بحران غذایی در کشور حتمی است

با توجه به افزایش جمعیت و محدودیت منابع غذایی و نیاز روزافزون به رفع گرسنگی فیزیولوژی و سلولی، موضوع تامین غذا و سلامت افراد در کانون توجه دولت‌ها قرار گرفته است. این موضوع تا جایی اهمیت یافته که چندی پیش نشریه نیوزویک از غذا به‌عنوان «سلاح» در آینده‌ای نزدیک خبر داد. به این ترتیب برخورداری از تکنولوژی‌ها و فناوری‌های قوی در بخش صنایع و مواد‌غذایی افزون‌بر داشتن منابع تامین محصولات غذایی، می‌تواند هر کشوری را در مقابل تهاجم‌ها حفظ کند، هرچند کشور ما در این زمینه با داشتن فناوری و منابع علمی مناسب، هنوز اندر خم یک کوچه است و در انتهای قافله پیشرفت قرار دارد. بر همین اساس و با استفاده از پشتوانه‌های علمی و تخصصی قوی مراکز علمی و آموزشی (دانشگاه‌ها)، نخستین همایش تولید فرآورده‌های غذایی با ماندگاری بالا بدون مواد افزودنی شیمیایی، توسط جمعی از اندیشمندان و متخصصان دانشگاهی صنایع‌غذایی کشور با حضور مسئولان دولتی در اسفندماه امسال برگزار خواهد شد.

تجاری‌سازی
حلقه گمشده صنایع‌غذایی
علی مرتضوی، رییس نخستین همایش تولید فرآورده‌های غذایی با ماندگاری بالا، در نشست خبری در تبیین اهداف برگزاری این همایش گفت: تلاش داریم با برگزاری این همایش نگاه‌های تازه و نو در صنایع‌غذایی کشور ایجاد کرده و با نزدیک کردن صنعت به مراکز علمی و آموزشی دیدگاه‌های جدیدی در این صنعت مهم پایه‌گذاری کنیم. وی با اشاره به حلقه مفقوده و گمشده صنایع‌غذایی کشور اظهار کرد: تجاری کردن دستاوردهای علمی غذایی در کشور یکی از مشکلات یا همان حلقه گمشده این صنعت به‌شمار می‌رود. با توجه به مزیت نسبی اقلیمی و برخورداری از چهار فصل در کشور، باید از این مزیت بزرگ در راستای گســترش تجاری‌سازی صنایع‌غذایــــی به‌خوبی بهره‌برداری کرد. صنایع‌غذایی شاید به ظاهر سهم زیادی در اقتصاد ملی نداشته باشد اما آمارها نشان می‌دهند که تا 15 درصد در اشتغالزایی کشور نقش دارند.

ضایعات 35 درصدی محصولات غذایی در کشور
مرتضوی، چالش دیگر کشور در زمینه مواد‌غذایی را وجود ضایعات و پرت محصولات از مزرعه تا سفره برشمرد و افزود: مشکل اصلی ما در حال حاضر پرت بسیار زیاد محصولات غذایی از مزرعه تا سفره است. آمار و ارقام نشان می‌دهند که ضایعات محصولات غذایی در کشور ما معادل تغذیه 15 تا 20 میلیون نفر است. از بین رفتن 35 درصد از محصولات کشاورزی و هدر رفتن آن از چرخه تولید تا مصرف در کشور لزوم تغییر نگاه‌ها به این موضوع را بیشتر می‌کند. این کارشناس و متخصص صنایع‌غذایی و اظهار کرد: براساس آمار و ارقام، میزان ضایعات سبزی و صیفی در حال حاضر در کشور تا 50درصد (نیمی از تولید) می‌رسد و پرت نان نیز بیش از 30 درصد اعلام شده است. این در حالی است که طبق قانون چشم‌انداز 20ساله، در سال 1404 باید 185 میلیون تن غذا صادر کنیم، اما با گذشت یک دهه از اجرای این قانون هم‌اکنون سالانه 45 میلیون تن غذا به ارزش پنج میلیارد دلار صادر می‌کنیم. این میزان تا سال 1400 خورشیدی باید به چند برابر افزایش یابد و دست‌کم به 185 میلیون تن برسد. این استاد دانشگاه با بیان اینکه در دهه‌های آینده نیاز به غذا دو برابر خواهد شد، افزود: تغییرات آب‌وهوایی و کاهش ظرفیت‌های تولید از یک‌سو و اجرای سیاست‌های کلان در راستای رشد جمعیت از سوی دیگر تقاضا برای تهیه غذا را بیشتر می‌کند. بنابراین اگر فکر اساسی برای رفع این نیاز انجام نشود، بحران گرسنگی در کشور حتمی خواهد بود.

تروریسم غذایی بلایی بدتر از چالش‌های طبیعی
وی به حادثه‌خیز بودن ایران از نظر شرایط طبیعی و اقلیمی اشاره و اظهار کرد: این موضوع توجه ویژه به تولید مواد‌غذایی با ماندگاری بالا را اجتناب‌ناپذیر می‌کند و در این همایش ارائه مقاله و گردهمایی متخصصان و فن‌شناسان صنایع‌غذایــــی می‌تواند دستاوردهای قابل‌اتکایی به همراه داشته باشد. مرتضوی از تروریسم غذایی به‌عنوان مفهوم جدید در این حوزه نام برد و گفت: افزون بر چالش‌ها و بلایای طبیعی، تامین و تهیه غذای سالم در زمان جنگ و حملات تروریستی، یکی از موضوع‌های مهم برای کشور ما محسوب می‌شود و ماندگاری غذا در چنین شرایطی اهمیت ویژه‌ای دارد. نگاه کشورهای جهان‌سوم به موضوع خوراک، رفع گرسنگی فیزیولوژی است درحالی‌که باید این نگاه را به رفع گرسنگی سلولی تغییر داد و به تولید ریزمغذی‌ها، ویتامین‌ها و ترکیبات مورد نیاز انسان توجه کرد. وی در زمینه استفاده از افزودنی‌های شیمیایی در صنایع‌غذایی اظهار کرد: مصرف این مواد در جهان مشکلات بسیاری را برای بشر امروز به وجود آورده است و کشورهای پیشرفته، به سمت کاهش آن و جایگزین کردن مواد طبیعی نگه‌دارنده پیش می‌روند. در ایران اگرچه منابع و مواد نگه دارنده طبیعی فراوان یافت می‌شود اما همچنان صنایع‌غذایی ما به دلایل اقتصادی از این مواد استفاده نمی‌کنند. این کارشناس و متخصص صنایع‌غذایی افزود: برای نمونه، کشور ژاپن از ایران گیاه شیرین‌بیان می‌خرد تا با استفاده از ماده موثرآن (گلوکز که 150 برابر قند ارزش شیرین‌کنندگی دارد) در صنایع‌غذایی، محصولاتی با ماندگاری بالا و طبیعی تولید کند یا کشورهای چین و حتی افغانستان از سیر ایرانی برای ماندگاری در صنایع‌غذایی بهره می‌برند درحالی‌که صنایع ما چنین بهره‌برداری‌هایی را نمی‌کنند.باید در این همایش بخش علمی و صنعتی کشور را به این‌سو هدایت کنیم. ما دارای بانک ژنتیک گیاهی بسیار غنی هستیم و باید از آن به‌خوبی استفاده کرد. وی همچنین برگزاری همایش یاد شده را گامی موثر برای جلب توجه بیشتر مسئولان کشور نسبت به اهمیت غذا دانست و افزود: محققان و سرمایه‌گذاران باید به تولید انبوه فرآورده‌های غذایی با ماندگاری بالا، حجم کم با انرژی زیاد و مزه و طعم مناسب در کشور نگاه ویژه داشته باشند، البته شوربختانه کشور ما با داشتن تکنولوژی قوی در تولید مواد‌غذایی و پژوهشگران، فن‌شناسان و استادان علمی در این زمینه از جایگاه مناسبی در جهان برخوردار نیست.

ضایعات مواد‌غذایی متولی خاص می‌خواهد
محمد حسین عزیزی، دبیر علمی همایش روش‌های افزایش ماندگاری فرآورده‌های غذایی، در ادامه نشست درخصوص اهمیت غذا گفت: براساس آمارهای بانک مرکزی و سازمان آمار کشور، به‌طور میانگین حدود 20 تا 25 درصد از درآمد خانوارها در کشور برای تهیه غذا هزینه می‌شود. این مسئله البته در مناطق شهری و روستایی بر حسب میزان درآمدها متفاوت است. به هر روی غذا مقوله مهمی است و تولیدکنندگان باید به ماندگاری و نگهداری آن توجه بیشتری کنند. وی نیز به میزان ضایعات بسیار زیاد محصولات کشاورزی و غذایی در کشور اشاره و اظهار کرد: این آمار و ارقام به میزانی است که در اقتصاد کشور نیز تاثیرگذار است و دولت باید برای ساماندهی و کاهش آن متولی خاصی تشکیل دهد. تامین امنیت غذایی وظیفه دولت‌هاست و سلامت افراد جامعه در دل آن قرار دارد. این استاد دانشگاه یکی از دلایل وجود تقلب و کم‌فروشی در محصولات و مواد‌غذایی را برخی نظارت‌ها و دخالت‌های نابجا دانست و افزود: در برخی موارد نظارت‌ها و قیمت‌گذاری‌ها نادرست است و بر سلامت تولید مواد‌غذایی تاثیر می‌گذارد. بنابراین سازمان‌ها و ارگان‌های مربوطه باید در این زمینه کمک و نسبت به کاهش ضایعات مواد‌غذایی تلاش کنند. عزیزی ادامه داد: در بخش سالم‌سازی مواد‌غذایی نیز تمام کشورهای پیشرفته به سمت استفاده از مواد اولیه و افزودنی طبیعی پیش می‌روند و ما هم باید این رویه را در پیش بگیریم. اجرای این کار با هماهنگی و تعامل سازمان‌های دولتی مربوطه و سازمان‌های مردم‌نهاد (NGO)  امکان‌پذیر است. گفتنی است نخستین همایش روش‌های افزایش ماندگاری فرآورده‌های غذایی بدون مواد افزودنی، در تاریخ 12 و 13 اسفندماه امسال در تهران بر گزار خواهد شد.