صنعتی با ظرفیت‌ های ناشناخته

اغلب ما در طول روز حداقل یک‌بار قوطی روغن خوراکی در انواع مختلف را به دست گرفته و از آن استفاده می‌کنیم و معمولا در فهرست خرید همگی ما این محصول جای مخصوص به خود را دارد. براساس آخرین آمار موجود درباره سرانه مصرف روغن نباتی در کشورمان، می‌بینیم هر فرد ایرانی تقریبا 18/5 کیلوگرم روغن در طول سال مصرف می‌کند و همین آمار بیانگر آن است که احتمالا صنعتی پر از هیاهو و جنب و جوش در کشورمان شکل گرفته است، اما با وجود این نیاز قابل توجه، وابستگی ایران در این زمینه به خارج از مرزهایش به گفته برخی کارشناسان بیش از 95درصد است و تنها 5درصد به توانمندی‌های داخلی تکیه کرده و به قول معروف هنوز این صنعت به دل سرمایه‌گذارها نچسبیده است.

حال سوال اینجاست که مشکل چیست و چرا هنوز به‌‌رغم پتانسیل‌های موجود در کشورمان صنعت تولید روغن یا همان روغن‌کشی در ایران به جایگاه اصلی خود نرسیده است؟ «فرصت امروز» این‌بار سری به صنعت روغن‌کشی زده تا علاوه بر انتشار مشکلات موجود، راهنمایی مناسب برای علاقه‌مندان به حضور در این صنعت نیز باشد.

تنها از 26درصد ظرفیت استفاده کرده‌ایم

اکبر سبقتی، عضو هیات‌مدیره و دبیر انجمن صنفی صنایع روغن‌کشی ایران با اشاره به تعداد کارخانه‌های موجود در صنعت روغن‌کشی ایران به «فرصت امروز» می‌گوید: به‌طور کلی تعداد واحدهای روغن‌کشی کشورمان 28واحد است، اما این تعداد همگی فعال نیستند و برخی در شرف تاسیس و تعداد دیگری هم به دلیل مشکلات موجود رو به تعطیلی هستند.

سبقتی در ادامه می‌افزاید: با توجه به دستگاه‌های نصب شده در این واحدها برآورد شده است ظرفیت تولید اسمی همگی آنها در صورت فعالیت صددرصدی، 4میلیون و 600هزار تن روغن باشد، درحالی که اگر به روند رشد تولید روغن در کشورمان توجه داشته باشیم می‌بینیم هنوز ظرفیت‌های خالی و قابل اتکایی در این زمینه وجود دارد که باید مسئولان نسبت به آن توجه داشته باشند و زمینه‌های بهره‌برداری از آن را در راستای ایجاد ارزش افزوده مناسب ایجاد کنند.

وی با اشاره به روند افزایش تولید روغن در ایران تصریح کرد: اگر به اسناد و مدارک موجود توجه داشته باشیم درخواهیم یافت که طی سال 92 تنها 5درصد از ظرفیت اسمی اعلام شده در کشورمان فعال بود و این میزان طی سال 1393 به چیزی حدود 13درصد رسید که رشد قابل قبول و مناسبی را تجربه کرده‌ایم.این درحالی است که صنعت روغن‌کشی ایران در سال 94 نیز توانست از 26درصد توان تولیدی خود بهره برده و به نفع اقتصاد ملی کشورمان فعالیت کند و هنوز بیش از 70درصد ظرفیت خالی داریم.

این مقام صنفی ضمن تاکید بر رشد قابل توجه صنعت روغن‌کشی ایران گفت: روند رشد دوبرابری سالانه صنایع روغن‌کشی کشورمان بیانگر آن است که اگر بتوانیم در این زمینه سیاست‌گذاری‌های قابل قبول و اصولی داشته باشیم به سرعت با صد درصد توان تولیدی وارد بازار شده و زمینه صادرات و همچنین دستیابی به فرصت‌های قابل توجه اشتغال‌زایی را به اقتصاد ایران هدیه خواهیم داد، چون کشورهای اطراف ایران نیازمند دریافت خدمات و محصولات هستند.

وی با اشاره به حجم سرمایه‌گذاری انجام شده در صنعت روغن‌کشی ایران تصریح کرد: با توجه به‌خطوط تولید و همچنین تجهیزات نصب شده در کارخانجات کشور رقمی بیش از 1000میلیارد تومان سرمایه‌گذاری در این صنعت انجام شده است که در شرایط فعلی و با توجه به افق‌های تازه اقتصادی مقابل ایران لازم است از این حجم سرمایه‌گذاری به نحوی در اشتغال‌زایی و همچنین به حرکت درآوردن چرخ اقتصاد کشورمان استفاده بهینه شود.

سبقتی معتقد است اگر مسئولان با ایجاد شرایط مناسب و البته حمایت‌های اصولی از صنعت روغن‌کشی کشورمان بتوانند زمینه تولید صد درصدی این صنعت را فراهم کنند، روغن‌کشی در ایران 3هزار نفر شغل مستقیم و همچنین نزدیک به 10هزار فرصت شغلی غیرمستقیم را فراهم خواهد کرد، بنابراین لازم است با بازنگری در قوانین و مقررات گذشته متناسب با توان تولیدی و همچنین نیازهای بازار شرایطی فراهم شود که کارخانجات روغن‌کشی کشورمان به جایگاه مناسب اقتصادی خود دست ‌یابند.

دبیر انجمن صنفی صنایع روغن‌کشی ایران مهم‌ترین تهدید صنعت روغن‌کشی ایران را واردات بی‌رویه کالاهای ساخته شده دانست و افزود: طی سال‌های گذشته با توجه به سیاست‌های غیر‌اصولی یا به نوعی بی‌توجهی مسئولان به صنعت روغن‌کشی کشورمان ورود بی‌رویه کالاهای واسطه‌ای باعث شده تا بخش قابل توجهی از سرمایه‌گذاری‌های صورت گرفته در این صنعت به حالت نیمه‌تعطیل یا تعطیل درآید و توان ایجاد گردش مالی مناسب با درنظر گرفتن سطح سرمایه‌گذاری انجام شده را در اقتصاد کشورمان نداشته باشد.

موارد خاص هنوز توجیه‌ پذیر نیست

این مقام صنفی با این توضیح که سرمایه‌گذاری در موارد خاصی چون تولید روغن از هسته ‌انگور، کنجد، کتان یا. . . متفاوت از تولید انبوه یا صنعتی روغن با روش حلال است، گفت: هنوز ظرفیت‌های خاص سرمایه‌گذاری در روغن‌کشی ایران ناشناخته باقی مانده و به دلیل نبود تقاضای داخلی یا دستیابی به بازارهای خارجی امکان سرمایه‌گذاری عمده در آنها نیست. به صورتی که به‌‌رغم وجود برخی پتانسیل‌های تولیدی در این بخش مثل هسته‌انگور یا دیگر دانه‌های روغنی هنوز سرمایه‌گذاری قابل توجهی در این زمینه انجام نشده و بیشتر به‌صورت سنتی، گروهی مشغول به فعالیت‌های اقتصادی کوچک هستند.

وی ناشناخته بودن برخی از انواع محصولات در ایران را نبود تقاضا در بخش‌های بالادستی آن عنوان کرد و افزود: شاید در برخی موارد صحبت از تولید روغن‌های خاص مثل هسته انگور، کنجد یا دیگر موارد شده باشد اما درباره همین روغن هسته انگور لازم است بدانیم ایران در بخش‌های بالا دستی این محصول هنوز تولیدی ندارد که صنعت روغن‌کشی بتواند نسبت به آن سرمایه‌گذاری توجیه‌پذیر اقتصادی انجام دهد.

به‌عنوان مثال اگر تولید روغن هسته انگور در برخی کشورها رواج داشته و اکنون زمینه تولید انبوه آن فراهم شده به دلیل این است که صنعت تولید برخی نوشیدنی‌های غیرمجاز ایران در آن مناطق بسیار گسترده است و تفاله باقی مانده از آن در واقع خوراک صنعت روغن‌کشی خواهد شد. درحالی که در کشورمان صنعت تولید این نوع نوشیدنی هیچ جایگاهی نداشته و بیشتر انگور تولید شده تاکستان‌های ایران به‌صورت تازه‌خوری مورد استفاده قرار می‌گیرد. پس نباید انتظار داشته باشیم در این نوع موارد خاص که بسیار هستند، سرمایه‌گذاری قابل توجهی انجام شده باشد.

این مقام صنفی در ادامه افزود: البته مورد یاد شده تنها یک بخش معادله است چون همان‌طور که می‌دانید بحث تولید و فروش در صنایع مختلف دارای دو بخش عمده عرضه و تقاضا است که در این زمینه نه تنها مشکلات تامین مواد اولیه برای تولید در کشورمان کاملا مشهود است، اما با توجه به قیمت بالای برخی از این نوع روغن‌ها هنوز تقاضای قابل ملاحظه‌ای هم از سوی صنایع یا خریداران معمول نیست تا سرمایه‌گذاران تشویق به استفاده از فرصت‌های موجود شوند.

بیش از 90درصد وابستگی داریم

اکبر سبقتی با تاکید بر رعایت اصول اقتصاد مقاومتی به فرموده مقام معظم رهبری در صنایع مختلف از جمله صنعت روغن‌کشی ایران گفت: اکنون بیش از 90درصد به خارج از ایران به‌خصوص در بخش روغن و کنجاله وابسته‌ایم درحالی که اگر میزان تولید دانه‌های روغنی و همچنین امتیازهای موجود کشور را در نظر داشته باشیم می‌توانیم این میزان وابستگی را به حداقل رسانده و اجازه دهیم با سرمایه‌گذاری اصولی در صنعت روغن‌کشی دو هدف همزمان اقتصادی در راستای اجرای سیاست‌های اقتصاد مقاومتی به بار بنشیند. چون اگر صنعت روغن‌کشی ایران براساس ظرفیت اسمی خود فعال شود ناخودآگاه بحث واردات خوراک دام هم کاهش یافته و در نهایت دوبخش به ارزش افزوده بالاتری دست خواهند یافت.

این مقام صنفی با اشاره به برنامه 10‌ساله وزارت کشاورزی در دهه 80 افزود: اگرچه در آن دوران برنامه‌ مناسبی برای توسعه صنعت روغن‌کشی کشور و 75درصد خوداتکایی آن از سوی وزارت جهاد کشاورزی و برخی دیگر از نهادها تدوین شده بود، اما با تغییر دولت پس از آن این برنامه به دست فراموشی سپرده شد و اکنون دوباره صحبت‌هایی برای اجرایی شدن مجدد آن پیش آمده که جای امیدواری است.

واردات برای صادرات

سبقتی بحث صادرات در این صنعت را صرفا به‌صورت ورود موقت دانست و گفت: با درنظر گرفتن اینکه ظرفیت تصفیه روغن ایران چیزی نزدیک به 3/5 میلیون تن و تنها نیمی از آن برای مصرف داخلی استفاده می‌شود. در آن دوره که ارز در کشورمان تک نرخی بوده برخی از کارخانه‌ها با توجه به ظرفیت خالی خود اقدام به واردات موقت کالا با استفاده از قوانین موجود گمرکی کرده و پس از انجام فرآیند تصفیه دوباره محصول را به مقاصد از پیش تعیین شده یا مشتریان خود تحویل می‌دادند که پس از چندنرخی شدن قیمت ارز این روش هم غیراقتصادی شد و اکنون به آن توجهی نمی‌شود.

وی تصریح کرد: اگر قیمت ارز در ایران به‌صورت تک نرخی تعیین شد زمینه رانت و همچنین واردات کالاهای ساخته‌شده یا کنجاله در این صنعت محدود خواهد شد و رقابت ایجاد شده باعث ایجاد رونق مناسبی در صنعت روغن‌کشی خواهد بود که امیدواریم مسئولان به این نکته مهم توجه داشته باشند و این نکته را توجه کنیم که کشورهای اطراف ما اغلب نیازمند واردات کالا هستند و می‌توانیم با استفاده از این ظرفیت موجود  زمینه مناسبی برای اشتغال هموطنان خود فراهم کنیم نه اینکه با واردات محصول نهایی یا ساخته شده به رونق اشتغال در آرژانتین، هندوستان یا برزیل کمک کرده باشیم.