حمایت‌ها ناکافی است

کشاورزی و زراعت در ایران پیشینه‌ای هزاران ساله دارد و اقلیم گرم و خشک حاکم بر آن نیز از ابتدای پیدایش فلات ایران، با آن همراه بوده است. بر این اساس کشاورزی و دامپروری، پیشه اصلی مردم به‌شمار می‌رفت و تولید محصولات کشاورزی و دامی در سخت‌ترین شرایط آب‌وهوایی نیز انجام می‌شد. تجربه‌هایی که اجداد و نیاکان ما در درازای تاریخ سکونت در این فلات کهن به دست آورده‌اند حتی پس از گذشت هزاران سال نیز به کمک ما می‌آید.
چالش آب و بحرانی که اکنون با آن روبه‌رو هستیم نیز از گذشته تاکنون وجود داشته و کشاورزان پرتلاش و پرتوان برای برون‌رفت از این مشکل از روش‌هایی مانند آبیاری کوزه‌ای، کشت زیرزمینی و حفر قنات بهره می‌بردند. با رشد و پیشرفت علم کشاورزی استفاده از روش‌های مدرن مانند آبیاری قطره‌ای، بارانی و تجهیزات نگهدارنده و جذب‌کننده آب متداول شد. همچنین در مناطقی که کشاورزی به‌صورت عادی و در هوای باز امکان‌پذیر نباشد، کشت گلخانه‌ای در فضای بسته و محدود شیوه مناسبی برای تولید محصولات است. استفاده از این روش کشت گرچه سال هاست در ایران نیز رواج یافته اما در برهه کنونی و با وضعیت بحران آبی که در آن قرار گرفته‌ایم، مورد توجه بیشتر مسئولان بخش‌کشاورزی قرار گرفته است.

برداشت 10 برابری محصولات گلخانه‌ای
روش‌های معمول كشت در هوای آزاد براساس مساعد بودن شرایط محیط در بیشتر مناطق كشور در فصل بهار و برداشت در اواخر تابستان و در صورت مساعد بودن هوا گاهی تا اوایل پاییز انجام می‌شود. در این روش تمامی عملیات كاشت تا برداشت تابع شرایط محیطی است. حال اگر بخواهیم تولید خارج از فصل داشته باشیم باید عوامل محیطی مناسب رشد گیاه (دما، رطوبت نسبی و نور) را كنترل کنیم كه برای این منظور از گلخانه Greenhouse استفاده می‌شود.  استفاده از گلخانه به منظور تولید خارج از فصل سبزی‌های گلخانه‌ای انجام می‌شود و اهمیت به‌سزایی در علوم باغبانی دارد. از جمله مزایای كشت گلخانه‌ای می‌توان به افزایش تولید در واحد سطح (10 برابر هوای آزاد)، تولید بیش از یك محصول در سال (تولید خیار سه‌بار و گوجه‌فرنگی دو بار در سال)، افزایش كیفیت محصول تولیدی (با كنترل دقیق و بهتر آفات و بیماری‌ها با روش‌های كنترل بیولوژیكی و كاهش مصرف سموم باعث افزایش كیفیت محصول و افزایش صادرات و حفظ محیط‌زیست می‌شو د)، صرفه‌جویی در مصرف آب، استفاده از زمین‌های غیر‌قابل كشت با سیستم هیدرو پونیك (مانند گلخانه‌های پرورش سبزی در كیش) اشاره کرد. همچنین، عدم وابستگی تولید به شرایط محیطی و امكان بازاریابی مناسب و تنظیم برنامه كشت مطابق با نیاز بازار، تداوم كار و تولید محصول در تمام فصل‌ها با توجه به امكان كنترل عوامل محیطی و تنظیم شرایط مورد نیاز گیاه و ایجاد فرصت‌های شغلی مناسب برای جوانان و كارآموختگان كشاورزی و استفاده از اوقات فراغت كشاورزان در فصل‌های پاییز و زمستان از دیگر مزایای کشت گلخانه‌ای است. اما معایب كشت گلخانه‌ای، هزینه زیاد اولیه آن برای ساخت گلخانه و نیاز به مراقبت دایمی است.

هزینه کم، بهره‌وری بالا در کشت گلخانه‌ای
دلاور حیدرپور، رییس سازمان جهاد کشاورزی استان مازندران و کارشناس کشاورزی، توجه و توسعه کشت گلخانه‌ای در شرایط کمبود آب و بحران خشکسالی در کشور را از سوی وزارت کشاورزی بسیار مناسب می‌داند و می‌افزاید: راندمان تولید محصول در کشت گلخانه‌ای 10 تا 20 برابر بیشتر از روش کشت عادی است و به آب کمتری نیاز دارد. هزینه پایین و بهره‌وری بالا، از مزیت‌های کشت گلخانه‌ای است.
وی به چالش نگران‌کننده آب در کشور اشاره می‌کند و می‌گوید: با انتقال کشت بسیاری از محصولات کشاورزی مانند سبزی و صیفی که آب‌بر هم هستند، به گلخانه‌ها، بخش گسترده‌ای از زمین‌های حاصلخیز به کشت محصولات استراتژیک (گندم و جو) اختصاص می‌یابد. این موضوع می‌تواند در دراز مدت چالش کم‌آبی را کاهش دهد. بنابراین، توسعه و توجه به کشت گلخانه‌ای اجتناب‌ناپذیر و ضروری است. ‌این کارشناس و مقام مسئول کشاورزی، همچنین کنترل آفات و میزان مصرف سموم در کشت گلخانه‌ای را آسان‌تر و بهتر ارزیابی می‌کند و می‌گوید: فضای بسته و کنترل‌شده گلخانه، در صورت مدیریت و کنترل دما، رطوبت و ورود و خروج‌ها، اجازه هجوم و حمله آفات به محصول را نمی‌دهد. به این ترتیب مصرف سموم و آفت‌کش‌های شیمیایی به کمترین میزان می‌رسد و افزون بر محصول سالم، از هزینه‌های تولید نیز می‌کاهد.
دلاور حیدرپور، تاکید می‌کند: وزارت کشاورزی بر انتقال کشت برخی محصولات مانند سبزی و صیفی به گلخانه‌ها تاکید فراوان دارد و برخی منابع در اختیار این بخش را به ایجاد زیرساخت‌ها و شهرک‌های گلخانه‌ای در کشور اختصاص داده است. برخی از این مجتمع‌ها در حال ساخت و برخی نیز در مرحله واگذاری قرار دارند.

امکان تولید محصولات ارگانیک در گلخانه‌ها
صادق تابع، کشاورز و گلخانه‌دار نمونه کشوری در سال 92، نیز با ارزیابی مطلوب ادامه و تاکید سیاست‌های وزارت جهاد کشاورزی بر کشت گلخانه‌ای سبزی و صیفی در کشور، می‌گوید: در کشاورزی به روش باز، بیش از 60 درصد محصولات کشاورزی پرت می‌شود و هدر می‌رود و تنها 40 درصد محصول تولید شده به مصرف می‌رسد. در حالی که در کشت گلخانه‌ای، ضایعات محصولات بسیار کم است.
وی می‌افزاید: به دلیل استفاده کم‌آفت کش‌ها و سموم شیمیایی در کشت گلخانه‌ای، می‌توان تولید محصولات ارگانیک و سالم را در دستور کار قرار داد و چون تمامی کشورهای پیشرفته دنیا به تولید و مصرف این نوع محصولات اهمیت می‌دهند در زمینه صادرات و ارزآوری نیز می‌توان روی آن حساب ویژه‌ای باز کرد.
این کشاورز و گلخانه‌دار نمونه کشور، مانند سایر کشاورزان از بی‌نظمی و نبود نظارت‌ها بر بازار‌رسانی محصولات کشاورزی و حضور دلالان و سودجویان در چرخه تولید تا مصرف، ابراز گلایه می‌کند و خواستار ایجاد تشکلی منسجم است تا از سودجویی دلالان جلوگیری شود. وی می‌گوید: در این صورت هم کشاورز سود می‌کند و هم مصرف‌کننده بهای کمتری برای محصول می‌دهد.
تابع، همچنین حمایت‌های دولت از بخش کشاورزی و گلخانه‌داران را مناسب نمی‌داند و می‌افزاید: کشاورزی قطب و پایه‌های اصلی اقتصاد هر کشوری به‌شمار می‌رود و اگر با حمایت‌های دولت همراه نشود، ضعیف خواهد شد. هزینه تولید کشت گلخانه‌ای که بذر و کود آن بیشتر وارداتی است، هزینه‌های زیادی نیاز دارد و دولت اگر می‌خواهد به توسعه آن بپردازد باید سیاست‌های حمایتی خود را در این زمینه افزایش دهد.