تعاون و توسعه، برادرانی که باید آشتی کنند

دست یافتن به توسعه برای تمامی کشورهای جهان به‌عنوان فرآیندی مهم ارزیابی می‌شود. بالارفتن شاخص‌های توسعه در هر کشور به منزله نزدیک شدن به رشد و شکوفایی اقتصادی است. شاخص‌های توسعه برمبنای زیرساخت‌های متعددی رشد می‌کنند. در نظر گرفتن بخش تعاون به‌عنوان یکی از همین زیرساخت‌ها مدت هاست، در دستور کار دولت‌های مختلف قرار گرفته است. متأسفانه در بسیاری از کشورها توجه چندانی به بخش تعاون نمی‌شود یا اساساً بخش تعاون چندان جدی گرفته نمی‌شود. تشکیل وزارتخانه‌ها، ادارات و کمپین‌های توسعه تعاون و برگزاری کنفرانس‌ها و سمینارهای مختلف برای بررسی نقش تعاون در دولت‌ها، نشان می‌دهد، این مسئله حائز اهمیت بسیار است.

بخش تعاون و جایگاه آن

تعریف لغوی سازمان تعاون در لغت‌نامه‌های جهانی یک تعریف نسبتا مشترک است؛ سازمانی برای توسعه کسب‌وکار که توسط گروهی اداره می‌شود و سودی را به آنان ارائه می‌دهد. اما در عمل بخش تعاون وظایفی پیچیده‌تر از این تعریف ساده و ابتدایی دارد. نگاه کشورها به بخش تعاون متفاوت است،

برخی دولت‌ها در بخش تعاون وزارتخانه‌های مستقل دارند در حالی‌که برخی، سازمان‌های خصوصی و ادارات مستقلی را برای توسعه تعاون ایجاد کرده‌اند اما بخش تعاون در اغلب کشورها قوانین و خط‌مشی‌هایی مشابه دارد:

*همکاری مستمر با دیگر سازمان‌های وابسته؛ کشاورزی، عمران، رفاه و...
*ایجاد فرصت‌های شغلی و اشتغال
*تلاش در گسترش روابط تعاون بین‌الملل
*بستر‌سازی برای افزایش توسعه اقتصادی

آنچه بیش از هر چیز در بسیاری از کشورها مشهود است، همکاری بخش تعاون با بخش‌های تجاری است. تعامل بخش تعاون و صادرات و واردات و تأکید بر حضور بخش تعاون در کنار بخش تولید و تجارت، نکته‌ای مهم است که نشان می‌دهد با بهبود بخش تعاون، این بخش‌ها هم موفق‌تر عمل خواهند کرد.

سازمان ملل متحد و آمارهای بخش تعاون

با وجود آنکه سازمان ملل سال‌هاست بر بخش تعاون تأکید دارد اما از دهه 90 میلادی تاکنون این تأکید به شکل عملی بیشتر مشاهده شده است. برای مثال، اخیراً سمینارها و جلسات نقد و بررسی تعاون در این سازمان به‌طور مرتب برگزار می‌شود. یکی از گسترده‌ترین سمینارهای سازمان ملل در بخش تعاون در سال 2014 میلادی، با نام «تعاون و اشتغال در سایه گزارش‌های جهانی» و با هدف بررسی تأثیر بخش تعاون بر رشد و توسعه اقتصادی و افزایش اشتغال در کشورها برگزار شد. طبق گزارش‌های این سمینار، ایتالیا از نخستین کشورهایی است که با تکیه بر بخش تعاون موفق به ایجاد اشتغال شده است.

ایالات متحده با بیشترین تعداد اعضا در بخش تعاون و داشتن بیش از 30هزار تعاونی در سطح کشور رکورددار فعالیت در بخش تعاون است. در بین کشورهای آسیایی هند و ژاپن فعالیت‌های مثبتی داشته‌اند و ایران به‌عنوان کشوری با اعضای پرتعداد در بخش تعاون و داشتن وزارتخانه‌ای فعال شناخته می‌شود. همچنین توجه بخش تعاون به حوزه کشاورزی در کشورهایی مثل ژاپن و موریس قابل توجه است، اما بخش تعاون در برخی کشورها در حوزه ساخت‌و‌ساز و بهسازی زیرساخت‌ها فعال‌تر هستند، آمارهای سازمال ملل نشان می‌دهد، بین سال‌های 2002 تا 2004 در ساحل عاج از سوی وزارت تعاون، میلیون‌ها دلار صرف بازسازی و راه‌اندازی مدارس، درمانگاه‌ها و جاده‌های روستایی شده است.

توجه دولتی و موفقیت ملی

برخی کشورهای در حال توسعه، پیشینه‌چندان درخشانی در حوزه تعاون ندارند اما تلاش برای توسعه یافتگی، توجه این کشورها را به بخش تعاون جلب کرده است. اوگاندا یکی از کشورهایی است که وضعیت در حال‌گذار اقتصادی را طی می‌کند، شرکت در مذاکرات بین‌المللی تعاون، افزایش بازرسی و نظارت در بخش تولیدات داخلی، تعامل مدام با بخش محیط‌زیست، تجارت و کنترل کیفیت توسط مدیران ارشد بخش تعاون اوگاندا، از راهکارهای اخیر دولت این کشور برای بهبود وضعیت توسعه اقتصادی بوده است. اندونزی کشور دیگری است که از سال 2005 به تصویب قوانینی جدی برای ارتقای سطح تعاون در کشور پرداخت. این قوانین که به‌عنوان زیرمجموعه قوانین توسعه و با نظارت ریاست جمهوری در بخش طرح‌های توسعه در اندونزی تدوین شدند، شامل سیاست‌گذاری‌های کوچک و بزرگی بودند که با هدف توسعه تعاون تدوین شده بودند.

*افزایش مشارکت اجتماعی در بخش تعاون
*هماهنگی فعالیت‌های عمرانی و عملیاتی با بودجه‌های بخش تعاون
*تهیه گزارش‌های مستمر در زمینه وضعیت رشد تعاون و ارائه آنها به ریاست جمهوری
*اصلاح قوانین آموزشی به شاغلان و جویندگان کار
*تنظیم دستورالعمل و اساسنامه‌های قابل اجرا و دارای کارایی برای به کار‌گیری حداکثری مشارکت‌های اجتماعی

برخی از راهکارهایی هستند که باعث شده‌اند این روزها، دولت اندونزی به‌عنوان یکی از موفق‌ترین دولت‌ها در بخش تعاون شناخته شده و از سوی سازمان ملل مورد تحسین قرار گیرد.