سه‌گانه تجارت ایران پس از تحریم‌ها

پس از مذاکرات سوییس بیانیه‌ای صادر شد که پس از آن دیگر چالش‌های تجارت بین‌المللی ایران بر مسئله‌های دیگری متمرکز خواهند شد. اگرچه تعهدات دو طرف هنوز به مرحله اجرایی نرسیده اما اخیرا و پیش از روشن شدن نتایج مذاکرات، دیدگاه‌ها نسبت به نتایج، منفی نبود و به واسطه همان اندک امیدواری پای بسیاری از هیات‌های تجاری اروپایی به ایران باز شد. هرچند که مراودات در حد مراحل اولیه بود اما انگیزه‌ای برای تجار و فعالان اقتصادی ایران و دیگر کشورها شد تا جدی‌تر از قبل به آینده مذاکرات چشم بدوزند.

از طرفی دیگر، تجارت بین‌المللی ایران که عمدتا با روسیه، عراق، ترکیه، چین و... در جریان بوده، آنچنان بدون چالش نبود و از هدف‌گذاری‌های پیش‌بینی شده فاصله داشت و حالا که کشورهای بیشتری خواهان مراودات تجاری با ایران هستند و بحث تجارت ابعاد وسیع‌تری به خود می‌گیرد، راه‌حل‌های موقت و معادلات با محدودیت‌های جغرافیایی در حد منطقه باید جای خودش را به ارتباطات کلان و گسترده‌تری بدهد که شاید همان مسئله‌های جدید برای تجارت بین‌المللی کشور است.

مسائلی که یک متخصص مدیریت استراتژیک آن را در ساده‌ترین جمله خلاصه می‌کند، «ما نمی‌دانیم جریان بین‌المللی چیست، چون بیش از یک دهه از مراودات تجاری با جهان به دور بوده‌ایم» رهام قلیچی معتقد است اقتصاد ایران خودش را برای چنین موقعیتی آماده نکرده است. وی در توضیحات بیشتری به «فرصت امروز» می‌گوید: شروع تجارت و ورود سرمایه‌ها به ایران می‌تواند اقتصاد ما را با یک شوک مواجه کند، سیستم بانکی ما از سیستم بانکداری بین‌المللی بسیار فاصله گرفته و نیروی انسانی متخصص کافی ندارد، بانک‌های خصوصی باید خودشان را برای مراودات بین‌المللی آماده کنند و برای این کار باید زمینه آموزش‌های لازم را فراهم کنند.

نقش اتاق‌های بازرگانی در تجارت بین‌المللی

به گفته وی با تقاضاهای متعددی که توسط کشورهای مختلف برای مشارکت، سرمایه‌گذاری و تجارت با ایران مطرح می‌شود، ظرفیت پاسخگویی و پذیرش برای همه تقاضا‌ها به دلیل کمبود زیرساخت‌ها وجود ندارد. این استاد دانشگاه می‌افزاید: پذیرش درخواست‌ها برای ورود به اقتصاد ایران باید با مدیریت و حرفه‌ای انجام شود، چرا که در کنار ایجاد اشتغال و کارآفرینی در غیر‌این صورت می‌تواند موجب تورم هم شود. دولت باید ساز و کار داشته باشد و بتواند رهبری لازم را در همه حوزه‌ها به کاربندد.

این متخصص می‌گوید: بحث تجارت از کشور مبدا تا مقصد زنجیره طولانی و متنوعی را شامل می‌شود. قلیچی می‌افزاید: مراودات بانکی و پولی، گمرکات، بنادر، حمل‌و‌نقل، ناوگان کشتیرانی دیدگاه‌های سیاسی و... و مهم‌تر از همه بخش‌خصوصی نقش مهمی در این زنجیره طولانی دارند، اتاق‌های بازرگانی به‌عنوان تنها نهاد و نماینده بخش‌خصوصی می‌توانند رهنمودهای موثری به دولت بدهند. این استاد دانشگاه با بیان اینکه نباید با سرریز پول و سرمایه به کشور کار را تمام‌شده بدانیم، ادامه می‌دهد: ما در حوزه حمل‌و‌نقل در تمام مسیرها، هوایی، ریلی و جاده‌ای بسیار ضعیف هستیم و باید هر چه زودتر و پیش از برداشتن تحریم‌ها و ورود سرمایه بلوکه شده ایران به کشور، به فکر بهبود زیرساخت‌ها باشیم تا استانداردهای لازم را برای ورود به تجارت جهانی داشته باشیم.

اما عضو هیات رییسه اتاق بازرگانی تهران مشکلات کار را در حوزه پولی و بانکی پس از تحریم‌ها سهل‌تر عنوان می‌کند و مشکلات حوزه‌های دیگر را بیشتر می‌داند. پدرام سلطانی می‌گوید: خدمات بانکی و مالی و اعتبارات اسنادی از ضرورت‌های تجارت بین‌المللی است که به نظر من سیستم بانکی ما و نیروی انسانی متخصص کافی برای پوشش این بخش داریم. به گفته وی آنچه ممکن است کار را در این بخش کند به پیش ببرد، ریسک ادراکی کشور است که باعث می‌شود بانک‌های خارجی با هزینه‌های بالاتری به تبادلات اعتباری با ایران بپردازند.

توانایی شبکه حمل‌و‌نقل فقط تا یک‌سال دیگر

مسئله بعدی که سلطانی آن را از چالش‌های جدی رشد و توسعه تجاری ایران با جهان از آن نام می‌برد، ارتباطات و زیرساخت‌های الکترونیکی و مخابرات است. به گفته وی سرعت و پهنای باند کافی نیست، ارتباطات تلفنی، صوتی و تصویری در ایران از دیگر کشورهای جهان فاصله زیادی دارد و سیاست‌های فیلترینگ در کشور باید بازنگری شود. این فعال بازرگانی می‌افزاید: به نظر من میزان و محدوده فیلترینگ با آنچه بشود آن را به موضوعات اخلاقی و غیرشرعی نسبت داد، منافات دارد و خیلی بیشتر از آن است که این میزان برای تجارت بین‌المللی ما مشکل ایجاد می‌کند. عضو هیات‌رییسه اتاق بازرگانی تهران زیرساخت‌های لجستیکی را از دیگر مشکلات بر سر راه رشد و توسعه تجارت بین‌المللی ایران می‌داند و معتقد است شبکه حمل‌و‌نقل کشور تنها تا یک‌سال آینده پاسخگوی مراودات تجاری خواهد بود و باید خودش را برای بعد از این زمان و پس از برداشتن تحریم‌ها به روز کند. 

به گزارش «فرصت امروز» عمده تجارت ایران در حال حاضر با کشورهای چین، عراق، امارات متحده عربی، هند، افغانستان، جمهوری کره و ترکیه در حال انجام است. براساس آمارهای گمرک کشور، عملکرد تجارت خارجی ایران در 12ماهه سال 1393 نشان می‌دهد که طی این مدت بالغ ‌بر 98 میلیون و 416هزار تن کالا به ارزش 49 میلیارد و 744 میلیون دلار صادر و 41 میلیون و 234 هزار تن کالا به ارزش 52 میلیارد و 477 میلیون دلار وارد شده است. به این ترتیب حجم تجارت خارجی ایران در سال 93 افزون‌بر 102 میلیارد و 221 میلیون دلار بوده است.