بررسی تاثیر تحریم‌ها بر کشتیرانی جمهوری اسلامی

شرکت کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران بزرگ‌ترین شرکت حمل‌و‌نقل دریایی کشور محسوب می‌شود. این شرکت نیز در پی وضع تحریم‌های شورای امنیت و آمریکا علیه ایران، در لیست سیاه قرار گرفت و تحریم شد. این تحریم‌ها به گفته مدیرعامل این شرکت در سال‌های گذشته باعث تحمیل خسارت و هزینه‌های زیادی بر این شرکت شده است. البته اخیرا خبرهایی در خصوص لغو تحریم‌های شرکت کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران از سوی دادگاهی در اروپا شنیده شده است. محمدحسین داجمر از شکایت این شرکت علیه اتحادیه اروپا خبر داد و اعلام کرد که در مرحله تجدیدنظر، دادگاه اروپایی به نفع این شرکت حکم صادر کرده است.

مدیر عامل حکشتی از طرح دریافت خسارت در همان دادگاه اطلاع داد و تصریح کرد: با توجه به اینکه دادگاه در مراحل قبلی به نفع ایران رأی صادر کرده است، این طرح به نتیجه خواهد رسید اما حال باید دید که تحریم‌ها چه تاثیری بر عملکرد این شرکت داشته است. در ابتدا باید به بررسی مورد اخیر یعنی پرداخت خسارت اتحادیه اروپا به کشتیرانی پرداخت و این نکته را متذکر شد که آیا دادگاه به نفع ایران رأی خواهد داد؟! و در صورت صدور رأی به نفع ایران آیا اتحادیه اروپا ملزم به پرداخت خسارت خواهد شد و به عبارتی تضمینی برای پرداخت خسارت ایجاد خواهد شد؟! نکته دیگری که در این مورد بسیار حائز اهمیت است چگونگی پرداخت این غرامت است. ممکن است غرب پرداخت خسارت را بپذیرد اما خسارت را به حسابی که بلوکه شده است واریز کند که عملا نقش تحریم‌ها و تاثیر منفی آن بر شرکت نمایان می‌شود، البته برخی از کارشناسان نیز معتقدند تحریم‌ها بر عملکرد این شرکت تاثیری نداشته است.

اخیرا اندیشکده آمریکایی «دفاع از دموکراسی» در گزارشی تحت عنوان «آیا تحریم‌ها خطوط کشتیرانی ایران را به گل نشانده‌اند» به بررسی عملکرد این شرکت در دوران تحریم پرداخته است. در این گزارش عنوان شده است که باوجود تحریم‌ها، کشتی‌های ایرانی آزادانه به حرکت خود ادامه می‌دهند و برای اثبات ادعای خود از دو کشتی «آذرگون» و «پرشاد» نام می‌برد. این اندیشکده ضمن بیان اینکه کشتی آذرگون از سال 2008 در فهرست تحریم‌های وزارت خزانه‌داری آمریکا قرار گرفته اما توانسته فعالیت‌های خود را پیگیری کند و حتی به متحد ایران در نیمکره غربی یعنی ونزوئلا نیز سفر کند. طبق این گزارش، کشتی «پرشاد» نیز در آب‌های شرق اروپا تردد می‌کند.

براساس این گزارش می‌توان این نتیجه را گرفت که حکشتی باوجود تحریم‌ها در عملکرد ناوگان باربری آن در سطح بین‌الملل خللی وارد نشده است که براساس گزارش اندیشکده آمریکایی از ترفندهایی نظیر تغییر پرچم و نام کشتی و شرکت‌های پوششی به‌عنوان مالک ثبتی برای دور زدن تحریم‌ها استفاده کرده‌اند. البته نمی‌توان صرفا اعلام کرد که تحریم‌ها هیچگونه تاثیری بر سودآوری این شرکت نداشته‌اند. با بررسی صورت‌های مالی شرکت به قرارداد ساخت کشتی توسط دو شرکت کره‌ای و چینی (جنرال کارگو) می‌رسیم که طبق صورت شرکت قرارداد شرکت چینی در حال اجرا و تکمیل شدن است اما به دلیل شرایط تحریم پروژه شرکت کره‌ای درحال فریز قرار گرفته است.

همان‌طور که مشخص است شرکت کشتیرانی از تحریم‌ها زیان دیده که البته این زیان ابعاد مختلفی دارد: ابتدا اینکه شرکت از داشتن شناورهای بیشتر محروم شده و بالطبع از دادن خدمات بیشتر به مشتریان و گسترش بازارهای خود و در نتیجه افزایش سود عملیاتی نیز محروم شده است. از سوی دیگر، وجوهی که حکشتی به طرف کره‌ای پرداخت کرده است همچنان راکد باقی مانده است و در شرایط تورمی فعلی نیز با گذشت هرچه بیشتر زمان، قدرت خرید پول کاهش پیدا خواهد کرد. دیگر مورد در بررسی تاثیر تحریم، امکان خرید ادوات برای شرکت است که حکشتی در پیش‌بینی95-94 خود افزایش تناژ را ناشی از خرید و تحویل پنج فروند شناور کانتینری، جنرال‌کارگو و خدماتی توسط شرکت‌های گروه عنوان کرده است. البته موارد دیگری علاوه بر تحریم‌ها هستند که سودآوری شرکت را تحت تاثیر قرار می‌دهند که می‌توان به تغییرات در مقررات دولتی مثل قوانین مالیات‌ها و تعرفه‌های بندری اشاره کرد که باعث نوسان در هزینه‌های شرکت می‌شود. عدم ثبات قیمت نهاده‌ها اعم از قیمت انواع سوخت سبک و سنگین، دستمزد کارکنان دریایی و هزینه‌های عمومی و اداری از یک طرف و عدم امکان افزایش متناسب بهای خدمات از طرف دیگر از دیگر عواملی است که می‌تواند باعث تغییر در سودآوری کشتیرانی جمهوری اسلامی شود.

با توجه به اینکه شرکت کشتیرانی حتی با وجود تحریم‌ها توانسته است از راه‌های مختلف به فعالیت‌های خود در عرصه بین‌المللی ادامه داده و سود عملیاتی خود را نیز افزایش دهد، به نظر می‌رسد با رفع تحریم‌های این شرکت و آزاد‌سازی وجوه شرکت کشتیرانی و همچنین تحویل شناورها، حکشتی بتواند بازارها و همچنین خدمات خود را افزایش دهد. علاوه بر این در صورت دستیابی به توافق هسته‌ای و رونق گرفتن صادرات کشور و گسترش شرکای تجاری و خریداران محصولات ایرانی، این شرکت به‌عنوان بزرگ‌ترین شرکت حمل‌و‌نقل دریایی می‌تواند نقش بسزایی در انتقال محصولات ایرانی ایفا کند.

* کارشناس بازار سرمایه