دری که بر پاشنه سیاست دولت می‌چرخد

مدت‌هاست که اقتصاد ایران در بلاتکلیفی نتیجه مذاکرات 1+5 به سر می‌برد. با اعلام توافق کلی در لوزان و نتیجه مذاکرات 1+5 اما انتظار می‌رود که بازار از حالت بلاتکلیفی خارج شود و اقتصاد ایران تکانی بخورد. با توجه به اینکه یک توافق کلی در لوزان شکل گرفته و همچنان جزییات آن مشخص نیست، اقتصاد ایران حتی در شک این تفاهم کلی نیز تغییر ملموسی را تجربه نکرد. هرچند انتظار یک تغییر عمده در این بازه زمانی کوتاه نامعقولانه به نظر می‌رسد، اما این انتظار وجود دارد که با ایجاد یک فضای باز اقتصادی و ایجاد تعامل میان ایران و دنیای خارج سال پیش‌رو فارغ از اما و اگر‌ها به لحاظ اقتصادی تغییراتی را تجربه کند و تا حدی رونق اقتصادی اتفاق بیفتد.

هرچند کارشناسان معتقدند این رونق حتی در حد بازگشت به پیش از سال 91 نخواهد بود، اما به هر حال می‌توان امیدوار بود که رشد اقتصادی حداقل به جای منحنی منفی به سمت مثبت سیر کند و در یک بازه زمانی چند ساله اقتصاد ایران بتواند مسیر مورد انتظار خود را پس از یک دهه فشار دنبال کند؛ رونقی که جدای از نتیجه مذاکرات، وابسته به تغییر سیاست‌های دولت و تلاش برای رسیدن به این رونق است. همه کارشناسان معتقدند این توافق زمانی شکل عملیاتی به خود می‌گیرد که دولت پیش نیازهای لازم برای بهره بردن از این فضای باز سیاسی را فراهم کند. در ادامه مشروح نظرات کارشناسان را پیش‌رو دارید.

***

محمدقلی یوسفی:
نتیجه مذاکرات در اقتصاد موثر است

محمدقلی یـوسـفی، کارشناس اقتصادی معتقد است که در زمینه توافق ژنو اجماع وجود دارد و در یک بازه زمانی دوساله می‌توان نتیجه این تفاهم را در اقتصاد ایران شاهد بود.

هرچند همچنان در جزییات تفاهمی که در لوزان اتفاق افتاده حرف و حدیث‌های بسیاری است، اما در نتیجه این تفاهم کلی، شما چشم‌انداز اقتصاد ایران را در سال پیش‌رو چگونه ارزیابی می‌کنید؟!

من موافق این صحبت نیستم که شک و تردیدی در زمینه توافق ژنو وجود دارد و به نظر من در این توافق یک اجماع کلی وجود دارد. صحبت‌های حاشیه‌ای مهم نیست، مهم این است که افراد با نفوذ این تفاهم‌نامه را تایید می‌کنند. طبیعی است که نتیجه این مذاکرات در اقتصاد کشور موثر است؛ اتفاقی که سبب آزاد‌سازی منابع و ورود تکنولوژی پیشرفته خارجی به داخل می‌شود که نتیجه آن تحولات اقتصادی و رونق آن است. ما نیاز به تکنولوژی، قطعات، سرمایه ریسک‌پذیر و واردات کالاها داریم که در نتیجه آن رشد اقتصادی شکل بگیرد و بعید بدانم در این میان کسی باشد که تمایلی به نتیجه مثبت این تفاهم‌ها نداشته باشد. ممکن است عده‌ای منافع‌شان در گرو عدم تفاهم باشد، اما معتقدم که یک اجماع کلی چه در داخل و خارج برای رسیدن به این تفاهم وجود دارد.

البته منظور من از حرف و حدیث نه دلنگرانی برخی چهره‌های داخلی که تفاوت در صحبت میان مذاکره‌کنندگان داخلی و خارجی و نامشخص بودن جزییات تفاهم است؛ اتفاقی که مذاکره‌کنندگان داخلی معتقدند تحریم‌ها سریع برداشته می‌شود و همتایان خارجی از یک پروسه زمانی 15 ساله صحبت می‌کنند. به هر حال برداشتن تحریم‌ها یک شبه اتفاق نمی‌افتد و در یک بازه زمانی یکی دوساله برداشته می‌شوند. این به معنای نامشخص بودن نتیجه مذاکرات نیست. تا کشور از نتایج این مذاکرات بهره‌برداری کند زمان می‌برد. یک شبه نمی‌توان انتظار داشت اقتصاد رشد کند.

حال در این شرایط در یک سال آینده برآیند این مذاکرات را چگونه می‌بینید و در کجا شاهد تغییرات و رونق اقتصادی خواهیم بود؟!

این بستگی به سیاست دولت دارد که چه سیاستی را اعمال کند. اگر سیاست دولت تغییر کند و سیاست جدیدی را دنبال کند می‌توان امید به تغییر و رونق اقتصادی داشت اما اگر دولت همان سیاست یک سال گذشته را دنبال کند، نمی‌توان تغییر محسوسی را انتظار داشت. در شرایط تداوم سیاست‌های گذشته بی‌شک همان بحث رکود تورمی ایجاد خواهد شد و اقتصاد را درگیر خواهد کرد.

حال پیشنهاد شما برای دولت در زمینه تغییر سیاست و خروج از رکود تورمی چیست؟!

پیش از این به تفضیل این موضوع را بیان کرده‌ام. دولت باید ایجاد اشتغال کند و منابع را به سمت حوزه‌های تولیدی ببرد. باید منابع را از بخش‌های متورم بیرون کشید و در حوزه صنعت و کشاورزی هزینه کرد تا شاید تغییر اقتصادی مناسب را شاهد باشیم.

***

جعفر خیرخواهان:
باید پیش نیازها را فراهم کرد

جعفر خیرخواهان، کارشناس اقتصاد بین‌الملل معتقد است، در فضای بازی که امید ایجاد آن می‌رود لازم است پیش نیازها را فراهم کرد تا نتیجه حداکثری از حضور شرکت‌های خارجی و تعامل با آنان کسب کرد.

با توجه به توافق صورت گرفته در لوزان، چشم‌انداز اقتصاد ایران در سال آینده چگونه خواهد بود؟

در حال حاضر شرایط به‌گونه‌ای است که افراد بدبین نیز هم به نتیجه مذاکرات امیدوار هستند. ایران کشور بزرگی است با پتانسیل‌های بالای اقتصادی که متاسفانه در سال‌های اخیر به دلیل سوء‌مدیریت داخلی و فشار تحریم‌ها رشد پایین و منفی را تجربه کرده است. این اتفاق‌ها در کنار یکدیگر مانعی بر سر تعامل با دنیای خارج بوده است که سبب شده اقتصاد ایران لطمه ببیند. در فضای بعد از تحریم می‌توان رشد خوبی را انتظار داشت اما برای رسیدن به نتیجه مطلوب و رشد اقتصادی پایدار باید در سیاست‌های اقتصادی تحولات عمده‌ای ایجاد شود.

حال برای رسیدن به این نتیجه مطلوب و پایدار به زعم شما چه سیاستی باید اعمال شود؟!

در نخستین قدم یک شرکت سهامی به نام ایران باید تاسیس شود؛ شرکتی که منافع همه سهامداران که مردم ایران هستند در آن دیده شود. در همین رابطه باید منافع ذی نفعان خارجی که در مبادلات با ایران وارد می‌شوند نیز در نظر گرفته شود تا در نتیجه آن یک نتیجه برد- برد حاصل شود. در ژاپن چنین شرکت سهامی تحت عنوان incorporation شکل گرفت و این شرکت می‌تواند الگویی برای ما باشد. زیرا که ژاپن از طریق این شرکت سهامی توانست رونق اقتصادی بالایی را رقم بزند. در نتیجه لازم است تا نگاه منافع ملی در همه سیاست‌های اقتصادی اعمال شود. برای رسیدن به این امر باید همه رانت‌ها و امتیازهایی که به گروه‌های خاص داده شده است، حذف شود. سیاست‌های سلیقه‌ای و مصلحت‌سنجی سیاسی باید کنار گذاشته شود.

در کنار این فساد‌های اقتصادی که مانع رشد اقتصادی هستند و دشمن تولید و سرمایه‌گذاری به حساب می‌آیند.با ایجاد شفافیت و پاسخگویی می‌توان این فساد‌ها را حذف و شرایط روشن اقتصادی را اعمال کرد. در کنار این موضوع‌ها ساده‌سازی قوانین و اصلاح آنان و ایجاد ضمانت اجرایی برای اعمال آنها نیز باید ایجاد شود. با استاندارد‌سازی و برندسازی می‌توانیم در عرصه رقابت‌های خارجی وارد شویم. نظام رتبه‌دهی به شرکت‌ها نیز در این میان می‌توانند موثر واقع شوند. ما از نظر مهارت دانش فنی و مدیریتی مشکلات بنیادی داریم که باید برای رفع این مشکلات با ایجاد هلدینگ‌های بزرگ و ادغام در کشورهای بزرگ جهانی جبران کرد. با بهبود شرایط می‌توان با شرکت‌های بزرگ خارجی تعامل کرد و با ایجاد شرکت‌های تابع موفق عمل کرد.

با توجه به صحبت‌هایی که کردید اینها پایه تغییرات اقتصادی است و فارغ از مقوله تحریم‌ها می‌توان این روند را دنبال کرد؟! !

بله، در فضای جدیدی که شرکت‌های خارجی مجال حضور در اقتصاد ایران را دارند این پیش نیازها لازم است که بدون ایجاد این شرایط نمی‌توان استفاده از برداشتن تحریم‌ها و نتیجه مذاکرات استفاده بهینه کرد.

***

قاسم انصاری رنانی:
رونق اقتصادی عملیاتی می‌شود

قاسم انصاری رنانی، استاد دانشگاه معتقد است هرچیزی که مورد انتظار است اتفاق می‌افتد و از آنجا که مردم منتظر رونق اقتصادی هستند، بی‌شک با در هم تنیدن بازوهای اقتصادی در کنار رفع تحریم‌ها می‌توان این امیدواری را عملیاتی کرد.

با توجه به توافقات کلی که در لوزان انجام شد و امید به برداشتن تحریم‌ها، چشم‌انداز اقتصاد ایران را در سال پیش‌رو چگونه ارزیابی می‌کنید؟!

یکی از اهداف هر نظامی ایجاد آرامش برای دل‌ها و آسایش برای تمام مردم است. آسایش به سرمایه‌گذاری اقتصادی نیاز دارد و آرامش نیازمند زمینه‌چینی برای احساس امید و آینده روشن در مردم است. توافقی که صورت گرفت در میان مردم از دانشگاهی تا کوچه و بازار روح جدیدی دمیده است. سوال در ذهن آنها وجود دارد؛ ولی با احساس خوبی به این اتفاق نگاه می‌کنند و امید دارند که نتیجه آن در زندگی آنها انعکاس مثبتی داشته باشد. این احساس همان آرامشی است که می‌تواند تداوم داشته باشد و خلل در آن نتیجه عکس می‌دهد.

حال با توجه به امیدی که در میان اقشار مختلف مردم ایجاد شده، آیا این امید سبب می‌شود که سرمایه‌گذاران در این فضای امید وارد بازار سرمایه‌گذاری شوند و اقتصاد را رونق ببخشند؟!

این اتفاق مانند یک‌ سوییچ نیست که آن سوییچ را بزنید و به‌راحتی دستگاه به کار بیفتد یا بالعکس به‌راحتی خاموش شود. این احساس آرامش یک احساس است که با ایجاد زمینه‌های دیگر قابل به حرکت در آوردن است. باید فرصت‌ها و زیرساخت‌هایی در کنار این آرامش ایجاد شود تا سرمایه‌گذاران داخلی و به‌ویژه سرمایه‌گذارانی که در این مدت به کشورهای دیگر رفته‌اند متمایل شوند تا در اقتصاد ایران سرمایه‌گذاری کنند.

برای ایجاد این فضا ابتدا باید یک فضای قانونی و سپس یک فضای اجرایی فراهم شود. اگر این اتفاق بیفتد و در داخل با روی گشاده از این سرمایه‌گذاران استقبال شود می‌توان منتظر حضور سرمایه‌گذاران شد. سرمایه‌گذاران خارجی در این میان زرنگ‌تر هستند و در حوزه نفت و پتروشیمی که سودآور‌تر است، وارد شده‌اند. به هر حال پایه‌های امید به کار در میان مردم زنده شده است، بقیه آن به سیاست‌های مدیریتی دولت بازمی‌گردد که چه سیاستی دنبال شود تا مردم به‌راحتی وارد عرصه سرمایه‌گذاری و کسب‌وکار شوند و با امید بالا بهره‌وری مناسبی را رقم بزنند. در این شرایط رونق اقتصادی مورد انتظار در یک بازه زمانی مشخص بروز می‌کند. 

اگر در ماه ژوئن برخلاف انتظار توافق شکل مورد انتظارش را دنبال نکند و نتیجه مورد انتظار به دست نیاید تبعات آن را در اقتصاد چگونه می‌بینید؟

من تصورم این نیست که این نتیجه اتفاق بیفتد و بعید است که مشکلی بر سر راه این تفاهم و برداشتن تحریم‌ها پیش بیاید. مهم افراد قدرتمند و اجرایی دولت هستند که نسبت به این داستان امیدوار هستند و افرادی که نگاه ناامیدانه به این موضوع دارند در متن داستان قرار ندارند و تنها حرف‌های بی‌اساسی زده می‌شود. دنیا در این زمینه عاقلانه عمل می‌کند و همه معتقدند که این توافق و تفاهم‌ها باید شکل بگیرد. اما اگر در شرایطی خاص این اتفاق نیفتد و مذاکرات نتیجه عکس دهد این امیدی که در مردم ایجاد شده از بین می‌رود. اما ما در هر حال فرصت‌های خوبی داریم و می‌توانیم از آنها برای مانع شدن این ناامیدی بهره ببریم. در مدیریت بحثی با عنوان management expectation وجود دارد که می‌گوید در مدیریت آنچه شما انتظار دارید، اتفاق خواهد افتاد. مردم منتظر رونق هستند و با این انتظار و درهم تنیدن نیروهای موجود امید است که مشکلات اقتصادی برطرف می‌شود و رونق مورد انتظار شکل می‌گیرد.