پول (به تنهایی) برای شما خوشبختی نمی آورد / شاد بودن چقدر به جیب بستگی دارد؟

پول، به ویژه در زندگی امروزی، یکی از مهم ترین راه حل های مشکل گشا است. اساساً در شرایط سخت اقتصادی بسیار سخت پیدا می شوند کسانی که بگویند نه! پول همه چیز نیست و می شود بدون پول خوشبخت و خوشحال و راضی از زندگی بود.

اما جدا از همه باورهای عمومی که این روزها درباره پول و سطح درآمد وجود دارد، تحقیقات زیادی هم دراین باره انجام شده و نتایج جالبی هم به دست آمده است. برای رسیدن به آرامش قطعا جیب پرپول کمک کننده است اما همه چیز نیست.

یکی از مهم ترین نتایجی که از پژوهش ها درباره میزان شاد بودن در زندگی به دست می آید، این است که متغیرهای زیادی در شاد بودن مردم اثرگذار هستند. از متغیرهایی چون شخصیت، استانداردهای زندگی، فعالیت ها و فاکتورهای فرهنگی که بگذریم به بحث شیرین شرایط اجتماعی- اقتصادی می رسیم. شرایط اقتصادی بر میزان شادی و رضایت مردم از زندگی اثر مستقیمی دارد.

کشورهایی که از نظر شرایط اقتصادی در وضعیت باثباتی هستند، عموما مردمان شادتری نیز دارند. این البته یک قانون نیست، اما اگر سایر متغیرها در وضعیت خوبی باشند، ولی جیب مردم پرپول نباشد، شغل خوبی نداشته باشند، امکانات رفاهی مناسبی برایشان فراهم نشود و هر روز نگران تأمین هزینه هایشان باشند، شاد بودن برایشان دشوار و دست نیافتنی می شود.

فرهنگ بازار به ما می آموزد که پول سرچشمه رفاه است. بسیاری از تحقیقات نیز نشان می دهد که اغلب مردم نمی توانند توضیح دهند که چرا حال خوش یا ناخوشی دارند و با پذیرش اید ئولوژی حاکم بر بازار به این باور می رسند که سرچشمه همه خوشبختی ها و البته بدبختی ها پول است. تقریباً برای همه مردم پذیرفته شده است که داشتن درآمد بیشتر برابر است با شادی بیشتر. فرضیه این ماجرا بسیار ساده است و آن اینکه هرچه پول بیشتری داشته باشید، می توانید محصولات و خدمات بهتری دریافت کنید.

نتیجه این فرضیه این است که محصولات و خدمات بهتر سطح شادی شخصی را بالا می برد. این دیدگاه با برخی تبلیغات و گزارش های رسانه ای تقویت می شود. در این گزارش ها معمولاً واژه های ثروت و زیبایی کنار هم قرار می گیرند که در نهایت منجر به مقایسه اجتماعی می شود.

نتیجه این طور گزارش ها این است که همه افراد باید ماشین گران قیمت، خانه بزرگ و امکانات آنچنانی داشته باشند تا بتوانند شادی را تجربه کنند. یک تحقیق نسبتا جدید که از سوی ای. دینر و اس. اویشی با استفاده از «بررسی های ارزش های جهانی» انجام شده، نشان می دهد که درآمد ارتباط کمرنگی با رضایت درونی دارد.

موقعیت نسبی یک نفر در مقایسه با درآمد دیگران نقش پررنگی نسبت به میزان درآمد یک نفر به طورجداگانه دارد. این یعنی درآمد شخصی یک نفر به صورت مجزا تعیین کننده میزان رضایت و خوشحالی او نیست، بلکه این مقایسه آن درآمد با افراد دیگر اجتماع است که مشخص می کند یک نفر چقدر می تواند شاد باشد. نگاهی به تحقیقات در زمینه خودارزیابی ها نیز این نتیجه را تأیید می کند.

حتی داشتن سطح بالایی از درآمد و قرار گرفتن در رأس هرم درآمدی نیز آن طور که تحقیقات مدرسه اقتصادی لندن نشان می دهد، الزما به معنی داشتن رویکردی مثبت به زندگی نیست. این تحقیق به خوبی نشان می دهد که میزان افسردگی و تمایل به خودکشی در میان پردرآمدترها بیش از سایر اقشار یک جامعه است.

از میان تمامی فاکتورهای اجتماعی-اقتصادی، بیکاری اثر منفی بسیار زیادی بر میزان شادی دارد. این معضل اقتصادی که تبعات اجتماعی فاجعه باری نیز به همراه می آورد، منجر به پایین آمدن میزان رضایت نسبت به زندگی می شود. این اثر منفی البته الزاما به خاطر نداشتن درآمد ناشی از بیکاری نیست، بلکه بخش بزرگی از آنها به نداشتن ارتباطات اجتماعی و اعتماد به نفس و احساس معنادار بودن زندگی برمی گردد که داشتن شغل برای فرد ایجاد می کند.

این امکان وجود دارد که اثرات منفی بیکاری بر رفاه کمتر از رضایت از زندگی باشد. یک توضیح این است که مردم برای اینکه برای زندگی خود ارزش قائل شوند، تنها به میزان رضایت شان از زندگی نگاه نمی کنند، بلکه استانداردها و انتظارات اجتماعی را هم در این ارزیابی درنظر می گیرند.

نتایج یک تحقیق نشان می دهد در مناطقی که مردمانش تمایل بیشتری به داشتن وجدان کاری نشان می دهند، اثرات منفی بیکاری بسیار قوی تر خود را نشان می دهد.

افرادی که درآمد بالاتری نسبت به دیگران دارند، اساساً زندگی شادتری نسبت به همتایانشان با درآمد کمتر دارند. اما نشانه هایی هم هست که الزام وجود سطح درآمد بالاتر برای شادی بیشتر در زندگی را روز به روز ضعیف تر از پیش می کند. اینجاست که تئوری کاهش نیازهای حاشیه ای اهمیت پیدا می کند.

ارتباط میان درآمد و شادی بیشتر به رضایت از زندگی کمک می کند تا داشتن رفاه. به عبارت دیگر داشتن درآمد بالاتر به احتمال بسیار بالا رضایت از زندگی می آورد اما الزاما رفاه با خود به همراه ندارد.

همانطور که در مورد بیکاری هم گفته شد، توضیح منطقی دراین باره این است که شرایط مادی درست مثل سلامتی جسمی اثری مستقیم بر میزان رضایت هر فرد از زندگی دارد و تنها به شادی افراد برنمی گردد.

حالا سوال این است که آیا درآمد بالاتر شادی با خود دارد یا این شادی و نشاط است که باعث می شود درآمد ما بالاتر رود؟ ارتباط بین شادی و درآمد جاده دوطرفه است. در یک تحقیق، پژوهشگران دریافتند افرادی که در اوایل زندگی کاری شان شادتر بودند،  در سال های آخر کاری خود تمایل بیشتری به کسب درآمد نشان دادند.

اثر درآمد احتمالا بستگی زیادی به چگونگی خرج کردن آن دارد. یک تحقیق با جامعه آماری بزرگ در آمریکا نشان داد که ارتباط معنادار چندانی بین خرج کردن برای خود و شادی وجود ندارد، حال آنکه خرج کردن برای دوستان و شرکت در فعالیت های خیرخواهانه اثر مثبتی روی شادی افراد می گذارد.