: پدرم و برادرم جزو نخستین کسانی بوده‌اند که از زمان تأسیس کارخانه شیشه ایران در حدود سال 1318 در میدان کشتارگاه با این کارخانه همکاری کرده‌اند و آموزش‌ دیده‌اند. وی به نام دو کارخانه دیگر نیز اشاره می‌کند به نام‌های زاویه و اتحاد که در همان زمان و توسط مهندسانی از کشور چک و ایتالیا تأسیس می‌شوند اما چون در آن زمان فرهنگ مردم با کالای کریستال آشنایی نداشته، فروشی هم نداشته‌اند و بنابراین جمع می‌شوند و خطوط تولید به کشورهایی چون چک منتقل می‌شوند.

اوضاع کنونی تولید

این تولیدکننده اوضاع کنونی تولید را به این صورت توصیف می‌کند: کریستالی که ما تولید می‌کنیم، دست‌ساز است و سالانه حدود 300تن یعنی روزانه 700کیلو ظرف، لوستر و سایر محصولات کریستالی راهی بازار می‌کنیم اما بنکدارانی که این کالاها را از ما می‌گیرند، برندهای مشهوری از کشورهایی چون چک را روی‌شان حک می‌کنند و با نام خارجی می‌فروشند تا مشتری خواهان آنها باشد.

وی همچنین به سایر تولیدکننده‌ها هم اشاره می‌کند و می‌گوید: کارخانه قزوین هم سالانه بیش از 300تن روانه بازار می‌کند اما کارخانه‌ای در شمس‌آباد قم که به‌صورت اتومات و ماشینی تولید می‌کند، روزانه 10تن و در طول سال 3هزار و 600تن کریستال و شیشه وارد بازار می‌کند. از طرفی اجناس وارداتی هم که عمدتا چینی‌ هستند به وفور در بازار یافت می‌شود.

هنرهایی برای شغل‌آفرینی

سیمارک در ادامه شرایط بازار را برای ورود سرمایه‌گذاران جدید به این دلیل مهیا می‌داند که افراد صاحب مهارت زیادی در ایران وجود دارد و تأکید می‌کند که حضور در این بازار تنها متکی به داشتن سرمایه اولیه نیست بلکه شناخت بازار و استفاده از افراد متخصص را مهم‌ترین شرط موفقیت در این بازار می‌داند.

وی مهارت‌هایی چون تراشکاری، نقاشی، تولید کریستال خام، ریزه‌کاری و نازک‌کاری را مهم‌ترین مهارت‌ها برای تولید کریستال‌ دست‌ساز می‌داند و اشاره می‌کند که صاحب کار خودش به تنها باید اصول این مهارت‌ها را بداند چون در این کار و در این بازار ظرافت حرف اول را می‌زند و حتی وجود یک حباب در ظرف کریستال بازار کار تولیدکننده را خراب می‌کند چون نشانه عدم دقت و نبود کیفیت است.

سیمارک اضافه می‌کند: به همین دلیل هم در 15سال گذشته بیش از 10کارخانه تولید کریستال تأسیس و تعطیل شده‌اند. چون افرادی تنها با داشتن سرمایه اولیه و بدون دانش لازم با آوردن خطوط تولید از کشوری چون ارمنستان کار را شروع می‌کردند اما دانش و تخصص را نداشتند و ادامه مسیر برای‌شان غیرممکن می‌شد.

فرصت بکر اشتغال‌زایی

این تولیدکننده در ادامه و در مورد میزان اشتغال‌زایی این حوزه می‌گوید: در صورتی که توجه لازم به این حوزه صورت بگیرد و دولت برنامه‌ای برای جذب سرمایه در این حوزه در پیش بگیرد، چرخه وسیعی از افراد دارای مهارت‌های مختلف در حوزه کریستال می‌توانند فعالیت کنند. از تولید جنس خام گرفته تا حمل‌و‌نقل و فروش. وی به‌عنوان مثال تعداد کارگران کارخانه خود را بیش از 40نفر به صورت مستقیم و حدود 120نفر به صورت غیرمستقیم می‌داند.

سیمارک همچنین اضافه می‌کند: وجود هنرمندان زیادی در این حوزه تمایز رقابتی خاصی برای ایران ایجاد کرده که در صورت فراهم شدن بازارهای فروش و مواد اولیه مناسب محصولات صادراتی هم خواهیم داشت و برای حدود 20هزار نفر می‌توان اشتغال‌زایی کرد.

مواد اولیه و انرژی ارزان؛ مزیت رقابتی ایران

این تولیدکننده در مورد کمبود مواد خام کریستال می‌گوید: کریستال خام را از آلمان می‌گرفتیم اما به‌دلیل گرانی سوخت در این کشور، کارخانه‌های تولیدکننده کریستال خام آلمان اغلب تعطیل شده‌اند. وی همچنین اشاره می‌کند به دلیل گرانی سوخت بیش از 400تا 500کارخانه تولید کریستال در چک هم تعطیل شده‌اند که مورد آخر فرصت مناسبی را در اختیار تولیدکننده ایرانی قرار می‌دهد که از نبود رقیب برای تصاحب بازار استفاده کند.

چون مواد اولیه برای ساخت کریستال خام را داریم و انرژی ارزان هم در ایران مزیت خوبی ایجاد کرده است.شرایط ارزانی سوخت در ایران جذابیت ویژه‌ای برای سرمایه‌گذاران خارجی به شمار می‌رود اما نبود ثبات سیاسی و اقتصادی در ایران مانع بزرگی برای ورودشان به شمار می‌رود. سیمارک با بیان این جملات می‌افزاید: خوشبختانه چین کریستال ندارد و این یعنی فرصت مناسب برای ایرانی‌ها و چون در حوزه کریستال دست‌ساز حذف کارگر هم میسر نیست، این زمینه فرصت بکری برای سرمایه‌گذاری و ثبات در کسب ‌وکار به شمار می‌رود.

هزینه‌های سرمایه‌گذاری

سیمارک در مورد سرمایه اولیه لازم برای حضور در بازار کریستال می‌گوید: با توجه به اینکه کارخانه سنتی و دستی تولید کند یا ماشینی و اتومات، میزان سرمایه مورد نیاز متفاوت است و بین 4 تا 20میلیارد تومان متغیر است. مثلاً اگر کسی از کوره آلمانی استفاده کند باید برای خرید هر کوره روی 2میلیارد تومان هزینه کند و با توجه به حجم تولیدش به یک یا چند کوره نیاز دارد. وی همچنین هزینه مورد نیاز را برای تهیه سالانه مواد اولیه تولید مثلاً 300تن، حدود 400میلیون تومان برآورد می‌کند و فضای مورد نیاز را هم حدود هزار متر مربع سوله که در زمینی حدودا 3هزار متری واقع شده باشد، توصیف می‌کند.

ارتباط با نویسنده: tkhajehgiri@gmail.com