خیز شورای پول و اعتبار برای کاهش نرخ سود بانکی

تعیین نرخ سود بانکی یکی از اصلی‌ترین چالش‌های سیستم بانکی در روزهای پیش‌روست. تغییرات متمادی نرخ سود بانکی موجب بی‌اعتمادی سرمایه‌گذاران شده و در نتیجه عدم سرمایه‌گذاری آنها را مهیا می‌کند. برنامه پنجم توسعه بانك مرکزی را مكلف كرده كه هر ساله متناسب با نرخ تورم نرخ سود سپرده‌های بانكی را تعیین كند.

کمیسیون برنامه، بودجه و محاسبات مجلس هم تاکید کرده نرخ سود بانکی باید متناسب با نرخ تورم باشد. افزایش نرخ سود بانکی از زمستان 1392 موجب شد حجم عظیمی از نقدینگی به سمت بانک‌ها هدایت شود. پس از آن شورای پول و اعتبار با توجه به تفاهم به عمل آمده توسط بانک‌ها و موسسات اعتباری و بانک مرکزی در مورخ 8 اردیبهشت 1393 در مورد نرخ سود علی‌الحساب سپرده‌های بانکی، با اعمال نرخ‌های مورد تفاهم (حداکثر 22 درصد برای سپرده‌های یک‌ساله) موافقت کرد.

در شرایطی که شورای پول و اعتبار نرخ سود تسهیلات بانکی را 22 درصد اعلام کرده، در حال حاضر بانک‌های کشور برای پرداخت تسهیلات نرخ سودهایی بین 26 تا 30 درصد را تعیین می‌کنند. یکی دیگر از مسائلی که در نظام بانکی در روزهای اخیر علاوه‌بر کاهش نرخ سود سپرده‌های بانکی مطرح بوده موضوع بالا بودن سود تسهیلات بانکی است. سود بالای تسهیلات بانکی از تولید آنچنان که باید حمایت نمی‌کند و این موضوع به سود اقتصاد کشور نیست.

رابطه مستقیم نرخ تسهیلات بانکی با تورم

علی طیب‌نیا، وزیر امور اقتصادی و دارایی با بیان اینکه براساس برنامه‌ریزی‌ شورای پول و اعتبار، نرخ سود تسهیلات و سپرده‌ها کاهش می‌یابد، گفت: باتوجه به روند کاهشی نرخ تورم قاعدتا نرخ سود بانکی روند نزولی خواهد داشت. غلامحسین شافعی، عضو شورای پول و اعتبار از ارائه طرح وزیر امور اقتصاد و دارایی و رییس کل بانک مرکزی برای تجدید نظر در نرخ سود بانکی به شورای پول و اعتبار خبر داد و گفت: موضوع کاهش نرخ سود بانکی برای بررسی در دستور کار شورای پول و اعتبار قرار گرفته است.

عضو شورای پول و اعتبار افزود: نرخ تسهیلات بانکی رابطه مستقیم با تورم دارد و تردیدی نیست که سپرده‌گذاران نیز در این میان انتظار دارند ارزش پول آنها حفظ شود. اما در شرایط فعلی بخش تولید به‌جز چندرشته خاص هر چقدر تلاش کنند نمی‌توانند سودی بالای 25 درصد حاصل کنند. وی تصریح کرد: در این شرایط که دولت به دنبال شکستن رکود است، هزینه‌های مترتب بر تولید از جمله نرخ تسهیلات نیز باید کاهش یابد. به گفته شافعی، از آنجا که تورم در حال کاهش است، قطعا نرخ سود تسهیلات نیز باید تجدیدنظر شود.

کاهش سود تسهیلات فرآیندی زمانبر

درصورت كاهش نرخ سود بانكی هزینه تمام‌شده پول برای بانك‌ها كاهش خواهد یافت و تسهیلات نیز با نرخ سود كمتری به‌دست تولیدكنندگان می‌رسد گرچه کاهش نرخ سود سپرده‌ها در کوتاه‌مدت به کاهش نرخ سود تسهیلات منجر نمی‌شود و فرآیندی تدریجی و زمانبر است. با کاهش نرخ سود تسهیلات بانکی سرمایه‌های سرگردان در بخش‌های تولیدی جذب خواهند شد و به این ترتیب هزینه‌های تولید تا حدود زیادی کاهش خواهد یافت و در نتیجه تورم کاهش یافته و درنهایت زمینه‌های رقابت کالاهای تولید داخل در بازار‌های جهانی را فراهم می‌کنند.

در عین حال كاهش نرخ سود، مانع از مسابقه موسسات مالی برای رسیدن به نقطه‌ای بی‌‌بازگشت می‌شود. اما حداقل انتظار مردمی که وجوه خود را در بانک‌ها می‌گذارند حفظ ارزش پول ملی است و نباید در پایان دوره، قدرت خریدشان کاهش یابد، بنابراین باید نرخ سود سپرده‌های بانکی برابر با تورم باشد. لازم به ذکر است اعمال نرخ‌های بالا به مشتریان اعتباری در عقود مشارکتی که از نرخ سپرده بانکی بالاتر است بانک‌ها را به سود سرشاری رسانده است.

دیدگاه مخالفان کاهش سود بانکی

برخی از اقتصاددانان که مخالف کاهش سود بانکی هستند از جمله دکتر بهمن آرمان و دکتر مهدی تقوی معتقدند اگر دولت تصمیم بگیرد که نرخ سود بانکی را کاهش دهد این امر به خروج منابع مالی و پس‌اندازهای مردم از سیستم بانکی منجر می‌شود و شرایطی به وجود می‌آید که منابع مالی به جای اینکه در بانک‌ها سپرده‌گذاری شوند، روانه فعالیت‌های دلالی می‌شوند. زیرا مردم به سود مورد انتظار خود از بازار رسمی نمی‌رسند و به دنبال راهی برای کسب سود بیشتر از تورم هستند و از این جریان عده‌‌ای سودجو نفع بسیاری می‌برند و به رشد نهاد‌های پولی و مالی سوددهی که مجوز بانک مرکزی را ندارند منجر می‌شود.

از سوی دیگر و به‌طور مثال بسیاری معتقدند کاهش نرخ سود سپرده سبب خواهد شد جذابیت اخذ ودیعه از سوی مالکان منازل مسکونی کاهش یابد و به همین دلیل سبب افزایش اجاره‌‌بها خواهد شد. در اروپا مهم‌ترین هدف از کاهش نرخ بهره بانکی، از سوی بانک مرکزی آن، کمک به افزایش رشد و رونق اقتصادی و کاهش نرخ بیکاری اعلام شده است. بانک مرکزی اروپا نرخ بهره پایه بانکی را از 15/0 درصد به 05/0درصد کاهش داده است.